آداب و رسوم رمضان در سرزمین گیل و دیلم؛ از “پیشاشو” تا “سوکوله سوم”

استان گیلان با قدمتی هزار ساله، فرهنگی غنی، محیطی بکر و سرسبز و مردمی خونگرم و مهمان نواز همواره گوشه‌ای از بهشت خدا بر روی زمین است و مردم گیلان همواره با دلی سرشار از عشق و محبت پاک برگرفته از طبیعت منطقه، به مردمی خونگرم و مهمان نواز مهربان معروف هستند.

پایبندی به رسوم و سنت پیشینیان در مسائل مذهبی و اجتماعی شاخصه مهم مردم گیلان محسوب می‌شود و این امر نشانه‌ای از تمدن و فرهنگ غنی گیل مردان و زنان غیور گیلان است که از این حیث گیل مردان و زنان گیلانی همواره در اقوام سرآمد هستند، به گونه‌ای که تمام آداب و رسوم غنی خود را از گذشتگان حفظ کردند و میراث گذشتگان را به نسل‌های آینده منتقل می‌کنند.

مردم گیلان همواره در پایبندی به سنت‌ها و احیای آداب و رسوم پیشتاز بوده‌اند و در طول ایام سال با فرا رسیدن هر مناسبتی از سال، حال و هوای استان متناسب با آن ایام رنگ و بوی خاصی به خود می‌گیرد.

ماه مبارک رمضان یکی از ایامی است که در بین مردم غیور گیلانی از احترام و ارزش والایی برخوردار است و پایبندی به تمام اصول این ماه مبارک و احیای شیوه درست این ماه معنوی برای مردم گیلان دارای اهمیت والایی است.

گیلانیان در روزهای آخر ماه شعبان المعظم با تمیز کردن و غبار روبی مساجد، منازل و طهارت دل، خرید و تهیه مایحتاج  ماه مهمانی خدا به پیشواز ماه مبارک رمضان می‌روند و در روزهای پایانی ماه شعبان  المعظم حال و هوای عرفانی رمضان و استقبال مردم گیلان از این ماه پر برکت به خوبی در استان گیلان آشکار است.

مردم گیلان با روزه گرفتن یک یا دو روز پایانی ماه شعبان المعظم به پیشواز ماه مبارک رمضان می‌روند که این استقبال در فرهنگ غنی گیلان “پیشاشو” نامیده می‌شود.

در این ماه پر برکت، مردم گیلان با گرد هم جمع شدن در خانه‌ها و مساجد به تلاوت و ختم قرآن مجید می‌پردازند و در این ایام مساجد به‌صورت فعال نقشی محوری در برگزاری احکام این ماه دارد و تلاوت قرآن در این ماه از اهمیت والایی برای مردم گیلان برخوردار است.

 در گذشته مردان محل برای بیدار کردن همسایگان خود برای سحر به در خانه‌ها رفته و با کوبیدن به در، همسایه خود را برای سحر بیدار می‌کردند، این امر با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی همواره در میان مردم گیلان زنده است و امروزه مردم گیلان برای اجرا کردن این سنت از دستگاه‌های ارتباطی نظیر تلفن استفاده می‌کنند.

در این ماه مبارک کمک به همنوع و افراد مستمند جامعه به‌ویژه از سوی همسایگان از اهمیت ویژه‌ای برای مردم گیلان برخوردار است و ماه مبارک رمضان عطوفتی وصف ناپذیر را برای مردم گیلان به ارمغان می‌آورد.

افطاری دادن در خانه‌ها و مساجد گیلان در این ایام به وفور دیده می‌شود به گونه‌ای که مردم گیلان افطاری دادن به روزه‌داران را یک عنایت از سوی پروردگار برای خود تلقی می‌کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی گیلان: بسیاری از آداب و رسوم سنت گذشتگان گیلانی  در ایام ماه مبارک رمضان در گیلان زنده است

رضا علیزاده  با اشاره  به اینکه ماه مبارک رمضان از جمله ماه‌های مهم و شاخص و معنوی در گیلان محسوب می‌شود اظهار داشت: نظافت و پاکسازی خانه‌ها، محله‌ها، مساجد و حسینیه‌ها و تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان از دل‌مشغولی‌های مردم گیلان در ایام نزدیک به ماه مبارک رمضان است. 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با بیان اینکه  آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در تمام نقاط گیلان با اهمیت زیادی که دارد به درستی احیا می‌شود افزود: بسیاری از آداب و رسوم سنت گذشتگان گیلانی در ایام ماه مبارک رمضان در گیلان زنده است.

وی خاطرنشان کرد: در ماه مبارک رمضان رسم پسندیده و شایسته‌ای در بخش‌های کوهستانی گیلان رواج دارد بدین گونه که  نوجوانان خانواده که برای نخستین بار روزه می‌گیرند از سوی پدربزرگ و یا پدر خانواده مورد تشویق قرار می‌گیرند.

نوجوان بعد از خوردن سحری اولین روزه زندگی خود را می‌گیرد و بزرگ خانواده نزدیک اذان نصف گاو یا گوساله‌ای را به نام نوجوان می‌کند و پاداش نوجوان روزه‌دار قبل از افطار به او داده می‌شود.

علیزاده به سنت زیبای بیدارکردن اهالی در هنگام سحر در گیلان اشاره کرد و افزود: با شنیده شدن بانگ “سحر شده خواب نمانید” می‌توان تشخیص داد که وقت سحر است و هنوز هم این بانگ از گلدسته مساجد و بام برخی از خانه‌ها به هنگام سحر و بیداری اعلام می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی, صنایع دستی وگردشگری گیلان با تأکید بر اینکه برخی از سنت‌ها در گیلان به‌دلیل پیشرفت تکنولوژی از میان رفته است تصریح کرد: از آنجا که در گذشته وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو، تلویزیون و حتی ساعت وجود نداشت مردم گیلان با استفاده از روش‌های مختلف از جمله “ستاره شب” که به ستاره شام معروف است صدای شلیک تیر، صدای زنگ، آواز خروس که در اصطلاح محلی به آن “سوکوله سوم” (خروس خوان) می‌گویند در هنگام سحر از خواب بیدار می‌شدند.

وی یکی از مراسم‌های ویژه مردم گیلان در ماه مبارک رمضان را افطاری دادن اعلام کرد و افزود: مردم گیلان نخست با نمک یا چای و یا آب داغ روزه خود را باز می‌کنند و غذاهای مرسوم آن‌ها نان، پنیر، سبزی، لوبیا پخته، آش کشک، آش رشته، شامی، فرنی حلوا و شیرینی مخصوص گیلان در ایام ماه مبارک رمضان رشته و خشکار است.

علیزاده با اشاره به اینکه برای افطار نیز در گیلان رسم‌های متعددی وجود دارد تصریح کرد: افطاری دادن به‌عنوان نذری و دعوت از خویشاوندان عروس یا داماد به‌ویژه در دوران نامزدی تقریباً در تمام نقاط استان گیلان در ماه مبارک رمضان معمول است.

مدیرکل میراث فرهنگی, صنایع دستی وگردشگری گیلان خاطرنشان کرد: در گذشته در میان مردم گیلان مرسوم بود که با نان محلی افطار کنند و هنوز هم در برخی از روستاهای استان به‌ویژه روستاهای منطقه اشکورات در شرق گیلان نان‌های محلی برای افطار به‌صورت گروهی توسط زنان روستا پخته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه گیل مردان و زنان در طول سده‌های گذشته از غذاهای محلی مانند کشمش پلو، رشته پلو، شیرین قرمه، کو کو سبزی، شیر برنج رشته خوشکار، گل پالوده، شامی رودباری، و کاکا و فرنی در سفره‌های سحری و افطار استفاده می‌کنند تصریح کرد: پنیر سیاهمزگی، شامی رشتی، آش کشک، گندمی، کشتا، کولاس، کماج، نان روغنی، خاتون پنجره، و رشته خوشکار را می‌توان از عمده غذاهای محلی، نان و شیرینی‌های ویژه ماه مبارک رمضان در گیلان نام برد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان: پخت شیرینی در ماه مبارک رمضان نشان از نگاه جشن‌گونه  مردم گیلان به ماه مبارک رمضان دارد

فیروز فاضلی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم  نیز با  بیان اینکه آداب و رسوم  ماه مبارک رمضان با فرهنگ غنی مردم گیلان عجین شده است اظهار داشت: چهره‌ شهرها و روستاهای گیلان از نیمه‌ ماه مبارک شعبان دگرگون می ‌شود و ‌ مردم به جنب و جوش و تکاپو افتاده و خود را برای استقبال ماه مبارک رمضان؛ ماه عبادت، ماه پرهیز از گناه، ماه پاک شدن از دوگانگی و ماه نزدیک شدن به پروردگار آماده می‌کنند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با بیان اینکه در این  ماه چهره گیلان حال هوای معنوی به خود می‌گیرد و مردم با آماده کردن تمام امورات به پیشواز ماه مبارک رمضان می‌روند افزود: در برخی از شهرهای گیلان از جمله رشت، رودسر، بندرانزلی و سایر مناطق به پیشواز رفتن ماه رمضان را ” پیشاشو” گویند و اکثر مردم پیشواز ماه رمضان را مستحب می‌دانند و بر انجام این امر مُصِر هستند.

وی با بیان اینکه افطاری دادن در این ماه مبارک در بین گیلانیان بسیار رایج است تصریح کرد:  یکی از مراسمات مهم  ماه مبارک  رمضان دعوت از آشنایان و فامیل به هنگام افطاری است که در برخی از مناطق اهالی از یکدیگر در مسجد برای پذیرایی افطاری دعوت می‌کنند و در روز میلاد امام حسن(ع) در پانزدهم ماه رمضان کسانی که نذری دارند، ‌آش و رشته ‌و خشکار بین مردم توزیع می‌شود.

فاضلی با تأکید بر اینکه پخت شیرینی در ماه مبارک رمضان نشان از نگاه جشن گونه  مردم گیلان به ماه مبارک رمضان است خاطرنشان کرد: پخت آش نذری حضرت فاطمه زهرا(س)، کوکو، خرما،‌ رشته ‌و خشکار، شیر،‌ فرنی و آبگوشت نیز از غذاهای افطاری گیلانی‌ها است.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با بیان اینکه در گیلان شب‌های قدر اهمیت ویژه‌ای دارد افزود: شب زنده‌داری، قرآن به سر گرفتن و خواندن دعای جوشن کبیر در شب‌های قدر  بسیار باشکوه برگزار می‌شود و مردم گیلان دل‌های خود را در این ایام تطهیر می‌کنند.

//تسنیم