پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر|پایگاه خبری و تحلیلی همای گیلان|پایگاه خبری و تحلیلی استان گیلان|اخبار گیلان| اخبار روز گیلان | خبرهای گیلان| با اخبار گیلان همراه شوید|
خاتون چهارشنبه‌سوری افسانه‌ای شناخته شده در باور مردم سرزمین گیلان به ویژه غرب این استان است.
این روزها بازارهای گیلان مملو از جمعیت است، انسان‌هایی که برای خریدهای نوروزی و استقبال از بهار خود را آماده می‌کنند.
رشت به عنوان مرکز گیلان روزهای شلوغ را می‌گذراند و از تمام نقاط این استان برای خریدهای نوروزی به رشت می‌آیند به طوری که این شهر سرشار از زندگی و نشاط شده است.
یکی از مراسم‌هایی که در آستانه آن قرار داریم و این روزها وسایل مورد نیاز مراسم مذکور از جمله آجیل‌های مخصوص، اسپند، آیینه، شمعدان و… در بازارهای گیلان فراوان یافت می‌شود، آیین چهارشنبه سوری است.
مردم گیلان از اکنون به استقبال چهارشنبه‌سوری رفته‌اند و با خرید وسایل مورد نیاز خود را برای آن روز آماده می‌کنند.
مراسم چهارشنبه‌سوری در نواحی مختلف گیلان با اندکی متفاوت اما شبیه به‌هم اجرا می شود.
* خاتون چهارشنبه سوری
در شب چهارشنبه‌سوری اسپند، کندر، گلاب و شمع باید در خانه باشد، اسپند و کندر را دود می‌کنند و گلاب را به صورت خود می‌زنند و شمع را به نیت روشنایی روشن می‌کنند.
آجیل مخصوص چهارشنبه سوری در گیلان از اجزای رنگارنگ و زیبا که همه از دانه‌های خوردنی و رستنی‌هایی است که بیش از هزاران سال پیش از زمین و طبیعت گرفته و در واقع طبقی آراسته از هدایا و دهش‌های خاک که رابطه انسان و طبیعت را تایید و تأکید می‌کند.
در سرزمین گیلان بیشتر مردم در باور خود به بانوی چهارشنبه خاتون اعتقاد دارند و می‌گویند که او در داخل آب چاه‌ها زندگی می‌کند و از سرنوشت همه چیز و همه کس آگاهی دارد.
خاتون چهارشنبه سوری افسانه‌ای شناخته شده در غرب گیلان و بین مردم تالش است و در این افسانه ردپای اسطوره وجود دارد اما از نظر عوام مردم افسانه‌ای بیش نیست.
*پیشینه چهارشنبه‌سوری
محقق و پژوهشگر تاریخ درباره پیشینه چهارشنبه‌سوری اظهار کرد: چهارشنبه‌سوری نام جشنی است که تغییر یافته و مراسم باستانی پنج روز آخر سال است.
عباس جنت‌علی‌پور افزود: از نظر زمانی تاریخ برگزاری جشن سوری در ایران باستان در شب بیست و ششم از ماه اسفند و نخستین شب از پنجه کوچک است.
وی ادامه داد: تاریخ برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری در نخستین شب پنجه بزرگ که پنج روز کبیسه است و نخستین شب و روز جشن همسپتمدم و آخرین گاه‌نبار و یا در آخرین شب سال که جشن اصلی همسپتمدم و جشن آفرینش انسان انجام می‌شود.
این پژوهشگر با بیان اینکه در گاه‌شمار زرتشتی یک سال شامل ۳۶۵ روز یا ۱۲ ماه است، تصریح کرد: پنج روز انتهایی سال جدا از ماه‌ها محسوب می‌شود و به آن پنجه می‌گویند که البته در هر چهار سال یک بار شش روز می‌شد به طوری که در این گاه‌شمار چهارشنبه و هفت روز هفته با نام‌های کنونی وجود نداشت بلکه ۳۰ روز ماه و پنج روز انتهایی با نام‌های خاصی نامگذاری می‌شد.
به گفته وی، ایرانیان قبل از هجوم اعراب پنج روز آخر سال را با روشن کردن آتش جشن می‌گرفتند با این اعتقاد که در این مدت ارواح گذشتگان به زمین سفر کرده و آنها همراه خانواده‌ها برکت، درستی و پاکی در سال آینده طلب می‌کنند.
*چهارشنبه‌سوری چگونه ایجاد شد
استاد زبان و ادبیات فارسی نیز اظهار کرد: پس از اسلام به دلیل مخالفت‌های حاکمان آن روزگار با مراسم ایرانیان انجام آیین جشن روشن کردن آتش به روز چهارشنبه که نزد اعراب نحس بود موکول شد و نحسی آن روز را با آتش‌افروزی توجیه کردند.
علی تسلیمی، افزود: توجیه اعراب این بود که ایرانیان آیین آتش‌افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا پیش‌آمدهای سال نو از آسیب روز پلیدی مانند چهارشنبه بر کنار ماند.
به گفته وی، از دلایل دیگری که اجرای مراسم چهارشنبه سوری را به ایران پس از اسلام ربط می‌دهد این است که مراسم در غروب آفتاب روز سه‌شنبه برگزار می‌شود و در گاه‌شمار قمری آغاز ۲۴ ساعت یک شبانه‌روز از غروب آفتاب روز پیش است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بسیاری از آیین‌ها، جشن‌ها و سوگواری‌های مذهبی مانند عید غدیر، رحلت پیامبر (ص) که بر اساس گاه‌شمار قمری است در غروب روی پیش برگزار می‌شود و از دیگر موارد اینکه در سرنگونی خلیفه یا سلطانی ظالم در ایران پس از اسلام به ویژه که جانشین او فردی عادل و مردمی به مسند قدرت می رسید، ایرانیان خوشحال شده و با برپایی جشن و اجتماعات آتش افروخته و شادی می کردند.
*باورهای منسوخ شده گیلان در ایام پایانی سال
چند روز در ایام نوروز دارای نام و نشانی بیشتر هستند که شامل چهارشنبه‌سوری، سیزده‌بدر و اتصال این روزها به‌هم در فرهنگ گیلانی بسیار جدی است.
مردم اشکور و دیلمان در ایام چهارشنبه‌سوری تا روز عید را با هم یکی می‌دانند و معتقد هستند که آنها در یک راستا قرار می‌گیرند و آداب این روزها با دیگر استان‌های کشور تفاوت چندانی ندارد اما اسپند در این روز مقام بالایی در خانه‌ها دارد به طوری که حتی خرید آن با اصول و قواعد همراه است.
در سال‌های گذشته مردم با روشن کردن کاه و کلش از روی آنها می‌پریدند و می‌گفتند «زردی من از تو و سرخی تو از من»، رسمی که امروزه به فراموشی سپرده شده و جای خود را به ترقه‌های ناهنجار و بمب‌های آتش‌زا و پر سر و صدا و حادثه‌آفرین داده و به ندرت رسم‌های قدیمی از جمله نوروز خوانی و گرفتن تخم مرغ و برنج از همسایگان در شب چهارشنبه‌سوری در شهرهای گیلان و حتی روستاها برگزار می‌شود./فارس
