بنیاد ملی اصلاح سبک زندگی سالم/ الگوی نامناسب مصرف در ایران و ضرورت اصلاح سبک زندگی/ پروفسور علی کرمی استاددانشگاه علوم پزشکی

اختصاصی همای گیلان: الگوی مصرف هر جامعه نشان دهنده فرهنگ اصیل یا تغییر یافته آن است. با توجه به اینکه رفتار فردی منشا گرفته از اندیشه، تفکر، اعتقادات و فرهنگ هر فرد است با بررسی الگوی رفتاری هرفرد از جمله الگوی مصرف میتوان به ریشه های فکری و اعتقادی ان فرد یا در کل جامعه پی برد.
دین اسلام در باره مصرف سفارش ها و تاکیدات بسیار روشنی دارد قران و سیره پیامبر اسلام نشان دهنده اهمیت این موضوع و پرهیز از اسراف و مصرف گرایی است مانند
قرآن می فرماید: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِیراً، إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطِینِ وَ کانَ الشَّیطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً»؛ ،« و حق نزدیکان را بپرداز و (همچنین) مستمند و وامانده در راه را، و هرگز اسراف و تبذیر مکن؛ چرا که تبذیرکنندگان برادران شیاطینند، و شیطان کفران (نعمتهاى) پروردگارش کرد
یا انه لایحب المسرفین‏خداوند ‏به اسراف کاران مى‏فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ.
شاید معروف ترین آیه قران کریم در اصلاح الگوی مصرف آیه شریفهکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْبخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید باشد.
اسراف از هر نوعى که باشد انسان را به نابودى مى‏کشد. قرآن مجید این حقیقت را چنین بیان مى‏فرماید: «ثُمَّ صَدَقْناهُمُ الْوَعْدَ فَأَنْجَیناهُمْ وَ مَنْ نَشاءُ وَ أَهْلَکْنَا الْمُسْرِفِین‏»؛ سپس وعده‏اى را که به آنها داده بودیم وفا کردیم، آنها و هر کس را مى‏خواستیم (از چنگال دشمنانشان) نجات دادیم، و مسرفان را هلاک نمودیم.«وَ کَذلِکَ نَجْزِی مَنْ أَسْرَفَ وَ لَمْ یؤْمِنْ بِآیاتِ رَبِّهِ وَ لَعَذابُ الْآخِرَهِ أَشَدُّ وَ أَبْقى‏»؛ و این گونه جزا مى‏ دهیم کسى را که اسراف کند و ایمان به آیات پروردگارش نیاورد و عذاب آخرت شدیدتر و پایدارتر است.

هدررفتن منابع اقتصادی جامعه:
اسراف منابع عظیم جامعه؛ از قبیل نفت، منابع معدنی و مزیت های نسبی اقتصادی هر کشوری را به هدر می دهد، هرچند که منابع و سرمایه های کشور زیاد باشد. علی(ع) می فرماید: « الْإِسْرَافُ‏ یُفْنِی‏ الْجَزِیلَ‏» ؛ اسراف ثروت زیاد را هم به فنا می دهد.
به هر حال اسراف و تبذیر هم گناه است هم سبب اسیب به فرد می شود و هم جامعه.
بررسی امار مصرف در کشور ما با کشورهای دیگر متاسفانه نشان دهنده این بعد از مصرف و اسراف و تبذیر در ۳۵ قلم از مواد مصرفی و یا رفتار های مسرفانه است. جدول ۱ فهرست این اقلام و مقایسه ان با استاندارد های جهانی الگوی مصرف است.
در این مطالعه دو مورد مغایرت فرهنگ مصرف ما را با الگوهای اسلامی نشان می دهد:
۱- در اقلام و یا رفتارهایی که در جهان مصرف آن کمتر از ایران است مانند مصرف انرژی، اب، برق، گاز ، بنزین و نمک، قند و شکر، روغن و غیره که متاسفانه میزان مصرف در ایران بسیار بالاتر گاهی ۳ تا ۶ برابر استاندارد جهانی است
۲- در اقلام و رفتارهایی که بر عکس مصرف مقدار لازم ان برای سلامتی توصیه می گردد ولیکن میزان مصرف ما کمتر از استانداردهای جهانی است و اینهم بر خلاف توصیه های اسلام است مانند مصرف شیر، گوشت ماهی، ورزش و تحرک و موارد دیگر.
چرا ما بعنوان ایرانیان مسلمان با فرهنگ و متمدن اینگونه رفتار های غلط و به دور از آموزه های فرهنگی و دینی خود را انجام می دهیم؟
ریشه این اسراف گرایی، در رفتار و کردار از کجاست؟
چرا شعارهای زیبا می دهیم ولی در عمل بر خلاف آن عمل می کنیم؟
چرا با اینکه همه ما به خطرات این اسراف ها در اختلال سبک زندگی، سلامتی جسم و روح و روان و آسیب به محیط زیست و تخریب منابع و سرمایه های کشور واقف هستیم، باز شاهد روند افزایشی رفتارهای پر خطر و آسیب زا هستیم؟
مشکل کجاست؟
ما میتوانیم چند مورد را بعنوان عوامل محتمل اختلال در سبک زندگی و الگوی نامناسب مصرف مطرح کگنیم حال با متخصصین جامعه شناسان و دانشمندان عرصه های مختلف است تا با آسیب شناسی واقعی علل اصلی این معظلات را تحقیق و بررسی و معرفی نمایند و در ضمن با طرح پیشنهاداتی جهت اصلاح آن جلو این روند خطرناک گرفته شود.
اما آنچه به نظر می رسد در توسعه این آسیب ها و اختلال سبک زندگی موثرست به شرح ذیل مطرح می گردد:
۱- تناقض بین شعارها و رفتارهای مدیران کشور. که شعار عدم اسراف و تقوا و اصلاح می دهند ولی در عمل زندگی های اشرافی، تجمل گرایی و گاه تبعیض را ترویج می دهند.
۲- عدم فرهنگ سازی و نهادینه کردن سبک زندگی سالم و الگوی مناسب مصرف از کودکی در مهدها، مدارس، دانشگاه ها و جامعه.
۳- تبلیغات نامناسب رسانه ها که سبب توسعه فرهنگ مصرف گرایی و اختلال در سبک زندگی می شود.
۴- عدم توجه فرد فرد ما و رعایت سبک زندگی و الگوی مصرف سالم.
جدول ۱ مقایسه مصرف اقلام مختلف در ایران و جهان
ماده ایران جهان یا کشورهای دیگر
معادل
نان ۱۶۰ کیلو ۲۵ ۶ برابر جهان
تخم مرغ ۹ کیلو ۲۴ یک سوم
شیر ۹۰ لیتر ۳۰۰ یک سوم
شکر ۳۰ کیلو ۵ ۶ برابر
سویا ۵/۰ کیلو ۱۰ یک بیستم
نوشابه ۴۲ لیتر ۱۰ لیتر ۴
نمک ۶ کیلو سالانه ۳ ۲
مصرف کل نمک چین کمتر از ایران
میوه و سبزیجات ۳۰ کیلو ۱۲۰ یک چهارم
مصرف آب ۳۰۰ لیتر روزانه ۱۵۰ لیتر ۲ برابر جهان
مصرف برق ۲۵۰۰ کیلووات ۸۰۰ کیلووات سه برابر جهان
گاز ۱۷۰۰ متر مکعب سالانه ۶۰۰ سه برابر جهان
ضایعات مواد کشاورزی سالانه ۴۵ میلیونتنازمحصولاتکشاورزیبهضایعاتتبدیلمیشود
تولید زباله ۱ کیلو هر نفر در روز ۴۵۰ گرم
مصرف بنزین ۹۰ لیتر ۱۵ لیتر ۶ برابر جهان
مصرف انرژی در ایران از چین با یک میلیارد و سیصد میلیون نفر بیشتر است!
مصرف سیگار ۱۲ تا ۱۵ میلیون سیگاری سرانه مصرف سیگار در جهان۷ نخ در روز می باشد. سالانه نزدیک به ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود که بین ۱۵ تا ۲۵ میلیارد آن قاچاق است.
۳۰میلیارد تومان خسارت یک روز سیگاریها به کشور
طول عمر ۶۸ تا ۷۱ سال کشورهای پیشرفته
۷۵ تا ۸۱ سال ایرانیان ۲۰% کمتر از میاگین جهانی
مصرف دارو ۶ قلم ۲ قلم ۳ برابر جهان
فضای سبز ۵ مترمربع ۱۵ یک سوم جهان
ضایعات نان ۱۱ تا ۱۳% در تهران زیر ۱۰ درصد ایران ، مقام نخست ضایعات نان در جهان
سالانه سه میلیون تن گندم در کشور اتلاف می شود،
در تهران هر خانواده در سال ۳۵۰ کیلوگرم ضایعات نان دارد.
ساعات کار مفید سالانه ۳۰۰ ۱۴۰۰ یک چهارم
ساعات کار سالانه ۲۴۰۰ ۱۹۰۰
فضای ورزشی ۶۱ سانتی متر مربع ۲ متر مربع یک سوم جهان
مطالعه ۱۸ دقیقه ۷۰ یک چهارم جهان
زمان مکالمه با تلفن و همراه ۴۰ دقیقه ۱۰ دقیقه چهار برابر
روغن ۱۷ کیلو در سال ۱۲ کیلو ۵ کیلو بالاتر از میانگین جهانی
برنج ۴۰ کیلو در سال اسیا ۸۵ کیلو و جهان ۶۵ کیلو ۲۵ کیلو کمتر از میانگین جهانی
ماهی ۷ ۱۸
مرگ و میر ۴۰% به دلیل سو تغذیه
لوازم ارایشی دومین در خاورمیانه ۷مین در جهان
چاقی ۱۰ برابر جهانی
جراحی زیبایی اول در جهان
مصرف ادامس ۵۰۰ میلیارد تومان در سال رتبه اول مصرف ادامس در جهان
خرید وسایل مارک دار
ارسال پیامک هر روز به طور متوسط ۶۰ میلیون پیامک در ایران انگلیس ۶ میلیون پیامک
مواد مخدر شیشه ایران در رتبه پنجم جهانی در مصرف شیشه در سال ۲۰۱۳ آمریکای شمالی در صدر جدول مصرف ماده متامفتامین (شیشه) است
استفاده از خودرو شخصی ۷۰درصد سفرها با خودروهای شخصی این شاخص در کشورهای توسعه‌یافته، برعکس است.
مدگرایی تجمل گرایی رتبه یک در مدگرایی
بررسی جدول فوق نشاندهنده عدم تطابق الگوی مصرف با ارزش های تاکید شده اسلام در این موارد است که مشخصه بارز اسرافاست و تنها راه برای کنترل بحران فزاینده مصرف در ایران «اصلاح الگوی مصرف» است.
این فرهنگ سازی باید از دوران کودکی آغاز گردد. چیزی که در اسلام بدان بسیار توصیه شده است و متاسفانه ر جوامع غربی به ان بیشتر توجه می شود تا در ایران بنده به دلیل تحصیل و حضور دراز مدت در خارج کشور شاهد این نوع فرهنگ سازی بوده ام. بعنوان مثال فرزند پسری بنده در سال اول اقامت در شهر کپنهاگ دانمارک ۳ ساله شدند ما که دانشجوی دکترا بودیم تصمیم گرفتیم بجای جشن و هزینه کردن بیمورد داخل منزل و فقط خودمان هدیه ای برای ایشان بگیریم. در منزل بودیم که زنگ در بصدا در امد وقتی دررا باز کردیم متوجه شدیم فردی با لباس اداره پست است و گفت پسر شما امروز ۳ ساله شده و شهرداری شهر برای ایشان هدیه ای فرستاده است لطفا پاکت را باز کرده و دستور العمل ان رعایت کنید. ما جعبه را بازکردیم و متوجه شدیم حاوی یک هدیه برای پسرم که یک ماشین اسباب بازی بود یک نوار کاست و یک دفترچه است. در یاد داشت نوشته بود که بر اساس قوانین کشور فرزند شما باید قوانین ترافیک و تردد در معابر عمومی را یاد بگیرد ( بچه سه ساله). کتابچه بشکل کارتون و نوار با صوت این موارد را آموزش میداد و ما هم به او اموزش دادیم در ضمن روز دوشنبه خانمی از همان اداره برای اموزش عملی مراجعه کرد و پسرم همراه مادر و آن خانم برای آموزش عملی در بیرون و محیط واقعی شهر مراجعه کردند. در مهد کودک هم همینطور مدارس هم همینطور در واقع رعایت قوانین و مقررات را در ذهن کودک نهادینه می کنند و به یک رفتار تبدیل می شود. در کشور ما متاسفانه این گونه فرهنگ سازی ها به رفتار تبدیل نمی شود به همین دلیل شاهد وضع فجیع ترافیک بعنوان یک معظل در ایران هستیم. باید فرهنگ سازی به رفتار تبدیل شود.
پیشنهاد :
مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت ، رسانه ملی و تمام رسانه های مکتوب، تصویری، صوتی، مجازی باید در زمینه اصلاح سبک زندگی و اصلاح الگوی مصرف سالم این بنیاد را حمایت کنند و با افزایش اگاهی و فرهنگ سازی و آموزش و تربیت از دوران مهد کودک، دبستان، دانشگاه ها و مردم در عرصه های مختلف بخصوص وزه سلمت جسم و روح و روان ، غذا و بهداشت و درمان را مد نظر قرار داده تا بتدریج شاهد اصلاح روند زندگی سالم در جامعه باشیم. ما در بنیاد ملی سبک زندگی سالم قصد داریم با ارتقا اگاهی سلامت جسم و روح و روان و جامعه را توسعه دهیم.
اهداف و برنامه های ما در کانال جنبش و سایت آماده است.

با کانال همای خبر همراه شوید