تهران در گُذَر ِ تاریخ( ۱۶ ) /دکتر رحیم پور دکتری اقتصاد

دوره ی رضا شاه(۳)
اختصاصی همای گیلان: گرایش اقتصادی و سیاسی”رضا شاه “به آلمان از آغاز پادشاهی اش؛ایجاداما با ظهور”آدولف هیتلر”تشدید شد.آلمان در جنگ جهانی اول شکست سنگینی خورده و بخشی از قلمرو را به مُتفقین جنگ ِاول واگذار کرده بود”هیتلر”دنبال بازپس گیری قلمرو و بزرگی آلمان بود .
گرایش هیتلر به شرق و بویژه به ایران ِآریایی؛نوعی کشش ِدوسویه بین رضاشاه و هیتلر پدید آورد.دولت هیتلر از دولت رضاشاه خواست که نام ِ”ایران”را جایگزین”پرشیا”سازد که چنین هم شد .
در سال های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۸ مبادلات اقتصادی دو کشور ایران و آلمان ۵ برابر شد بگونه ای که ۵۰ درصد کل واردات ایران از آلمان ِهیتلری بود.
صادرات ایران به آلمان:
پنبه،چوب، جو،برنج،چرم ،قالی،خُشکبار، خاویار،طلا و نقره بود .
واردات ایران از آلمان:
استفاده از کارشناسان فنی،کشاورزی، دامپزشکی،راهسازی،پُست،راه آهن و…
حسین فردوست
[از مشاوران مُحَمّدرضا شاه]:
گرایش رضا شاه به آلمان ِنازی[هیتلری]کاملا واقعیت داشت .
رضاشاه در اتاق ِخود یک نقشه ای،آویخته بود و شهرهایی را که ارتش ِآلمان در جنگ ِجهانی دوم، اِشغال می کرد،علامت می زد.
در دربار ِرضا شاه؛عُمال[نوکَران]انگلیسی؛بسیار بودند.رضا شاه گاهی به انگلیسی ها”ناسزا”می گفت.
روشن بود که این”ناسزا”ها؛به گوش ِانگلیسی ها می رسید.
هنگامی که؛آلمانی ها شکست خوردند؛فشار بر دولت رضا شاه،زیادتر شد .
رضا شاه بلادرنگ ۶۰۰ کارشناس آلمانی را از ایران بیرون فرستاد.
(ظهور و سقوط پهلوی،موسسه ی مطالعات و پژوهش های سیاسی،ص۸۶)
تاج المُلوک(همسر رضا شاه ) نقل می کند:
برای هیتلرچند هدیه برده بودیم .
دو قطعه قالی نفیس ایرانی ومقداری پسته ی رفسنجان.
مُحتشم السلطنه اسفندیاری قالی‌ها را بازکرد و توضیح داد.
هیتلر خیلی از نقش ِقالی‌ها و بافت و رنگ آنها خوشش آمد. روی یک قالی که در تبریز بافته شده بود؛ عکس خود هیتلر بود. روی قالی دیگر هم علامت آلمان را که”صلیب شکسته”بود نقش کرده بودند.
از مطالب ِ هیتلر؛دستگیرمان شد که باورش نمی شود این تصاویر ظریف را با دست بافته باشند.
هیتلرهم متقابلا سه قطعه عکس خود را امضاء کرد وبه من ودخترانم داد.
مُترجم گفت:”آقای هیتلرمی گویند که مانند ِشاه ایران ثروتمند نیست ونمی تواند، هدیه ی گرانقیمت به ما بدهد و از این بابت معذرت می‌خواهند!”
از رضا [شاه]خیلی تعریف کرد و گفت زندگی اورا می داند و از اینکه یک نظامی؛قدرت را در ایران به دست دارد،خوشحال است .

بهانه ی مُتفقین برای حمله به ایران

در طی ماه‌های پیش از شهریور ِ بیست؛ مُتفقین چند بار از دولت ایران برای عبور مُسالمت‌آمیز نیروهایشان از خاک این کشور درخواست اجازه کردند؛ اما همواره این درخواست از طرف رضا شاه رد می‌شد.از نمونه‌های دخالت‌های آنها در امور داخلی ایران نیز می‌توان به
(۲۴ مرداد ۱۳۲۰خ) اشاره کرد که در آن سفیر انگلستان در تهران؛تقاضا کرده بود تعداد اتباع ِ آلمانی مقیم ایران هرچه سریعتر کاهش یابد.
در ستاد ِارتش،سپهبد رزم‌آرا؛ مُدتّی پیش از حمله مُتفقین؛عدم آمادگی ارتش برای دفاع از مرزها را به سرلشکر ضرغامی؛ فرمانده ارتش گزارش می‌کند .
گزارش توسط ضرغامی به”رضاشاه”ارائه می‌شود اما وی از گزارش خشمگین شده و ولیعهد را برای تحقیق بیشتر به جلسه ی بعد ستاد کل می‌فرستد.رزم‌آرا کمبود نفرات و امکانات به‌ویژه امکانات ترابری موتوری را دلیل اصلی عدم توان مقابله با شوروی بیان می‌کند.رضا شاه مدتی بعد دستور تشکیل لشکرهای جدید را صادر می‌کند اما از صدور فرمان آمادگی برای دفاع خودداری می‌کند. لشکرهای ارتش بدون افزایش نفرات و امکانات به تعداد مورد نظر رضاشاه افزایش می‌یابند و در واقع برخی لشکرها به چند لشکر تقسیم می‌شوند.رضاشاه امکان ِحمله ی متفقین را بسیار کم می‌دانست به همین دلیل ارتش ایران هیچ گونه آمادگی برای مقابله با حمله ی متفقین نداشت.
چهار بامداد سوم شهریور۱۳۲۰خ؛سفیران شوروی و انگلیس به دیدار علی منصور نخست وزیر وقت؛رفتند و با یادداشت‌هایی مشابه، اعلام کردند که به دلیل بی‌توجهی دولت ایران؛این دو کشور در کمال ِ تأسف،وارد خاک ایران شده‌اند.ارتش شوروی از جُلفا در جهت تبریز واز راه آستارا به سوی انزلی و رشت و شمال شرقی خراسان و ارتش انگلیس از عراق به قزوین و خوزستان هجوم آورد.
شوروی در سوم شهریور،تبریز،انزلی،همدان، قزوین،مشهد و هفتم شهریور لاهیجان و نهم شهریور تهران را بمباران کرد .
انگلیس هم مناطق ِنفت خیز را اِشغال و ۸ فروند کشتی ایران را مصادره و چند جایی را بمباران کرد.
در [۱۳۲۰تا ۱۳۲۴خ]۸میلیون تُن کالا،۱۸۰ هزار خودروی سنگین و ۵هزار هواپیما از راه و راه آهن ایران به شوروی فرستاده شده اند(تاریخ ایران صص۲۳۴-۲۳۱)
ماهیت ِراه آهن ِاستعماری ایران،بیش از پیش آشکار شد.
در تاریخ ۲۵ شهریور۱۳۲۰رضاشاه به آفریقای جنوبی تبعید شد و در ۴ مرداد۱۳۲۳ در ژوهانسبورگ ِ آفریقای جنوبی درگُذشت.

با کانال همای خبر همراه شوید