جمود و تحجر بزرگ ترین موانع رشد تفکر اسلامی/ علیرضا مددی مژدهی پژوهشگر حوزه اجتماعی

اختصاصی همای گیلان:یکی از عوامل اصلی در رکود و یا تنزل سطح فرهنگی و تمدنی هرجامعه ای ، رشد تحجر و جمود در اندیشمندان ، کارگزاران و دست اندرکاران آن جامعه است ، این درد مصیبت بار در رکود فرهنگ و تمدن اسلامی نقش داشته و دارد .

برای واژه تحجر معانی مختلفی چون ایستایی و تحول ناپذیری برشمرده اند که در حوزه های رفتار و اندیشه گانی رخ می دهد ،اگر همین رخوت و ایستایی در حوزه گرایش ها و رفتارهای ظاهری خود را نشان دهد به آن اصطلاحاً جمود گفته می شود .

در قرآن کریم ، آیه ۷۴ سوره بقره ، این دسته از افراد هدایت ناپذیر معرفی شده اند . کسانی که نمی توانند به معرفت و حقیقت الهی دست یابند .

شاید بتوان زمینه پیدایش تحجر و جمود فکری و رفتاری در جهان اسلام را به دوره متوکل عباسی (۴۷-۲۳۲ق) دانست ، وی برخلاف خلفای پیش از خود از متعزله رویگردان شد و به شدت با مناظرات وجدل های علمی مخالفت کرد وحتی جرم شلاق و مجازات را برای اهالی مباحثه و جدل در نظر گرفت .
نتیجه این رویکرد متوکل ، رشد تفکر احمدبن حنبل ، سلفی گری و اهل حدیث بود ، امام محمد غزالی نیز در آثار مختلف بویژه احیاء علوم الدین و تهافت الفلاسفه ، در برابر اهالی تعقل ایستادگی کرد .

شهید مطهری معتقد است جریان های فکری که باید نام شان را افراطی یا جهالت گذاشت ، مانع رشد تفکر و تعقل اسلامی شده اند ، ایشان با تحلیل جریان های فکری منحرف ،سه جریان کلی را در این زمینه شناسایی کرده اند :
۱- جریانی که باعث مهجور ماندن عترت و انزوای سیره نبوی شدند ، شعار آن ها حسبنا کتاب الله بود .

۲- جریانی با شعار حسبنااحادثینا و اخبارنا ، به مهجور ساختن قرآن و دور ماندن مردم از معارف اصیل اسلامی و مبادرت ورزیدند .

۳- گروهی که با شعار این التراب و رب الار باب با طرح موضوع انحرافی معرفت نا پذیری و دست نیافتنی بودن آموزه های قرآنی ، فهم و تفسیر قرآن را به انحراف کشاندند .

در مجموع جریانات فکری و سیاسی اسماعیلیه ، حنابله و اخباری گری در دو مذهب شیعه و اهل سنت ، ضربه بزرگی به رشد و استمراری تعقل اسلامی زده و می زنند .

با کانال همای خبر همراه باشید.http://@homaygilanir