اختصاصی همای گیلان، یکی از جنگهای میان ایرانیان و اعراب در زمان ساسانی جنگ جلولاء بود. پس از فتح تیسپون به دست اعراب، جنگ جلولاء پیش آمد.نوشته شده که هنگامی که ایرانیان از مدائن گریختند و به جلولاء رسیدند در آنجا انجمن کرده و با هم همپیمان شدند که باردیگر با اعراب بجنگند. مهران رازی را فرمانده‌ی خود کردند و آماده‌ی جنگ در آنجا شدند. از یزدگرد پادشاه هم نیروی کمکی و پول خواستند که او فرستاد. اینان دور لشکرگاهشان خندق کندند تا از آسیب عربان درپناه مانند. سعدبن ابی وقاص فرمانده‌ی عرب هنگامی که خبر گردآمدن ایرانیان در آنجا را شنید به عمر نامه‌ای نوشت و نظر خواست.
عمر هم دستور جنگ داد.
سعد عده‌ای را از سپاه عرب فرستاد و جنگ درگرفت.
بدبختانه، ایرانیان شکست خوردند و گریختند. بسیاریشان کشته شدند و بسیاری نیز با غنائم فراوان به دست دشمن میهن افتادند. غم انگیز آنکه در جنگ جلولاء غنیمت بسیار به چنگ دشمنان ایران افتاد به گونه ای که به گفته‌ی زرینکوب: ((چندان غنیمت که پیش از آن نیافته بودند و زنان و دختران بسیار نیز به اسارت گرفتند چندان که عمر را از کثرت اسیران نگرانی در دل پدید آمد. دینوری می نویسد که عمر مکرر می‌گفت از فرزندان این زنان که در جلولاء اسیر شده‌اند به خدا پناه می برم. کشتگان جلولاء را برخی بالغ بر صدهزار نفر نوشته‌اند.))
منبع :زرینکوب، دو قرن سکوت، نشرسخن، چ۲۶م، ۱۳۹۳، صص۷۰تا۷۲٫
