خانواده‌ها، بزرگ‌ترین قربانیان ماهواره‌ها هستند/ فرهاد پردخته

همای گیلان:امام علی (ع ) پیروان خود را به اهل بیت و الگوگیری از آنان فرا خوانده ، می فرماید:  

به اهل بیت پیامبر بنگرید، از آن سمت که آنها گام برمی دارند منحرف نشوید و قدم به جـای قـدمشان بگذارید، آنها هرگز شما را از جاده هدایت بیرون نمی برند و به پستی و هـلاکـت بـاز نـمی گردانند. اگر سکوت کنند سکوکت کنید و اگر قیام کردند قیام کنید، از آنها پیشی نگیرید که با این توضیح  ، ویژگیهای خانواده برتر را از دیدگاه اسلام بیان داشته اند.

 

با وجود همه ی دغددهای اجتماعی باید بدانیم که ، جامعه سالم بدون داشتن خانواده‌های سالم نمی‌تواند تحقق یابد و هیچ یک از آسیب‌های اجتماعی بی‌تأثیر از خانواده پدید نیامده‏اند. بنابراین، می‌توان به اهمیت تأثیر تعاملات فرهنگی ماهواره بر خانواده‌ها پی برد و به آن اهتمام ورزید.

نهاد خانواده در ایران در دو دهه اخیر، دست‏خوش دگرگونی‌های زیادی شده است. خانواده در عصر جهانی شدن به حیات خود ادامه می‌دهد و الگوهای خانواده و روابط حاکم بر آن و ساختار قدرت در درون خانواده دگرگون شده است و انسان‌ها شکل‌های جدید و در عین حال، ساختار متنوع‌تری از روابط خانوادگی را تجربه خواهند کرد. خانواده از جمله نهادهایی است که در سنت‌ها، باورها و اخلاق ریشه دارد. خانواده، حلقه اتصال و انسجام فرهنگ غیر رسمی مانند عرف و سنت ها و اعتقادات دینی اصیل و نهاد فرهنگی رسمی یعنی آموزش وپرورش و نظم اجتماعی و در حقیقت، نهادی است که مسئولیت سامان بخشیدن به سلامت اخلاقی جامعه را برعهده دارد.

حال اگر خانواده‌ای ایرانی دچار اختلال و نابسامانی باشد و کارکرد و نقش اصلی خود یعنی تربیت تاثیرگذار را از دست بدهد، فرآیند جامعه‌پذیری به خوبی‌انجام نمی‌شود. خانواده به عنوان یک اجتماع طبیعی منشأ اصلی ظهور هنجارهای اجتماعی است. وسایل ارتباط جمعی با فضای فکری انسان‌ها و به‌طور کلی، دگرگونی در جهان‌بینی انسان‌ها سروکار دارند که اگر حمایت های مادی ومعنوی ازآموزش وپرورش بطور واقعی صورت پذیرد؛ به حفظ هویت اصیل ایرانی اسلامی در نهاد خانواده  خواهیم رسید.

تغییر در فرهنگ اصیل مخاطبان و تأثیر در ارزش‌ها، باورها و رفتارهای مذهبی‌آنان، بی‌اعتماد کردن مردم نسبت به حکومت‌های داخلی به دلیل توصیف غیر واقعی بسیاری از اخبار داخلی کشورها از دیگر تأثیرات این شبکه‌هاست.

از این منظر، خانواده‌ها، بزرگ‌ترین قربانیان ماهواره‌ها هستند. ماهواره‌ها با از بین بردن اصول اخلاقی و اهرم های اعتقادی، روابط غیر اخلاقی در کانون گرم خانواده، سستی پایه‌ها و ازهم‌پاشیدگی آن را فراهم می‌کنند. یکی از عوامل بنیادینی که جهت رفتارهای انسانی را در همه حال تعیین می‌کند، ارزش‌های فرهنگی آن جامعه است که با کمک دو نهاد خانواده و آموزش وپرورش و با حمایت های همه جانبه از این دو نهاد ، پایدار واستوار و مقاوم در مقابل همه هجمه ها ، توسعه وپیشرفت جامعه را سبب می شود؛ از اهداف برنامه های ماهواره است که این دوعنصر را مورد هدف قرار دهد ؛ که هدف قرار داده است!.

ارزش‌ها، نیرومندترین عنصر تعیین‏کننده در نظام اجتماعی و فرهنگی جوامع به شمار می‌روند که خط سیر کنش و اعمال افراد را در جامعه، هدایت، کنترل و نظارت می‌کنند. همچنین به عنوان الگوهای رفتاری نسبتاً ثابتی هستند که پیوسته از سوی افراد جامعه، بازبینی، کنترل و نظارت می‌شوند ؛ ولی ماهواره این کنترل ارزش ها را از دست صاحبان آن خارج و به کنترل خود درآورده است.

گرایش مردم به ماهواره به‌ویژه در کشورهای اسلامی‌، از جمله ایران اسلامی، ارزش‌ها، باورها و رویه‌های فرهنگی و فرهنگ اصیل آنان راتحت تأثیر قرار داده است. به عبارت دیگر، رسانه‌ها از جمله تلویزیون و ماهواره، نماد فرهنگی محسوب می‌شوند که از آن طریق، دین، ارزش‌ها و باورهای دینی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این در حالی است که جامعه ایرانی، جامعه‌ای نسبتاً پای‏بند به سنت‌هایی است که امروزه نسل‌های جدید تا حدودزیادی آن را به چالش کشیده‏اند.

تنش یاد شده نیز جدی است، به طوری که برای تقریبا یک دهه، یکی از دغدغه‌های مهم سیاست‌گذاران فرهنگی و صاحب‏نظران مسائل اجتماعی ایران، شکاف نسلی بود ه است!

بسیاری از خانواده‌ها بدون توجه به آسیب‌های ماهواره از این وسیله استفاده می‌کنند و از اینکه فرزندانشان همراه آنان به تماشای فیلم‌ها و سریال‌های ماهواره بپردازند، هیچ نگرانی‌ ندارند. وقتی اعضای یک خانواده به راحتی ساعت‌ها پای تماشای فیلم‌های ماهواره می‌نشینند، رعایت بسیاری از ارزش‌ها از جمله حریم میان زن و مرد به مرور زمان برای آنها کم‏رنگ می‌شود؛ و حیاء ،عفت  وغیرت جایگزین بی حیایی و بی عفتی و بی غیرتی می گردد.

به گفته جامعه‏شناسان، تماشای برنامه‌های برخی شبکه‌های فارسی‏زبان منجر به فساد اخلاقی و بی‌بند و باری در روابط بین نوجوانان و جوانان و خانواده می‌شود، و خانواده‌ها این موضوع را می دانند ومی بینند ولی جدی نمی‌گیرند.

تماشای ماهواره نه تنها حریم اعضای خانواده را از بین ‌برده است، بلکه سبب الگوگیری‌های نادرست نوجوانان نیز خواهد شد. بسیاری از نوجوان و جوانان به دلیل تماشای بدون کنترل برنامه‌های ماهواره‌ای گرفتار خرافه‏پرستی، کم‏رنگ شدن اعتقادات دینی و از همه مهم‏تر، بی‌بند و باری شده‌اند و به وضوح می‌توان مشکلات شخصیتی را در آنها در درون جامعه به وضوع مشاهده کرد.

جوانان امروز بر پایه‌های لرزانی از هویت‌های سیال عصر مدرن قرار گرفته‌اند؛

که در قالب هیچ کدام از آنها (هویت های سیال) جای نمی‌گیرند.گسترش ارتباطات و گردش آزاد اطلاعات در جهان معاصر، بستری نوین و مملو از چالش فراهم آورده است که در آن، هویت فرهنگی همه جوامع در معرض تغییرات شگرف قرار گرفته است. در یک جمع‏بندی کلی، براین نکته تاکید می‌شود که امروزه هویت فرهنگی ایرانی در وضعیت مبهم و حساسی به سر برده و در معرض چالش‌های هویتی جدی متاثر از اثرات رسانه‌ای است که خانواده هدف اساسی اوست. ماهواره در شکل‏گیری یا تغییر باورها و رفتارهای دینی افراد نقش اساسی دارد و در درونی کردن ارزش‌های غیر دینی افراد نیز مؤثر است .

ارزش‌های فرهنگی یک جامعه، بخش اصلی آن جامعه به شمار می‌رود که ثبات یا تغییر آن‌ها موجب ثبات یا تغییر فرهنگ‌ها و جوامع می‌شود و به تبع آن، ثبات یا دگرگونی خانواده‌ها نیز تحت تأثیر قرارمی‌گیرد. و آمار طلاق ها از پیامد های شوم آن است.

در سال‌های اخیر، ارزش‌های فرهنگی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر ثبات و تداوم زندگی زناشویی در مطالعات خانواده و ازدواج، در بسیاری از جوامع بااهمیت تشخیص داده شده است، به گونه‏ای که از آن به عنوان یک پیش‏بینی کننده ثبات و پایداری ازدواج‌ها یاد شده است. اما ، جهانی شدن فرهنگی به معنای سیطره فرهنگ غرب بر دیگر فرهنگ‌ها معنی شده است که به دوگانگی فرهنگی در کشورهای اسلامی دامن زده و از  جمله در  ایران اسلامی نیز  اردو زده است.

جامعه غربی با مشکلات متعدد اجتماعی و فرهنگی و چالش‌های بسیاری روبه‏روست. اماسلطه غرب بر رسانه‌ها و ابزارهای نوین رسانه‌ای به‌ویژه شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنت تنها به بی‌ثباتی فرهنگی، ارزشی و هویتی در کشورهای پیرامونی منجر می‌شود. به قول کلارک: «اگر قلم از شمشیر، برنده‏تر است، دوربین می‌تواند از هر دو، برنده‏تر باشد. و دشمن ،امروز با کمک دوربین های خود خانواده های اصیل دنیای اسلام را قلع وقمع می کند.

به همین سبب است که تمامی‌دولت‌های دنیا (اعم از روشن‏فکر و غیر روشن‏فکر) همواره سعی در کنترل محتوای تلویزیون و جریان اطلاعاتی دارند، اما سانسور کردن در ارتباطات ماهواره‌ای و اینترنت برای دولت‌ها هنوز کاری مشکل و چه بسا نشدنی است». در همه کشورها، سیاست‌های اصولگرای دولت‌ها، تحت تأثیر تحولات جدید و شتابان فناورانه رسانه‌ها، با چالش مواجه شده اند. این تحولات موجب ابهام‏های بسیار عمیقی شده است.

در این میان، تلویزیون به عنوان وسیله‌ای برای شکل دادن به افکار عمومی، با زیرپوشش قرار دادن معضلات اجتماعی و مسائل مربوط به سیاست‌های داخلی و خارجی، و عرضه برنامه‌های تفریحی و نمایشی، نقش خود را می‌نمایاند. بدون توجه به نوع برنامه‌ای که از تلویزیون پخش می‌شود ـ بولتن‌های خبری، موسیقی، مسابقات تلویزیونی، نمایش یک مجموعه( سریال )و غیره ـ این وسیله ارتباطی در هر حال ملزم به ارائه یک پیام ایدئولوژیک است. جامعه معنا‏گرای ایران نیازمند طرحی نو از رسانه است که می‌توان آن را در قالب ترسیم الگوی رسانه‌های اسلامی‌جست‏وجو کرد.

لازم است فارغ از روزمرگی‌های متعارف جامعه ایرانی، ‌به نیازسنجی خانواده‌های نسل جدید پرداخت. اینکه واقعا این نیاز در جامعه ما چه بوده و خواهد بود، باید با اتکا به آموزش وپرورش رسمی و ارتقاء جایگاه معلمان همین جامعه ، با فرهنگ ایرانی و اسلامی اصیل ‌و توجه به نیازهای اجتماعی جامعه امروز ، با کمک رسانه، پاسخگوی نیازهای اجتماعی باشیم؛ تا خانواده را که مظهر  و حافظ همه ی ارزش ها باید باشد؛به بی ثباتی و فروپاشی و مورد اصابت هجمه های دشمنان ایران اسلامی قرار نگیرند.

با این توصیف‌ها، اهمیت و ضرورت بررسی کارکردهای خانواده در تعامل با شبکه‌های ماهواره‌ای، بیش از پیش آشکار می‌گردد.

 در همین راستا، یکی از راه‌های دستیابی ‌به این هدف، بررسی تأثیرات این شبکه‌ها وآسیب‌های حاصل از آن بر نظام و کارکرد خانواده است؛ که دست اندرکاران عرصه استراتژیک فرهنگ با برخورداری از هویت فرهنگی تمدن اسلامی واصیل ایرانی ، باید آنرا برنامه ریزی و جامعه ی آسیب دیده را دوباره درمان کنند.

تا دیر نشده در مقاوم سازی خانواده ها همّت کنیم

روز خانواده بر خانواده های اصیل ایران اسلامی مبارکباد