داعش از افغانستان تا عراق/ رضا بژکول دانش آموخته علوم سیاسی

همای گیلان: سال ۱۳۵۸ نقطه عطفی درخاورمیانه وجهان بود، در این سال لئونید برژنف رهبر شوروی سابق دستور حمله به افغانستان را صادر کرد،اما دولت مردان آن کشورتصور نمی کردند که این تجاوز آنها زمینه سازپیدایش گروه های تندروی مثل القاعده در جهان و خاورمیانه خواهد شد، تجاوزآشکاردولت مردان شوروی سابق باعث اتحاد همه گروه های افغانی در جبهه ها، از مبارزین ومجاهدین گرفته تا دفتر خدمت رسانی بیت الانصار به رهبری دکتر عبدالله عزام در پیشاور پاکستان گردید.

با مبارزات یکپارچه افغانها ،و اتحاد و اتفاق بزرگی که توسط همه نیروها در کشورهای مختلف منطقه و جهان شکل گرفت، شوروی سابق مجبور به عقب نشینی کامل از افغانستان شد.تا این پیروزی نقطه عطفی درمبارزات مردم این کشورگردد ،پس از پیروزی ودرخواست گروه های مسلح درسودان از دکتر اعزام جهت ارسال وتجهیزات نیرو به آن کشورمخالفت می شود، مخالفت اعزام  سبب گردید دریک ترورساختگی درنمازجماعت مسجدی در پاکستان کشته شود، تا راه برای حضوراولیه (معاونش)بن لادن وهابی سلفی آغاز شود ،گروه های جهادی که با حمایت قدرت های منطقه و جهان هم سلاح داشتند هم نیرو وهم ثروت( وقتی سه اصل دریک جا جمع شود پول ،سلاح ،نیرو و به عبارتی زر ،زور، وتزویر فاجعه می شود)بنا بر این از بین بردن آنها کار آسانی  نیست.

بن لادن که راه را برای خود باز دید به همراه نیروهای تحت امرش  پایگاهی برای خود در سودان ایجاد کرد،اوکه ثروت زیادی داشت در آن کشور به کارهای اقتصادی پرداخت،و با ایجاد یک کارخانه داروسازی وارد حوزه اقتصادی شد، اما امریکایی ها پی بردن که بن لادن در پشت این کارخانه عظیم می خواهد سنگر بگیرد اما آنها با بمباران کارخانه مانع فعالیت اقتصادی این گروه شدند. ازبین رفتن کارخانه داروسازی در سودان توسط آمریکا، وعدم حمایت حسن ترابی از بن لادن به دلیل ترس از آمریکایها ، اورامجبورکرد به افغانستان رجعت کند.

بمباران مراکز اقتصادی القاعده در سودان و بر گشت آنها ،زمینه اتحاد این گروه با طالبان را به همراه داشت،اولین حمله این گروه به سفارت امریکا در نایروبی رقم کرد ،در واقع جنگ القاعده باامریکا از سال ۱۳۷۷ به مرحله جدی تری کشیده شد ، انفجار ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ که به کشته شدن هزران نفر از مردم عادی در امریکا شد، آغازی بی پایان برای نبرد با القاعده بود.

طالبان که در افغانستان حکومت می کردند به درخواست امریکا مبنی بر تحویل بن لادن به آن کشور سر باززدند، امریکا نیز تصمیم گرفت تا اتحاد طالبان، القاعده در افغانستان را بشکند ،موج حملات نیروهای ائتلاف به افغانستان پس از ۱۱ سپتامبر آغاز شد ،حمله آنها به افغانستان باعث نشد که القاعده عقب نشینی کند، بلکه با تغییر تاکتیک تصمیم گرفتند نیروهایی تحت امرشان را به کشورهای چون عربستان پایگاه اصلی، اندونزی، کنیا ،مالزی ،اردن، عراق ،و حتی سوریه پخش کنند ،القاعده با فریب نیروهای نوجوان و جوان برای عملیات انتحاری علیه امریکایها در مناطق مختلف فعالیت گسترده ای را درپیش گرفتند ، جنگ القاعده که از فعالیت محدودی در سودان آغاز و با بمباران مراکزآنها در افغانستان تشدید گردید ،عاملی شد این گروه درچند کشور پایگاه و دفاتر جدیدی ایجاد کند، تنها در کشور پاکستان و افغانستان ۴۸ پایگاه نظامی و بیش از سی هزار نیرو جذب القاعده شدند.

در پی سقوط دولت طالبان که با کشته شدن حداقل ۳ هزار نیروی ، ۱۵۰۰ نفر اسیر، ۱۸ هزار آواره به کشورهای عراق وعربستان گردید،باعث شد تا زمینه خطربزرگتر برای خاورمیانه  مهیا شود ، شکست طالبان والقاعده در افغانستان و آواره شدن آنها به کشورهای همسایه سبب گردید که بن لادن در یک پیام ویدیویی مصعب الزرقاوی را به عنوان جانشین خود معرفی کند. ابومصعب الزرقاوی که ازبنیان گذاران سازمان جماعت توحید و جهاد در عراق محسوب می شد، علاوه بر جنگ با امریکا ،در ۱۶۰۰ عملیات علیه مناطق شیعه نشین وکردها شرکت داشته،او بعدها ،در یکی ازعملیاتها توسط نیروهای امریکایی کشته شد.

پس از کشته شدن الزرقاوی ،ابو حمزه المهاجر که در مصر به ابوایوب المصری شهرت داشت به رهبری گروه انتخاب شد، او نیز که از دوستان نزدیک ایمن الظواهری سازنده بمب های دستی بود، در تکریت زادگاه صدام حسین توسط نیروهایی امریکایی کشته می شود ،و رهبری این گروه به دست دکتر ابراهیم عواد ابراهیم البدری القرشی السامرائی می افتد، که امروزه ما او را با اسم مستعار ابوبکر بغدادی رهبر داعش  می شناسیم . ابوبکر بغدادی که بیشتردرعراق مستقراست و رهبری گروه داعش را به عهده دارد، مانند اسلافش درمدعی است که به تنهایی با امریکا، شیعیان و دولت عراق در حال نبرد است،بغدادی  در پی نا آرامی ها در سوریه برای خلافت خود خوانده اش،دستور تشکیل گروه جدیدی به نام جبهه نصرت در سوریه را می دهد، که به خلافت اسلامی عراق و شام (داعش) معروف است.

 آنها در سه جبهه با امریکا ،شیعیان و کردهای عراق در حال جنگ هستند ، بغدادی پس از ناکامی در سوریه در عراق توانست چندین شهربخصوص شهراستراتژی موصل را به تصرف خود درآورد، (گستردگی اشغال ۴۰کیلومتر با جمعیت ۸میلیونی) این اشغال تنها خاک این کشورها نبود که در دست داعش افتاده ،بلکه  چاه های نفت ،گذر گاها،سدها و جاده های اصلی بخشی از تصرفات گروهک داعش است، (اگرچه تاکنون بخشهای زیادی غیر از موصل آزادشده)اما  تاکنون موفق نشدند شهر بزرگی مثل موصل را از این گروه پس بگیرند .

داعش در عراق و سوریه دو هدف را دنبال می کند ،یکی گسترش حوزه نفوذ ، دیگری تثبیت پایگاه های خود در مناطق تحت اشغال ،که در این امر امریکا  و متحد ینش ازیک طرف وایران و نیروهای داوطلب عراقی و ارتش این کشور از طرف دیگر در راهبرد جلوگیری از نفوذ آنها و گسترش مناطق جدید موفق بودند، اما در جلوگیری از تثبیت  تصرفش تا امروزحداقل در موصل ناموفق ،هم اکنون جنگ با داعش در سطح وسیعی ادامه دارد و می رود که آخرین سنگرهای فلوجه هم آزاد شود (اگرچه آوارگان فلوجه آن درپناهگاها حیران و سرگردان هستند ) این دولت ها تصمیم دارند همه توانشان را برای باز پس گیری موصل در عراق و بخش های از متصرفات داعش در سوریه بگذارند تا یکی از جنایتکارترین گروه یک دهه گذشته را ازسر راهشان بردارند ، یکی از عوامل کند شدن نبرد با  باداعش اختلافات و درگیری های است که بین مخالفین داعش و کشورهای پیشرو در استفاده از تاکتیک های متفاوت درجنگ است که خود عاملی برای کم کردن سرعت شکست داعش در اراضی اشغالی می باشد، چه بسا این اختلاف ها در فرایند زمان باعث کندی حرکت در از بین بردن کامل داعش شود، دراین شرایط حساس منطقه وجهان همه منتظرند تا ببینند دولت مردان کشورهای مختلف جهان ،برای از بین بردن گروه خود خوانده داعش چه ترفندهای بکار می گیرند تا شاید مردان ، زنان و کودکان آواره دو کشوربه زندگی عادی خود برگردند.

به نظر می رسد که نقش سازمانهای بین المللی بخصوص سازمان ملل در پیشبرد امورمربوط به جنگ درسوریه وعراق می تواند تاثیر گذارترازهمیشه باشد ،آنها باید برای داشتن جهانی عاری از خشونت وجنگ خانمان سوز اقدامات فوری تر اتخاذ کنند ،واز کشتارانسان های بی گناه ،بخصوص کودکان مظلوم جلوگیری بعمل آورند، حرکت کند آنها می تواند تاثیرات منفی در کشتار زنان ومردان این منطقه داشته باشد . به امیدروزی که شعار نصب شده در ورودی سازمان ملل متحد میزان عمل و اتحاد همه کشورها در جهان قرار گیرد که  بنی آدم اعضای یک پیکرند ،که در آفرینش زیک گوهرند.

   رضا بژکول   دانش آموخته علوم سیاسی