همای گیلان – مهری شیرمحمدی

دوسال پیش، راه اندازی موزه مشروطه از سوی شورای رشت وعده داده شد، داشتن حداقل اسناد برای پیوستن موزه مشروطه به موزه های کشور الزامی است. به دنبال کوتاهی در خرید اسناد، اکنون قرار است اسناد مشروطه گیلان به موزه تبریز واگذار شود.

خانه ی «حاج مهدی کوزه کنانی»، معروف به ابوالمله، دو سال قبل از انقلاب اسلامی در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت و در سال ۱۳۶۷ به عنوان موزه مشروطه تبریز تغییر کاربری یافت.

اگرچه تلاش مجاهدان آذربایجان و خاصه تبریز در به ثمر نشستن مشروطه انکار ناپذیر است اما به تصریح بسیاری از مورخان، از جمله «ژانت آفاری» اگر مجاهدت مشروطه خواهان گیلانی پس از استبداد صغیر و به توپ بستن مجلس نبود، مشروطه برای همیشه شکست می خورد. زیرا در حالی که تبریز در محاصره روسها بود، این مجاهدان گیلانی بودند که با فتح قزوین و اردو کشی به سمت پایتخت، توانستند مشروطه خواهان بختیاری را نیز با خود همراه نمایند. زمانی که مشروطه خواهان بختیاری از سمت ورامین به دروازه تهران رسیدند، بسیاری از مجاهدان گیلانی در روستای «بادامک» در نزدیکی شهر کرج، آماج گلوله و توپ نیروهای دولتی ها قرار گرفته و شهید شدند.

وقتی تهران توسط پایمردی گیلانی ها و بختیاری ها فتح شد و مجاهدانی همچون میرزا حسین خان کسمایی پرچم استبداد را در بهارستان به زیر کشیدند، ۹ ماه بعد مشروطه خواهان تبریزی بدرآمده از محاصره روس ها، پایشان به تهران رسید..

مهرماه سال ۹۶ بود که سایت شورای پنجم، خبر تغییر کاربری عمارت «میرزا خلیل رفیع» به عنوان موزه مشروطه را منتشر کرد. عمارتی میراثی متعلق به یکی از مشورطه خواهان گیلان که از زمان شورای دوم به عنوان ساختمان اداری شورا استفاده می شود.

این طرح دو فوریتی پس از بررسی، در بهمن ماه سال یاد شده تصویب و به شهرداری رشت ابلاغ شد تا مقدمات لازم برای دریافت مجوزهای لازم از اداره کل میراث فرهنگی گیلان فرآهم شود.

یک ماه بعد، در تاریخ۲۰/۱۲/۹۶ شورای فنی میراث ماسوله – که متشکل از اساتید سازمان میراث فرهنگی کشور می باشد- طرح یاد شده را تصویب کردند. و در همین راستا جلساتی با مدیرکل اسبق میراث فرهنگی گیلان، دکتر حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور و مدیر کل میراث فعلی با رئیس و اعضای شورای شهر رشت برگزار شد تا همکاری های متقابل برای راه اندازی موزه مشروطه صورت گیرد.

در همین راستا علیزاده مدیرکل سابق میراث فرهنگی در تاریخ ۶/۶/۹۷ طی مکتوبه ای اعلام داشت:« ضمن موافقت با تبدیل خانه میرزا خلیل به موزه مشروطه راه اندازی آن پس از سیر مراحل اداری و موافقت سازمان مرکزی امکان پذیر بوده و از آنجایی که اداره کل موزه ها مشخصات شرح خدمات مستندات و غیره از استان مطالبه نموده است ضروری می نماید نسبت به برگزاری جلسات هماهنگی تخصصی اقدام بعمل آید.» و ریاست شورا نیز طی نامه ای از سرپرست شهرداری خواست تا« در اسرع وقت نسبت به اخذ مجوز راه اندازی رسمی خانه با بکارگیری موزه مشروطه زیر نظر شبکه های موزه های کشور اقدام شده و اقدامات به شورا گزارش شود.»

همزمان قراردادی برای مرمت این عمارت میراثی، منعقد و پیگیری با مدیر موزه های گیلان برای اخذ مجوز هم صورت گرفت. نتیجه آن بود که مالک موزه مشروطه یعنی شهرداری رشت، می باید اسنادی را شخصا در تملک داشته باشد تا مجوز رسمی از تهران صادر و سالانه ردیف بودجه کشوری برای موزه ردیف دار شود. هرچند شهرداری می تواند به کمک مجموعه داران خصوصی و شهروندانی که اسناد شخصی دارند، به پربارتر شدن موزه مشروطه کمک نماید، ولی برای پیوستن به شبکه موزه های کشور، داشتن حداقل اسناد ضروری است.

طی دو سال گذشته، دو فقره نمایشگاه اسناد مرتبط با مشروطه گیلان در عمارت میراثی خلیل رفیع بصورت امانی برگزار شد و با باز شدن عمارت اولین شهردار رشت بروی مردم، انتظارات و توقع ها برای بازگشایی موزه مشروطه افزایش یافت. انتظاراتی که متاسفانه مدتی است، همانند دیگر شعارهای اعضای شورای شهر، به فراموشی سپرده شده است.

اسفندماه سال گذشته، برخی ازدو عضو شورای شهر با یک مجموعه دار خصوصی وارد مذاکره شدند تا بخشی از اسناد مشروطه گیلان را از وی خریداری نموده تا در این فرایند بتوانند مجوز رسمی را از شبکه موزه های کشور دریافت نمایند.

جلساتی با حضور نایب رئیس شورا و رئیس کمیسیون فرهنگی شورا و سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان و مالک اسناد برگزار و اصالت اسناد توسط سازمان اسناد گیلان تایید گردید.

حالا پس از این فرایند طولانی، مالک اسناد یاد شده می گوید: در اثر بی مهری ها و بلاتکلیفی های پیش آمده از سوی متولیان فرهنگی گیلان و بویژه شورای شهر رشت، قصد دارد تمامی اسناد مربوط به مشروطه گیلان را به موزه تبریز واگذار نماید.

وی در گفتگو با شبستان می گوید: خریداری و حفظ اسنادی که مجاهدات ها و نقش گیلانیان را در پیشبرد مشروطه و بازگشایی مجدد مجلس نشان می دهد، در درجه نخست بر عهده متولیان فرهنگی و بویژه سازمان اسناد است. البته در فقدان چنین مسئولیت پذیری از سوی نهادهای فرهنگی- که بودجه دولتی دارند- مجموعه داران خصوصی نظیر بنده با هزینه شخصی تلاش کردند بخشی از این اسناد را طی سالیان متمادی خریداری نموده و اجازه ندهند نابود و یا به کشورهای دیگر فروخته شود.

حسن اکبری، با بیان اینکه با وجود تلاش گیلانیان در بثمر نشستن مشروطه، هنوز مرکز دایمی برای نمایش اسناد مشروطه در رشت وجود ندارد، تصریح کرد: سال گذشته شورای شهر رشت با بنده وارد مذاکره شد و قرار شد بخشی از اسناد بنده را برای راه اندازی موزه مشروطه خریداری کند و در این راستا جلساتی متعددی برگزار شد و از وعده های ارایه شده، بنظر هم می رسید نتایج خوبی بهمراه داشته باشد. ولی هرچه زمان گذشت، بیشتر به این نتیجه رسیدم، که شورای شهررشت نه تنها در راه اندازی موزه مشروطه ناتوان است، بلکه عمارت میرزا خلیل نیز به سرنوشت دیگر بناهای میراثی در تملک شهرداری دچار شده و هر روز فرسوده تر می شود.

وی ادامه داد: متاسفانه متولیان فرهنگی- که بودجه های کلان دارند- انتظار دارند مجموعه داران شخصی اسنادی را که طی سالها با هزینه شخصی خریداری کرده اند، بصورت رایگان در اختیار ایشان قرار دهند. ضمن اینکه بعید است برای حفاظت و امنیت این اسناد هم فکر اساسی کرده باشند.

اکبری، براساس اسنادی که در اختیار دارد، کتابی درباره رجال موثر در مشروطه گیلان را در حال درحال نگارش دارد و می گوید: مهم‌ترین هدف من از جمع کردن اسناد مشروطه گیلان و حتی سکه های ضرب گیلان، استفاده‌ی علمی و استقبال پژوهشگران از آن آثار برای انجام تحقیق‌های تاریخی است. بنده به دلیل شرایط کاری و حضور در دیگر کشورها متوجه شدم کشورهای همسایه بویژه کشورهای عربی و کشورهایی که قبلا جزو خاک ایران بوده اند، عطش زیادی برای خرید اسناد و اشیای تاریخی ایران دارند، تا از این راه برای خود تاریخ و هویت بسازند و سودجویان زیادی هم به این پروسه کمک می کنند. تلاش امثال بنده که با هزینه شخصی اجازه ندادیم این اسناد از کشور خارج شود، باید مورد توجه نهادهای متولی فرهنگی قرار گیرد و اگر کمک شود، باز هم می توانیم این اسناد را شخصا خریداری نمایم. ولی با وضعیت افزایش تورم و سرعت روبه افزایش قاچاق اشیای عتیقه از کشور، دیگر توان مالی برای مجموعه داران شخصی باقی نمانده است.

وی ضمن انتقاد از سازمان میراث فرهنگی و سازمان اسناد گیلان، افزود: اگرچه بنده تعدادی از اسناد خود را به سازمان اسنناد اهدا کرده ام ولی با تاسف فراوان باید بگویم نسل‌های آتی، مجبورند برای دیدن اسناد و اشیای تاریخی کشورشان، به کشورهای قطر، امارات، آذربایجان و امثال آن سفر کنند و سازمان های یاد شده و متولیان فرهنگی هم چشم بر واقعیت بسته اند و بازار سیاه اسناد تاریخی داغ است.

این مجموعه دار خصوصی، با ابراز تاسف از برخوردهای متناقض شورای شهر رشت در خریداری این اسناد، یادآور شد: با طولانی شدن پروسه اداری از یک سو و عدم پاسخ شفاف بمنظور خرید و مشکلات مالی که برایم پیش آمده به رغم میل باطنی قصد دارم اسناد مشروطه گیلان را بفروشم.

حسن اکبری افزود: مدتهاست دوستانی از تبریز وارد مذاکره شده اند و قصد دارم اسناد شخصی خود را که گویای مجاهدت های مردم گیلان در اعاده مشروطه است، به تبریز بفروشم. و از این پس پژوهشگران می باید برای تحقیق در نقش گیلانیان در مشروطه به تبریز بروند. تبریزی که در زمان فتح تهران در محاصره روسها بسر می برد و ۹ماه بعد از اعاده مجلس شورای ملی ستارخان و باقر خان به تهران رفتند!

  با کانال همای خبر همراه باشید