اختصاصی همای گیلان: اسکستان روستایی با چشمه هایی پر آب در شاهرود
روستای زیای اسکستان در ۸ ۱کیلومتری شهرستان خلخال در مسیر جاده خلخال کلور و در کنار رودخانه شاهرود با ارتفاع ۱۸۰۰متری از دریا واقع شده و به زبان تاتی تکلم می نمایند و به شغل باغداری و دامداری و کشاورزی مشغول(اکثرا زمینهای روستا را رها کرده و مهاجرت را بر سکونت در اسکستان ترجیح دادند)
آبادانی و توسعه هر شهر و روستا را می توان از وجود آب در آن منطقه جستجو کرد. هر قدر آب بیشتر باشه آبادنی و توسعه بیشتراست البته با پیشرفت و توسعه وانتقال آب بوسیله ابزارهای جدید حتی آبادانی را به مناطق خشک و بی آب امروزه در دنیا مرسوم است.
اسکستان از دیرباز از این نعمت الهی آب بصورت چشمه های پر آب جاری در همه فصول بهره مند بوده و هست و در منطقه خلخال و شاهرود شهره عام وخاص است
اسکستان را با چشمه هایش باید شناخت
چشمه های پر آبی که هنوز لوله کشی آب در روستا چای خودش را نگذاشته بود از اهمیت بسزایی از نظر شرب و شستشوی روزانه البسه و فرش و گلیم واستحمام در خانه ها و آبیاری مزارع و یاغها و متنعم بودن و حوش و آب زیان موجود در رودخانه ها و…برای اهالی اسکستان برخور دار بود. علیرغم لوله کشی آب که آنه از چشمه های بالا دست روستا تامین می شود و در آب انبار بزرگ که در قسمت شمالی روستا تعبیه شده است انبار شده و بعدا در لوله جاری شده ودر خانه بدست مصرف کننده می رسد. ولی باید اذعان نمود هنوز در بحث آشامیدن فقط آب سرد و خنک و خوشگوار چشمه ها عطش اهالی و مسافران ومهمانان اسکستان را که در تابستان قدم رنجه می نمایند فرو می نشاند. با وجود یخچال در خانه های اهالی آب موجود برای نوشیدن آب چشمه های اسکستان است و حتی عده ای پا فرا تر نهاده و آب را در مدخل خروجی چشمه ها ابتیاع نموده و نوش جان می نمایند و این اهم هنوز خوشبختانه در وجود اهالی اسکستان است و مهاجران و مسافران هم دبه هایی هم برای بردن آب چشمه ها قبلا برای خود تدارک می بینند.
هوای خنک در تابستان در زیر درختان تنومند گردو و گیلاس و سیب و بیدو…و آب خنک و سرد و گواری چشمه های اسکستان جان هر مسافری را به رغبت در ماندن بیشتر ر روستا را ترغیب می نماید.
و هرکس برای یکبار بصورت مهمان یا گذرا در اسکستان رحل اقامت نماید خاطره خوشی را به ارمغان برای خویشان ودوستان خواهد برد و بار دیگر به همراهی جمع خویشان ودوستان مهمان اهالی مهربان و خونگرم و مهمان نواز اسکستان خواهد شد.
چشمه های داخل روستای اسکستان
چشمه ها بر اساس کاشف آن که اولین بار صورت گرفته نام گذاری شده و وجه تسمیه چشمه بر اساس این موضوع می باشد.
۱-سامه خانی(خانی=چشمه +سام)این چشمه بواسطه اینکه فردی بنام سام از قوم وطایفه مهاجری از رودبار گیلان از طریق کوههای طارم بنام عیسی خالو به سرزمین جدیدی رسیده بودند و اولین نفری بوده که چشمه را کشف می کند بنامش نام گذاری می نمایند و در کنار این چشمه سامه خانی درختان بیدی بوده و سایه گستره این مهاجران می گردد و اولین گروه را اسکستان در خود جا می دهد و ماندگارشده و در اسکستان سکنی می گزینند و الان طایفه بزرگی به همین نام طایفه عیسی خالو)در اسکستان هستند. سامه خانی در وسط روستا دقیقا در جایی واقع شده است که مردم در آن مناسبت های مختلف اجتماع می کنند و در دکانه بره(در کنار مغازه ها چهار سوق قرار گرفته) البته این موارد بر اساس نقل و قول شفاهی و سینه به سینه از گذشتگان نگارش شده است و مستندات مکتوبی موجود نیست.
۲-ملاخانی هم به نسبت وجه تسمیه اش توسط ملایی کشف شده و آبی بس سبک و گوارایی دارد وعده ای آب اینن چشمه را برای آشامیدن بر دیگر چشمه ها ترجیح می دهند
۳-جیران خانی(چشمه پایینی) که بس پر آب است و مشروب کننده مزارع و باغهای پایین دست اسکستان و جاری شدن و متصل شدن به رودخانه شاهرود که از این اسکستان عبور می کند به روستای اسبو وامتداش به روستاهای انتهای بخش شاهرود است را تامین می کند خنکای این چشمه برچشمهای دیگر اسکستان را می توان زمانی فهمید که در تابستان گرم مشتی بر آن صورت تفتیده زده شود و جرعه های از آن برگلوی خشکیده ریخته شود
در اطراف و اکناف اسکستان چشمه های زیادی جاری که عمدا مصارف کشاورزی دارد و سهمی را اسکستانی ها از این نعمت الهی وپربها بعنوان صرفه اقتصادی نبرده اند درحالیکه می توان از این چشمه ها برای احداث باغ های مدرن و ثمرده و تفرجگاههایی برای فصول مختلف با توجه هوای خوب و طبیعت بکر استفاده بهینه نمود و با مهار کردن آب این چشمه ها به توسعه منطقه شتاب بیشتری بخشید و مضاف بر اینکه سرمایه گذاری برای احداث کارخانه آب معدنی هم بی تاثیر در مهار و کار آفرینی و ثمر بخشی بیشتر نخواهد بود و جاذبه خوبی برای کشاندن سرمایه گذار و گردشگران خواهد شد.
چشمه های اطرا ف اسکستان
چشمه های بشکست(آب سردی بی نظیری دارد البته در پشت کوه دولر مخصوص کوهنوردان عزیز)
جوننیان خانی وجماله خانی و شریان خانی وگرده خانیان(در مجاورت جاده اسکستان –کلور) ونوعه به خانی وشکره شم ودهها چشمه دیگر با آبی خنک وگوارا.
زیبایی روستای اسکستان را با آب چشمه های سامه خانی وجیران خانی و ملا خانی در داخل روستا و چشمه های پر آب وسرد اطراف را با قدم رنجه نمودن به اسکستان تجربه نمود که هم طبیعت دست نخورده روستا و هم مردم خونگرم اسکستان ظرفیت های لازم پذیرش از گردشگران عزیز از سراسرجهان و ایران سربلند و اردبیل و خلخال سرافراز را دارند.
از همین جا دعوت می نماییم که برای فصول مختلف مهمان اسکستانیها باشید.