سایه خدمات استاد معین بر سر فرهنگ و ادب ایران گسترده است

همای گیلان:به گزارش روابط عمومی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان، دقایقی پیش در مراسم چهل و سومین سال درگذشت دکتر محمد معین مولف «فرهنگ فارسی معین» که بر سر مزار آن استاد بزرگ ادبیات در شهر آستانه اشرفیه برگزار شد، پیام علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط فیروز فاضلی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان قرائت شد.

در پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است: گیلان، سرزمین باران و شالی، زادگاه گیل‌مردان غیور با استقامت البرز با طراوت جنگل و با دریادلی خزر؛ دیار عالمان و فضلا، مهد اندیشمندان و نامداران و گاهواره دلاوران و ستارگان درخشانی است که آسمان این سرزمین پاک و زرخیر را منر ساخته است؛ سینه بزرگان و نام‌آوران این دیار صحیفه دانش و خرد و آینه کرامت و فضیلت‌هاست، بزرگانی که شیوه زیستن را در صحیفه هستی رقم زدند و چهره‌های ماندگاری که یادشان هرگز به محاق سپرده نشده و خدماتشان رنگ خزان نخواهد دید.

جنتی افزود: فرهیختگانی که در زندگی سراسر مهر خویش، از صورت و لفظ تا باطن و معنا، منشا بدیع‌ترین آفرینش‌ها بوده و با حدیث مکرر عشق و ایمان، قصه جان‌فزای دل‌دادگی خویش را عرصه خدمت خاضعانه به فرهنگ و ادب ایران زمین قرار دادند.

وی اظهار کرد: داستان زندگی استاد معین حکایت آن تشنه و شیفته معرفتی است که درخت وجودش بار دانش گرفته و سایه آرام‌بخش خدمات ارزنده‌اش بر سر فرهنگ و ادب این مرز و بوم گسترده شده است؛ اویی که با تلاش و کوشش فراوان، گنجی ارزشمند به نام فرهنگ فارسی معین را از خود به یادگار گذاشت و گشایندهٔ فصلی نو در ادبیات ایران زمین شد.

جنتی در پایان پیام خود آورده است: اینک که مسئولان و متولیان فرهنگی و دست‌اندرکاران به‌مناسبت چهل و سومین سال درگذشت پدر واژه‌های فارسی و یکی از شخصیت‌های برجسته علم و ادب گردهم آمده و چنین آیینی را با هدف گرامیداشت یاد بزرگ‌مرد ادب و فرهنگ کشور برگزار کرده‎اند، بر خود می‌دانم از تلاش و خدمات بی‌شائبه و ارزنده محقق و ادیب فرزانه زنده‌یاد دکتر محمد معین، که در طول عمر پربرکت خود بر شکوه و علم و ادب و دانایی خرد ایران افزود، سپاس‌گزاری کرده و علو درجات وی را از خداوند متعال مسألت دارم.

***

محمد معین نهم اردیبهشت ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در محله ی زرجوب رشت دیده به جهان گشود. او در خردسالی مادر و پدر خویش را از دست داد و با حمایت پدربزرگش محمدتقی معین العلما رشد و پرورش یافت. وی دوران ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش به پایان رسانید و برای ادامه ی تحصیل در مدرسه ی دارالفنون راهی تهران شد و با استعداد فراوانی که در ادبیات فارسی و عربی داشت، توانست از شاگردان برجسته و ممتازه این مدرسه شود.

معین برای ادامه ی تحصیل در رشته ی ادبیات و فلسفه به دانشسرای عالی رفت و با نگاشتن رساله ی لوکنت‌ دولیل‌ و مکتب‌ پارناس به زبان فرانسوی، این دوره از تحصیل خود را با موفقیت به پایان رساند. وی برای خدمت سربازی به دانشکده ی افسری احتیاط رفت و در آنجا مقام ریاست دانشسرای مقدماتی اهواز را از آن خود کرد و پس از گذراندن دوره ی خدمت، ریاست دانشسراهای وزارت فرهنگ را به عهده گرفت. او در همین زمان دوره های روانشناسی عملی، خط شناسی و مغز شناسی را به صورت مکاتبه یی در آموزشگاه روانشناسی بروکسل بلژیک سپری کرد.

این ادیب برجسته ی معاصر با کوشش فراوان به دوره ی دکترای رشته ی زبان و ادبیات فارسی راه یافت. وی نخستین فارغ التحصیل دکترای این رشته در ایران بود. پس از آن محمد معین به عنوان استاد کرسی تحقیق در متون ادبی دانشکده ی ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی برگزیده شد. این محقق بنام در کنار آموزش، فعالیت های فرهنگی دیگری همچون همکاری با علامه دهخدا برای تنظیم لغت نامه ی وی را انجام داد و پس از مرگ دهخدا، ریاست سازمان لغت نامه را به عهده گرفت و برای انتشار مناسب این اثر تلاش های فراوانی انجام داد.

وی به زبان های اوستایی، پارسی باستان، پهلوی، عربی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، لاتینی و سانسکریت آشنایی داشت و در سفرهای گوناگون از موسسه های فرهنگ نویسی در کشورهای بسیاری بازدید و با نویسندگان، شاعران، منتقدان و هنرمندان رشته های مختلف دیدار و گفت وگو کرد و از تجربه های آنان بهره های فراوانی برد. محمد معین به موزه ی کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، سوییس و… رفت و با تهیه ی یادداشت های ارزشمندی به گردآوری و نگارش فرهنگ فارسی معین پرداخت اما یک سوم از جلد آخر این فرهنگنامه به دلیل بیماری او ناتمام ماند تا آن که با تلاش دوست و همکار وی، سید جعفر شهیدی این کار به پایان رسید. فرهنگ فارسی معین نخستین فرهنگی محسوب می شود که در زبان فارسی با روش نوین در آوانگاری دقیق، هویت دستوری واژه ها و ریشه شناسی نگاشته شده و اصطلاح های علمی بسیاری دارد.

محقق بزرگ ایرانی در کنار این اثر ارزشمند، آثار جاودانه ی بسیاری همچون ستاره ناهید، یوشت فریان مرزبان نامه، یادنامه پورداوود، برگزیده شعر فارسی، قاعده های جمع در زبان فارسی مجموعه اشعار دهخدا، ایران از آغاز تا اسلام و… را از خود برجای گذاشت. محمد معین در طول عمر گرانبهای خود، نشان ها و افتخارهای بسیاری دریافت کرد که از آن میان می توان به نشان های درجه ی دوم علمی، درجه ی دوم سپاس، لژیون دونور، هنر و ادبیات از دولت فرانسه و یک نشان از ژنرال دوگل رییس جمهوری فرانسه اشاره کرد.

سرانجام محمد معین پدر فرهنگ و واژه های فارسی پس از سال ها تلاش در عرصه ی ادبیات ایران زمین و با خلق اثرهای ارزنده ی ادبی در ۱۳ تیرماه ۱۳۵۰ هجری خورشیدی دیده از جهان فروبست و به دیار حق شتافت.