سیزده بدر روز مبارک وخوش یمن !/چرا سبزه رابه داخل اب می اندازند /دکترمحمدتقی یونسی رستمی عضوهیات علمی دانشگاه ازاد رشت

اختصاصی همای گیلان:سیزده بدر (سیزده به درویاسینزه به درویاروز طبیعت )از جمله روزهای خاطره انگیزبرای بیشترایرانی هاست،وأکثر مردم ترجیح داده ومی دهند دراین روز در کنار اعضای خانواده ویا دوستان صمیمی حاضر باشندوان را باشادی واجرای ایین های وابسته در جشن ودمن جشن بگیرند .

از قدمت این جشن به طور مستند ومتقن نمی توان سخن گفت،در منابع معتبرمانند :”اثارالباقیه عن القرون الخالیه “تألیف أبوریحان بیرونی و”ازاسطوره تا تاریخ “از مهرداد بهار نیز اطلاعات یکدستی نمی توان بدست اورد،براساس مصوبه شانزدهم اسفند ماه۱۳۴۶ هیات دولت وقت ، روز سیزدهم فروردین تعطیل عمومی تعیین واین مصوبه در اول ابان ۱۳۴۷به کلیه وزارتخانه ها،موسسات وشرکت های دولتی ابلاغ گردید وازان پس،سیزدهم فروردین هم چنان تعطیل است.
شاید بتوان اصلی ترین فلسفه جشن سیزده بدررا در پاسخ به این پرسش ها دریافت :۱.ایااین روز نحس بود ؟۲.چراهمگان دراین روزباسبزه ای به بیرون از خانه خودرفته ومی روند ؟۳.چرا سبزه رابه داخل اب می اندازند ؟۴.رمزورازایین های سیزده بدرچون :خوردن کاهووکباب ،گروه زدن سبزه ،پرتاب سیزده سنگ و… چیست ؟نگارنده برای جلوگیری از تطویل این متن ،پاسخ به این سوْال ها را در سه نوشته متصل ودر سه بخش جداگانه اورده است واین سیاه مشق اولین ان هاست .
۱.مطلقا درایران باستان سیزده بدر نحس نبود،داستان نحوست سیزده بدر به اشنایی ایرانیان با پیروان دین مسیحیت باز می گردد،دراین باور،نحوست عددسیزده به خیانت یهودای اسخریوطی-یکی از دوازده حواری حضرت مسیح (ع)-ولودادن حضرت ایشان اشاره دارد،هم چنین در منابع تاریخی امده است که:بدستور اسکندردرکنار دوازده مجسمه ،مجسمه ایی ازاوساختند وبعداز پرده برداری ازمجسمه وبواسطه نحسی این عدد،اسکندر دچار درد قولنج گردید،دردی که منجربه مرگش شد وامدن اعراب مسلمان نیز بر نحوست این عدد افزود.
بیرونی ،در “اثارالباقیه”در جدولی منظم نحوست وسعد بودن -بدیمن وخوش یمن بودن -روزها در تقویم ایران باستان را نشان داده است ،در این اثر،سیزده فروردین نه تنها نحس نیست که اتفاقا سعد وخوش یمن است.
۲.شایدبیشترهموطنان عزیز،خروج ازمنزل در سیزدهم فروردین راباافسانه حادثه کشتارمظلومانه اجدادمان توسط یهودیان درپیوندبدانند،براساس شواهد تاریخی این موضوع فاقد اعتباراست -ونگارنده در بخش دوم این نوشتاربا عنوان “جشن پوریم وانتساب ان با سیزده بدر “به تفصیل ازان سخن گفته است -خلاصه ادعا این است :وشتی همسرخشایارشا درمجلس لهو ولهب پادشاه شرکت نمی کند ومغضوب واقع می گردد ،پادشاه با دختری به نام استر یهودی ازدواج می کند ،همسر جدید با کمک عموی خود ،مردخای رییس یهودیان ایران ،به انتقام قتل یهودیان ساکن ایران ،هامان وزیر یهودی کش پادشاه ،ده پسر او وتعداد زیادی ازایرانیان را که در خانه شان مستقر بودند ،می کشند-آمار این قتل وعام متفاوت بیان گردیده است :پنج ،هفت وپنجاه وهفتاد هزار نفر!
منبع اصلی واولیه این ادعا”کتاب استر”ازکتاب های عهدعتیق است ،بسیاری از پژوهشگران این اثر را صرفا رمان تاریخی دانسته ودر انتساب ان به عنوان یک اثر تاریخی -باارایه دلایل -مخالفت کرده اند که در نوشته بعدی به ان خواهم پرداخت.
۳.درایران باستان،مردم دوازده روز اول سال را نماد دوازده ماه اول در نظر می گرفتند-اینک نیز عده ای از معمرین چهارروز نخست ماه فروردین را سمبل چهار فصل منظور می کنند- ازاین رو،با شادی ورضایت قلبی به دشت ودمن می رفتند تا اغاز سال جدید را جشن بگیرند،بن مایه جشن هادر ایران باستان،یزشن ،نیایش شادمانه در پیشگاه خداوند بود،ازانجاکه اناهیتا فرشته موکل براب شمرده می شد،مردم سبزه در اب می انداختندوبااین کار،عملا از خداوندتقاضا می نمودند که در طول سال زندگی انان را بارهاسبز کند وبه ان ها نعمت های گوناگونی تقدیم دارد،اناهیتامعرف خورشید ومعادل ژوپیتر،ونوس ،زئوس وهلن به شمار می رفت .
۴.فلسفه ایین های سیزده بدر در بخشی جداگانه با عنوان :”ایین های وابسته به سیزده بدر “به نگارش در امده است .