شب یلدا به قلم سیدرضا میرحسینی شب یلدا یا شب چله یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی است

شب یلدا ??

✍سیدرضا میرحسینی

اختصاصی همای خبر/شب یلدا یا شب چله یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی است که مثل عید نوروز و چهارشنبه‌سوری از تاریخ و پیشینه‌ی قدیم ایران به یادگار مانده است ، این شب از تمام شب‌های سال بلندتر است و اجداد ما هر سال چنین شبی را جشن می‌گرفتند،شب یلدا در واقع از زمان غروب آفتاب در آخرین روز پاییز شروع می‌شود و با طلوع آفتاب در اولین روز زمستان به پایان می‌رسد.
تاریخچه شب یلدا به گذشته‌های بسیار دور بازمیگردد، اما قدمت دقیقش مشخص نیست، از آداب و رسوم شب یلدا نوشته های زیادی وجود دارد ولی هیچ کس دقیق نمی‌داند از چه سالی آغاز گشته است.آداب و رسوم شب یلدا در طول زمان تغییر چندانی نکرده است ابتدا در زمانهای قدیم دور آتش جمع می‌شدند و بعداز آنهم در دور کرسی می‌نشستند ، الان در زندگی امروزی بخاری‌ها و سیستم های گرمایشی امروزی مجلس را گرم ‌می‌کنند. آتش در گذشته نماد خورشید بود، برخی هم اعتقاد داشتند که آتش را برای برطرف کردن نحسی روشن میکنند.
مثل‌گویی که نوعی شعرخوانی و داستان‌خوانی است در قدیم اجرا می‌شده‌ ، به این صورت که خانواده‌ها در این شب گرد هم می‌آمدند و بزرگان برای همه قصه تعریف می‌کردند،همچنین در شب‌های یلدا بزرگان فامیل دیوان حافظ را باز کرده و برای اعضاء خانواده فال می‌گرفتند.
و یکی دیگر از رسم های شب یلدا،شاهنامه‌خوانی است که ریشه در سنت دیرینه زندگی ایرانی دارد. از جذاب‌ترین آیین‌های شب چله، سفره و خوردنی‌های آن است ، سفره شب یلدا شامل میوه‌های مخصوص، آجیل و دیگر تنقلات است، معمولا در شب چله های قدیم همه خانواده نزد بزرگان فامیل جمع می‌شدند و این شب را با خاطرات ماندگاری سپری میکردند، آنها میوه‌های تر و خشک و آجیل بر سفره می‌گذاشتند و از کنار هم بودن لذت می‌بردند. در سفره شب یلدا نقش اصلی را میوه‌های سرخ رنگ بر عهده دارند ،انار ،هندوانه میوه اصلی سفره شب یلدا ست. همچنین تنقلات و مغزهایی مثل پسته، گردو، بادام و فندق اجزای اصلی آجیل مخصوص شب یلدا هستند.
گیلانی‌ها در شب یلدا به هندوانه خیلی اهمیت می‌دهند و اعتقاد دارند کسی که در شب چله هندوانه بخورد، در تابستان احساس تشنگی نمی‌کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد.
آوکونوس از خوردنی‌های رایج شب یلدا مردم گیلان است . به گویش گیلانی آو، آب است و کونوس، به میوه ازگیل میگویند ، طرز تهیه آن این گونه است که در پاییز ازگیل‌ها را در خمره‌ای می‌ریزند. خمره را پر از آب می‌کنند و با اضافه کردن کمی نمک درش را می‌بندند. خمره را بیرون از اتاق می‌گذارند. ازگیل پس از مدتی آبدار و خوشمزه می‌شود و آن را با گلپر و نمک می‌خورند ،گیلانی‌ها معمولا  تا بهار آوکونوس دارند. همچنین میوه‌هایی مثل پرتقال و انواع مرکبات، سیب، خرمالو، گلابی و حتی لبو و کدو تنبل می‌توانند جایی در سفره یلدا داشته باشند.
همچنین رسم دیگر این است که خانواده ‌داماد برای نو عروسشان طبقی از میوه، خوراکی و تنقلات شب چله تزئین می‌کنند، و آن را هدیه می‌کنند به خانواده عروسشان، آنها معتقد‌ند این طبق باعث خیر و برکت و فراوانی در زندگی زوج می‌شود . شب یلدا بلندترین شب سال نیز نام دارد و مردم کشورمان و همچنین بسیاری از کشورهای دیگر از مراسم شب یلدا خاطرات زیادی دارند و چنین شبی را شب خاصی میدانند.بررسی جشن‌های اقوام و ملل دیگر نشان می‌دهد که جشن شب چله با اسامی مختلف در مناطق دیگری از جهان نیز رایج بوده است. در چنین شبی مردم برای یکدیگر دعا می‌کنند و از خداوند بزرگ طلب خیر و برکت برای زندگی خود و اطرافیان دارند. یلدا برای ما ایرانیان یکی از مهم‌ترین و زیباترین اعیاد باستانی به حساب می‌آید و نیاکان ما این شب را با دور هم بودن گرامی میداشتند. همه ما باید بکوشیم تا آیین سنتی ایرانیان پابرجا بماند باید تلاش کنیم تا فرهنگ اصیل ایرانی همیشه زنده و جاویدان باشد.
بسیاری از شعرا، یلدا را برای تشبیه و استعاره به کار برده‌اند، شب یلدا را به بلندی و سیاهی گیسوی معشوق و معشوق را به خورشید تشبیه کرده‌اند حتی برخی از شاعران هم یلدا را به سیاهی و ظلمت، و روز را به روشنی و امید پیوند می‌دهند. از میان شعرای فارسی زبان سعدی و حافظ بیشتر از دیگران از شب یلدا سخن گفته‌اند. همه ما از دوران کودکی و سفره شب های چله خاطرات زیادی داریم ، خاطرات شیرین بزرگان فامیل ، صمیمیت و همدلی اقوام، انسان را به اعماق خاطرات می‌برد و گاهی دل هر آدمی پر میکشد برای تکرار چنین شب هایی در کنار پدربزرگ مادربزرگ ها ، پدر و مادر و بسیاری از کسانی که در گذشته کنارمان بودند ولی الان نیستند،در چنین شرایطی انسان درک میکند خوشبختی همان لحظاتی بود که سپری شد.
امیدوارم یلدای امسال در کنار عزیزانتان زیباترین یلدای عمرتان باشد.

✍سیدرضامیرحسینی
(استان گیلان)۱۴۰۰/۹/۲۴

با کانال همای خبر همراه باشید.

http://homaygilanir