لنگرود شهری که رودخانه از تمام محلات قدیمی آن عبور می‌کند

همای  گیلان: مهری شیر محمدی: لنگرود یکی از شهرهای دیدنی گیلان است که در شرق استان واقع شده و به دلیل برخورداری از جاذبه‌های دیدنی بی شمار، همواره مقصد تعداد زیادی مسافر در فصول گردشگری است.

مجموعه تاریخی «فشکالی محلی»، «خَشتَ پُورد»، بقعه تاریخی «آقا سید حسین و آقا سید ابراهیم» با نقاشی‌های بی نظیر دیواری‌اش، «مقبره خاندان منجم باشی»، حاکم لنگرود و رانکوه، «عمارت تاریخی منجم باشی» و «بازار لنگرود» و «عمارت دریابیگی» از جاذبه‌های دیدنی شهری است که به ونیز ایران شهرت یافته است.

پل خشتی؛ نوستالژی مردم لنگرود 

پل آجری «خشت پل» در محل اتصال دو شعبه رودخانه لنگرود بنا شده است و دو محله قدیمی فشکالی محله و راه پشته را به هم وصل می‌کند.  این پل در واقع در امتداد همان راه قدیمی لاهیجان به لنگرود احداث شده است. رودخانه لنگرود، عمق و وسعت زیادی داشته و آب آن با جریانی آرام از بسیاری از محلات قدیمی لنگرود عبور کرده و در چمخاله به دریای خزر می‌ریزد.

رودخانه‌های لنگرود و شعبات آن در گذشته کار تردد بار و کالا را هم بر عهده داشت. عکس‌های قدیمی لنگرود، گویای تجمع کرجی بانانی است که با قایق‌های بلند محلی که «نودنبال» خوانده می‌شد، انواع خربزه محلی و صیفی جات و بار نمک و ماهی را در نزدیکی این پل برای عرضه تجمع کرده‌اند.

بستر عبور این پل با قلوه سنگ‌های صیقلی پوشیده شده و در روایت مردم محلی، پیرزنی با  فروش تخم مرغهایش آن را ساخته است. برخی منابع قدمت این پل را به دوره ایلخانی نسبت می‌دهند. این پل سالها است محل عبور دو محله معروف و پرجمعیت لنگرود بوده و مردم با این پل خاطره نوستالژیک دارند.

دیدار از نقاشی‌های دیواری در یک بقعه میراثی

بقعه تاریخی آقا سید حسین و آقا سید ابراهیم، بنایی ثبت شده میراثی است. این بقعه مدفن سید حسین کیا و دیگر پسران سید علی کیاست. معماری این بقعه، بازتاب معماری بقعه‌های مذهبی در گیلان است که متاسفانه بسیاری از آنها به شمایل جدید بازسازی شده‌اند. دیوارهای ورودی و داخلی صحن تماماً نقاشی‌های دیورای از ائمه معصومان و حوادث واقعه کربلا است.  درب و ضریح بقعه نیز چوب‌های منبت کاری است. پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی و همچنین کاشی‌های قدیمی دیوارهای  این بقعه حاصل ذوق  هنر مندان محلی است.

از دیگر ضمایم این بقعه، مسجد تاریخی و همچینن سقاخانه‌ای است که تنها در دهه محرم در آن باز می‌شود. «صالح فرید لنگرودی» از خادمان این بقعه است که پیوند ناگسستنی با این مجموعه تاریخی دارد. او از تعزیه خوانان معروف لنگرود است که سالها در حیاط همین بقعه، تعزیه اجرا کرده است.

 آرامگاه حاکم رانکوه

در حیاط امامزاده حسین و ابراهیم، آرامگاه خانوادگی خاندان منجم باشی است. در حال حاضر سه مزار از طایفه منجم باشی در این آرامگاه دیده می‌شود. شاخص‌ترین آنها، «میرزا مهدی خان معتضد منجمی»، معروف به معتضد الملک  و آخرین حکمران از این خاندان است. وی در سال ۱۳۰۸ فوت کرده و فرزند میرزا عیسی خان منجم باشی است.

یکی از افراد این خاندان که در تاریخ از او به نیکی یاد شده؛ میرزا موسی پسر کوچک میرزا صادق است که حاکم گیلان  می‌شود. میرزا موسی کسی است که قوای روس را در ۱۸۵۰ میلادی واقع در پیله داربن شکست سختی داد و برخلاف پیش بینی فرمانده روس، مانع از ورود روس‌ها از پیربازار به رشت شد.

 عمارت خاندان منجم باشی

عمارت منجم باشی، از دیگر دیدینی های فشکالی محله و نزدیک به باغ ملی لنگرود است. این عمارت روزگاری یک مجموعه بزرگ و به هم پیوسته بود که متاسفانه امروز تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده است.  با اینکه این بنا ثبت میراثی شده است، ولی بخش‌های زیادی از آن توسط وراث تخریب و نوسازی شده است.

این عمارت از معدود بناهای تاریخی  به سبک قجری در بافت مرکزی شهر لنگرود است. اصل عمارت بالکن و طاقی بزرگی رو به خیابان داشت که تماماً حاوی گچبری های نفیس و نقاشی‌های برجسته  از زنان و مردانی با پوشش قاجاری بود که متاسفانه بعد از انقلاب تخریب شد.

بخشی از بنای اصلی،  به دلیل حصار کشی نشدن توسط یکی از وارثان، کاملاً تخریب شده، تنها بخش سالم مانده این عمارت بخش غربی است که مالک فعلی آن در آمریکا زندگی می‌کند ولی سرایدار خانه می‌تواند این عمارت دو طبقه را به شما نشان دهد.

بخش تحتانی این عمارت به دلیل نم زیاد یک لایه سیمان سفید خورده و تمام گچ بری‌ها، نقوش دیوار و کاشی کارهای نفیس محو شده است. پنجره‌های آلومینیومی جدید نیز جای خود را با پنجره‌های چوبی عوض کرده اما بخش فوقانی عمارت دست نخورده باقی مانده دو تالار بزرگ با ارسی و شیشه‌های رنگی هنوز شکوه این عمارت را نشان می‌دهد.

تمام اتاق‌ها پر است از اشیا قدیمی این خاندان، عکس‌های خانوادگی و فرمان‌های شاهان قاجار و پهلوی به منجم باشی ها برای صدارت در گیلان.

عمارت دریابیگی

اوج شکوه لنگرود، زمانی بود که نادرشاه افشار در انتهای بستر رودخانه و در چاف و چمخاله، بندری ساخت و به منظور ساخت کشتی، نجاران و کارگرانی را از نقاط مختلف استان به لنگرود آورد.  وجود بندر تا سال‌ها، موجب رونق اقتصادی این شهر شد. رونقی که با خود تاجران زیادی را از نقاط کشور به لنگرود کشاند. یکی از تجار معروف، میرزا محمد علی خان دریابیگی و برادرانش است. هم اینک بخشی از عمارت زیبای دریابیگی، در لنگرود، یادآور دوران شکوه لنگرود است.

این خانه درحاشیه غربی رودخانه لنگرود و نزدیک مسجد غروی واقع شده است. دریابیگی از سرشناسان گیلان در دوره قاجار بوده و مدتی هم انحصار واردات نمک را از روسیه در دست داشت.

خانه تاریخی دریابیگی در شهر لنگرود، تاچند سال پیش یک مجموعه خانه تاریخی بود. شامل تابستان نشین و زمستان نشین. بخشی از تابستان نشین یک دهه قبل تخریب  شده بود و  بخش شاه نشین نیز با اینکه ثبت میراث فرهنگی بود، توسط مالک تخریب شد.

در حال حاضر تنها بخش تابستان نشین  این عمارت یعنی ورودی و هشتی بالای آن باقی مانده است.  پایه‌ها درب چوبی بزرگ و ارسی‌های ورودی و نقاشی‌های طبقه دوم که روبه کوچه نمایان است؛ هرچند رنگ پریده ولی بسیار زیباست.

عمارت ۲۰۰ ساله سیگارودی

از دیگر عمارت های زیبا و قابل بازدید، عمارت سیگارودی در روستای سیگارود و از توابع شهر شلمان است. «عمارت سیگارودی» یکی از بناهای ارزشمند دوره قاجاردر استان گیلان است. در امتداد رودخانه عمیق و وسیع شلمان رود و بعد از پل آهنی شلمان رود و در مسیر خیابان «سید رضا کمالی»، تابلوی «کوچه عمارت» دیده می‌شود. ورودی اصلی عمارت نزدیک جاده است. «عمارت سیگارودی»، بنایی است دو طبقه، مربع شکل و کاملاً قرینه که دورتا دور آن را در هر دو طبقه تالار چوبی فراگرفته، سقف عمارت سفالی  و از سه جهت پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های رنگی دارد. نرده‌های تالار ساده  و در طبقه نخست به شکل ضربدری است. از قدیم تالارهای عمارت حکم حسینیه را داشته و مردم سیگارود، شلمان و روستاهای اطراف برای عزاداری به این حسینیه می‌آیند.

این عمارت، در اوایل دوره قاجار ساخته شده و بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد، مصالح عمارت؛ خشت و آهک و ساروج و آجر است که در محل تولید شده و آهک را از شوروی در بندر چمخاله وارد کرده و با اسب و قاطر به سیگارود آورده‌اند. ستون‌های عمارت از چوب درخت آزاد است که بدون میخ به هم چفت شده. داخل عمارت شومینه‌هایی دارد که در قدیم  با هیزم گرم می‌شد و کل عمارت را گرم می‌کرد.

سالن طبقه فوقانی دارای گچ بری‌های زیبا و پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی است. عمارت در اصل دو تالار بزرگ با پنجره‌های ارسی مشبک و اتاق‌های تودرتو داشته، ولی در سال‌های سکونت چهار خانواده، بخشی از سالن‌های هر دو طبقه با تیغه بندی، جداسازی و صاحب ۱۲ اتاق شده است.

تجربه سفر به باغ‌های مرکبات با عطر نان‌های محلی

از دیگر دیدینی های شهرستان لنگرود، منطقه لیلاکوه است. این مسیر به تازگی صاحب سورتمه ریلی هم شده و در مسیر لیلاکوه تا پرشکوه، زنان محلی با پخت انواع نان‌های سنتی به صورت گرم و تازه  از مسافران پذیرایی می‌کنند.

دود هیزم با عطر نان خُلفه و بِپختَه لاسِئه نون و تخم مرغ محلی در هم پیچیده و وسوسه چشیدن نان محلی خیلی‌ها را به این مسیر می‌کشاند.

اگر طالب سبزجات محلی، انواع ترشی و مربا و رب انار و آلوچه و حتی مرکبات تازه هستید، حتماً سری به مسیر جاده لیلاکوه بزنید. سرتا سر این جاده به دلیل کوهستانی بودن، مملو است از باغ‌های سبز مرکبات که لابه لای بوته‌های چای، رنگ نارنجی پرتقال و نارنج مسافران را به ایستاندن فرامی خواند.

آبشار «ماهی مَشُو پَنو»

چند آبشار در استان گیلان به نام « ماهی مشو»  وجود دارد؛ ماهی مشو در گُمل لاهیجان، ماهی مشو در واجارگاه، ماهی مشو لشاکو چالدشت و ماهی مشو بلوردکان. اما «ماهی مشو روستای پنو» با بقیه تفاوت دارد. این آبشار  با طولی ۹ متر، استخری در پایین سرریز آب ایجاد کرده که از این منظر شبیه آبشار خرمکش است. اما در ضلع غربی، غار تاریکی ایجاد کرده  و مسیر صعب العبور و صخره‌ای آن  وجه تمایز ماهی مشو با خرمکش است.

آب آبشار پس از عبور از دریاچه پای آن، رودخانه‌ای را تشکیل داده و  بعد از عبور از رودخانه لیل به سمت شلمانرود و از آنجا به دریا می‌ریزد. مسیر رودخانه دره عمیقی است که دیواره‌های آن پوشیده از تخته سنگ‌های یکپارچه و صاف است. جنگل‌های اطراف و درختان تنومند بر زیبایی این منطقه بکر افزوده است.

متاسفانه این آبشار به گردشگران معرفی نشده و  هیچ تابلوی راهنمایی هم برای رسیدن به آبشار در مسیر راه نصب نشده است.

برای دیدن این آبشار، به سمت شهر اطاقور و سپس به سمت جنگل های خرما بروید.

بعد از کارخانه چای لیل و عبور از پیله محله لیل به سمت پل آهنی بالا محله لیل بروید. حدوداً ۵۰ متر بعد از پل آهنی جاده دو شعبه می‌شود. یک مسیر جاده آسفالته است که به سمت خرما می‌رود و جاده خاکی که به بالای کوه می‌رود. ابتدای جاده خاکی تنها تابلوی خطر عبور گاو دیده می‌شود. جاده خاکی به سمت روستای پنو و بارکلی می‌رود. جاده خاکی زیرسازی نشده و  شیب تندی دارد. مسیر خاکی تا روستای پنو شش کیلومتر است. پنج کیلومتر که برانید، پل بتنی کوچکی در یک پیچ تند دیده می‌شود. تنها راهنمای شما تیرهای برق‌هاست. دومین تیر برق بعد از پل بتنی ماشین را نگه دارید. از این پس پیاده روی در دل جنگل را تجربه کنید. صدای رودخانه شما را به سمت دره فرامی خواند. مسیر دسترسی شیب تندی دارد. کمی که پایین رفتید، پرچین یک باغ با حصارهای چوبی بلند محصور شده، باید از پرچین بالا بروید زیرا چوبها را در زمین فرو کرده و به هم بسته‌اند و امکان برداشتن آن نیست.

این آبشار غار و استخر زیبایی در طرفین یک کوه صخره ای ایجاد کرده که هر بیننده ای را مجذوب می کند. عمق این غار حتی از آبشار ویسادار پره سر تالش نیز بیشتر است.

اگر از سردی آب رودخانه در هراسید، مسیر دیگری هم هست. باید مسیر رودخانه را ادامه داده و تا پای آبشار پیاده روی کنید. ولی به سختی می توان از یک دره عمیق به پایین رودخانه رفت.

//مهر