اختصاصی همای گیلان: غایر خان حاکم اُترار که بازرگانان مغول را در سال ۶۱۷ هجری قتل عام کرد و خشم چنگیز خان را برانگیخت چون با حمله مغولان مواجه شد راهی جز مقاومت نداشت چرا که اگر تسلیم میشد به قطع و یقین به قصاص خون بازرگانان چنگیزخان مجازات می گشت.
غایرخان با بیست هزار تن از سپاهیان خود به حصار پناه بردند چنانکه مغولان را به آنان دسترس نبود. آنان پنجاه پنجاه بیرون مى آمدند و با سپاه مغول نبردى مى کردند، جمعى را مى کشتند و خود نیز کشته مى شدند. یک ماه بر این شیوه کار کردند تا عاقبت جز غایرخان و دو تن دیگر هیچ کس باقى نماند.
سپاهیان مغول به درون حصار راه یافتند و این سه تن بر بام دار السلطنه شدند. حکم خان چنان صادر شده بود که غایرخان (ینال خان) را نکشند، بلکه او را زنده دستگیر کرده نزد او برند. از این رو با او بسیار کوشیدند.
دو تن یاران او نیز کشته شدند و او تنها بماند کنیزان ازدیوار آجر مى کندند و به او مى دادند و او با آن آجرها مى جنگید. چون از نبرد عاجز آمد گردش را گرفتند و بربستند و به هنگامى که چنگیزخان از بخارا به سمرقند باز مى گشت به نزد او بردندش چنگیز دستور داد او را در کوک سراى بکشند. (۱)
نسوی نیز می نویسد: «ینال خان را گرفته پیش چنگیز حاضر کردند، فرمود که نقره گداخته در گوش و چشم او بریختند، و بعذاب تمام بکشتند». (۲)
منابع :
(۱) – تاریخ مختصرالدول، ص ۳۲۱ و نیز نگاه کنید به تاریخ جهانگشاى جوینى، ص: ۱۷۲ – ۱۷۴٫
(۲) – سیرت جلال الدین منکبرنى، ص ۵۴٫ و نهایه الأرب فی فنون الأدب، ج ۲۷، ص ۲۴۳٫ و تاریخ ابن خلدون، ج ۵، ص ۱۳۱٫
کتاب غارت تمدن ایران توسط مغولان،علی غلامرضایی،انتشارات دافوس