چرا<انقلاب>شد ؟!(۱)

چرا<انقلاب>شد ؟!(۱)

•این”بحث”؛در پنج بخش،
تقدیم می شود•

یادداشت از علی رحیم پور سرشکه

•بنیاد پهلوی•
•پس از انقلاب ۱۳۵۷ نام
<بنیاد پهلوی>به<بنیاد علوی>
تغییر نام یافت و با تشکیل
بنیادمستضعفان انقلاب اسلامی
بخش عمده دارایی‌های این بنیاد
به بنیاد مستضعفان منتقل شد.
متولی بنیاد پهلوی،محمدرضا شاه بود.نیابت تولیت و مدیر عاملی بنیاد پهلوی ابتدا بر عهده اسدالله علم وزیر دربار و از سال۱۳۴۱ به عهده جعفر شریف‌ امامی رئیس مجلس سنا بود.
بنیاد پهلوی توسط هیأت
امنای ۱۰ نفری شامل رئیس
مجلس سنا،رئیس مجلس شورای ملی،رئیس دیوان عالی،وزیر دربار،نخست وزیر و ۵ نماینده از طرف شاه اداره می‌شد.دارایی این موقوفهِٔ معافِ از مالیات در اوج فعالیت به حدود ۳ میلیارد دلار می‌رسید.[۱]
بنیاد پهلوی سالانه ۴۰ میلیون دلار اعانه دریافت می‌کرد.[۲]

•تاریخچه•
در شهریور ۱۳۲۰ بلافاصله پس
از استعفا و تبعید رضاشاه از
سلطنت و کشور،موجی از
اعتراض و درخواست بازپس‌گیری اموال توقیف‌ شده توسط رضاشاه پدیدار شد و به مجلس و مطبوعات کشیده شد.

محمدرضا پهلوی در ۳۰ شهریور ۱۳۲۰ در یکی از نخستین اقدامات خود تمام املاک، مستغلات و کارخانجاتی را که از پدرش به وی رسیده بود،به دولت واگذار کرد تا در عمران و آبادانی کشور و امور خیریه صرف شود و اگر کسانی باشند که نسبت به املاک ادعای غبنی[زیانی]داشته باشند،پس از رسیدگی به شکایت آن‌ها از محل همین املاک رفع ادعا بشود.
اما در ۲۰ تیر ۱۳۲۸ دولت با ارائه لایحه‌ای به مجلس درخواست بازگشت این اموال به خاندان پهلوی را کرد و بر اساس ماده واحده‌ای که در مجلس تصویب شد،قرار شد این اموال با نام«موقوفهٔ خاندان پهلوی»اداره شده و عواید ناشی از این دارایی‌ها صرف امور خیریه شود.محمدرضا پهلوی هم دستور تأسیس«سازمان املاک و مستغلات پهلوی»را جهت ادارهٔ دارایی‌های مذکور صادر کرد و در ۱۳۳۷«بنیاد پهلوی»را،جایگزین این سازمان کرده و بخشی از مایملک خود از مهمانخانه‌ها،سهام کارخانه‌ها،شرکت‌ها و بانک‌ها را در اختیار این بنیاد قرار داد.در مهر ۱۳۴۰،شاه فرمان وقف دارایی بنیاد پهلوی به امور خیریه را صادر کرد.
محمدرضا شاه،در آخرین ماههای سلطنتش،هم‌زمان با اوج‌گیری انقلاب،کلیه املاک اختصاصی خود را،به بنیاد پهلوی انتقال داد.یکی از برنامه‌های اصلی دولت شاپور بختیار بازگرداندن بنیاد پهلوی به دولت بود.مجلس شورای ملی لایحهٔ بازگرداندن بنیاد پهلوی را،که بگفته بختیار به کانون فساد تبدیل شده بود،به دولت در این دوران تصویب کرد.[۳] پس از پیروزی انقلاب،این بنیاد،به«بنیاد علوی»تغییر نام یافت و سرپرست آن در اسفند ۱۳۵۷از سوی نخست وزیر دولت موقت،منصوب شد.با تصویب قانون ملی شدن بانک‌ها و شرکت‌های بیمه و بازرگانی در خرداد ۱۳۵۸،سهام بنیاد پهلوی در بانک‌ها و شرکت‌های ملی شده به تملک دولت درآمد.بعد از تأسیس«بنیاد مستضعفان»و ایجاد سازمان‌های تخصصی آن،بخشهای مختلف بنیاد علوی،مانند کارخانه‌ها و هتل‌ها به سازمان‌های تابعه بنیاد مزبور انتقال یافت و فقط املاک بنیاد پهلوی همچنان در اختیار بنیاد علوی ماند.سپس طبق حکم دادگاه‌های ویژه اصل ۴۹ قانون اساسی،در بهمن ۱۳۷۴،کلیه اموال و املاک بنیاد علوی به مالکیت«بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی»درآمد.

•قدرت اقتصادی•
بنیاد پهلوی،در پس نقاب خیریه از سه راه به نظام کمک می‌کرد:به عنوان یک خزانه مالیاتی مطمئن،به عنوان ابزاری برای اعمال نفوذ و کنترل اقتصاد کشور از طریق سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی از اقتصاد و به مثابه یک منبع ذخیره مالی برای تأمین آینده سلطنت.
ماروین زونیس معتقد است
بنیاد پهلوی مهمترین قدرت
اقتصادی در ایران پس از دولت بوده و نقش کلیدی در تمام عرصه‌های زندگی عمومی ایرانیان داشته‌است.
بی‌تردید بخش بزرگی از منابع مالی بنیاد در فعالیت‌های تجاری و برای حفظ قدرت اقتصادی آن مصرف می‌شده و بخش کوچکتری از سرمایه‌های بنیاد به اهداف خیریه صرف اختصاص یافته‌بود.[۴] (عمده شهرت ماروین زونیس؛به خاطر نگارش کتابی دربارهٔ زندگی محمدرضا شاه پهلوی،با رویکرد روانشناسی تاریخی است. این کتاب در ایران به نام”شکست شاهانه”،
به فارسی ترجمه شده‌است.)
•دارایی•
محمد سوادگر در کتاب«رشد روابط سرمایه‌داری در ایران»فهرستی از املاک بنیاد پهلوی یا بنگاه‌ها و شرکت‌هایی که بنیاد در آن سهامدار بوده،ارائه داده‌است:[۵]

•بانک‌ها،شرکت‌های سرمایه‌
گذاری و بیمه‌ها•

۱- بانک عمران(صددرصد):
سرمایه ۵میلیارد ریال.
جمع دارایی‌ها ۷۵ میلیارد ریال. سرمایه‌گذاری‌ها ۴/۱میلیارد ریال. سود سهام ۳۰۰ میلیون ریال.

۲- بانک ایرانشهر(۳۰ درصد):
سرمایه ۳ میلیارد ریال.
مجموع دارایی‌ها ۳۸ میلیارد ریال.
۳- بانک توسعه صنعتی ایران(۳/۱ درصد).سرمایه ۳ میلیارد ریال(ارزش سهام بنیاد در حد هفتصد هزار دلار).

پایان بخش اول

▶️علی رحیم پور سرشکه▶️
۱۸ بهمن ۱۴۰۳