امید، مبارزه، خشونت و سیاست؛ زنده باد آزادی✍️ علی دادخواه

همای خبر/آگاهی طبقاتی برای برانگیختن توده ها چه بسیار ناشدنی می نماید.تغییر مزاج مردم مستلزم پایمردی و صرف زمان بسیاری است.ولی همیشه ایدئولوژی های سیاسی و فلسفی و از سوی دیگر تئولوژیک( الهیاتی) سعی در آن دارند از هژمونی قدرت میانبری ساخته تا به این تغییرات سرعت بخشند.اما نتیجه کار همه اینها یک چیز بیشتر نیست ایجاد ناتوانی در بین توده ها و آماده کردن آنها برای پذیرش هر گونه قرائت سیاسی -فلسفی غالب.

اینکه انسان ها چگونه اختیار و آزادی خود را با بردگی و تقلید، تعقل خود را با ایمانی متعصبانه و شادی و سعادت خود را با افسردگی و غمی بی پایان طاق می زنند همیشه مورد توجه و تعجب من بوده است.ولی واقعیت این است ما انسان ها از داشتن اختیار برای ساختن راهی که خود از آن عبور کنیم وحشت داریم و ترجیح می دهیم بجای مناظر بکر و جاده های صعب العبور در مسیرهایی گام بر داریم که توسط دیگران پاخور شده و مبدا و‌مقصدی مشخص داشته باشد.در حقیقت انسان حداکثر آزادی را داراست واین یعنی مواجه شدن با مرگ که هر لحظه با تحمیل اضطرابی طاقت فرسا خود را به ما نشان می دهد واین چیزی است که انسان ها از آن واهمه دارند.

دوم – در فضیلت مبارزه : ژان پل سارتر اشاره جالبی دارد او می گوید انسان در دوره ی سلطه نازی ها آزادترین بوده ! . ماهیت این موضوع آنست که آزادی در مبارزه و تلاش است که خودش را نشان می دهد. در حالیکه ما فکر می کنیم آزادی یک چیز دیگری است که باید یک کسانی از یک جایی برای ما بیاورند ! پس دستور العمل همیشگی ما برای زندگی در دوران سلطه تاریکی که دروغ و فساد از هر نوعی اوج می گیرد ، مبارزه و تلاش است.این چیزی است که از ما انسان بامعنا می سازد و بس !

سوم – در نکوهش امید : در اینجاست که من با والتر بنیامین هم عقیده ام که تاریخ سودازده و ملانکولیایی است. در حقیقت تاریخ افسرده است ! اتفاقا بنیامین این افسردگی و ملانکولیایی بودن را برای تاریخ بد نمی داند ، همچنانکه ارسطو چنین نظری داشت ، که حتی آنرا آفریننده هم می داند. زیرا با نابودی آنچه که بنا کرده ایم به نام ” امید ” چیزی که رستن تواند کرد همانا آفرینندگی است. البته از جهت ملانکولیایی دانستن تاریخ بین والتر بنیامین و آرتور شوپنهاور بزرگ، نسبتی برقرار است. شوپنهاور برای نقد مسیحیت سراغ امید می رود و یکسره آنرا متوهمانه و بیهوده می نامد. و از این جهت است که می توان بین ملانکولیا یا افسردگی و امید ستیزی شوپنهاوری نسبتی برقرار کرد.در حقیقت من نیز امید را نوعی آفت می دانم یا سمی مهلک .امید مانند موریانه ای آرام و بی صدا بی گناه ترین بافت ها را می خورد و نابود می کند.امید کاری می کند که آدمی از هر چیزی که به سود رشدش هست ، چشم بپوشد و مانند یک سرباز انتحاری خودش را روی هر چیزی بیفکند که هستی اش را نابود می کند. باری ! کندی خوب بهتر است از تیزی بد.

تابلوی ” فرشته تاریخ ” ! یکی از افسانه ای ترین و اسطوره ای ترین تابلوها نقاشی است که اینجا به کار بحث ما می آید. پله کله این نقاشی را کشیده است. نقاش نامتعارفی که در میان دو جنگ زیسته و نقاشی کرده است.و اتفاقا یکی از فیلسوفان نامتعارف آلمانی یعنی همان والتر بنیامین این تابلو را خریداری کرده و بشدت تحت تاثیر آن قرار گرفته است. ” فرشته تاریخ ” ! نگاهش به عقب است ‌، به گذشته. و چه فرشته نامتعارفی.

چهارم – رویای آزادی :والتر بنیامین فیلسوف امید است ، ولی نه امید به آینده بلکه در گذشته.‌او امید را در گسست های تاریخی می جوید و عنوان می کند ، همان جاهایی که کارها ناتمام رها شده است و نیازمند مبارزه و تلاش است. گسست هایی مانند انقلاب مشروطه ! تلاشی سترگ برای نیل به دموکراسی و آزادی. و چه خوب است که ناامیدانه بر این تلاش تاریخی بیافزاییم. و اینجاست که رویای ما زاییده می شود. رویای آزادی ! و درست همین جاست که تفاوت بین حقیقتی بنام “آزادی” که امید واقعی در طول تاریخ است و توهمی بنام ” عدالت “مشخص می شود.تفاوت شرارت و نیکی . و البته همین جاست که دوستی و تلاش برای درک یکدیگر آفریده می شوند، آنچه که هاناآرنت با عنوان “همبستگی “می ستاید و دنبال می کند.

پنجم – در شرارت پوپولیسم : تلاش برای درک کردن به مفهوم ” بخشیدن ” نیست ! این وظیفه من است که درک کنم. امری که بسیاری از افشاگران شرارت در زمانه حاضر از درک آن عاجزند‌ . چگونه می شود بدون درک ( فهم ) شر از آن عبور کرد ؟ هاناآرنت در گزاره ای مناقشه انگیز در کتاب ” آیشمن در اورشلیم ” اذعان کرد :

” فجیع ترین جنایت ها از نژاد پرستی، تمامیت خواهی و بنیادگرایی نشات نمی گیرند، بلکه بنیاد آن ها از رذیلت های پیش پاافتاده مردمان عادی نضج می گیرند.‌” به تعبیر آدام کرش از آن رو ما ” شر ” را به هیولاصفتانی مانند آیشمن نسبت می دهیم ؛ زیرا نابود کردن تعداد معدودی هیولا سهل الوصول تر است تا اینکه بخواهیم با بی اخلاقی بی پایانی مبارزه کنیم که در میلیون ها

انسان نهفته است . در چنین منطقی پوپولیسم به صورت درون ذات عین شرارت است، نه آلت دست شرارت ! آرنت در مصاحبه خود با گونترگاوس اشاره می کند که دقیقه ای به آیشمن خندیده است زیرا از نظر او آیشمن یک ” دلقک ” است و نه بیشتر !

ششم -درباره رابطه سیاست و انقلاب با خشونت : باری ! خشونت نیز زاییده چنین شرارتی است.خشونت همواره از پستی طبع و سستی بنیاد اندیشه و ضعف نیروی تاثیرگذاری نشات می گیرد.‌چه بسا خشونت از سوی صاحب قدرتی بر زیردستانش اعمال شود اینجا نیز مسئله اساسی تهی بودن ساختار قدرت از مشروعیت و مقبولیت عمومی است.‌در خشونت از هر نوعی عنصر پیش برنده همواره خیانت و ضعف است نه شجاعت یا بزرگ‌منشی و بلندی طبع .روحی که به آرامش رسیده واحساسی که خرد بر آن مستولی گشته همواره از ابراز خشونت بیزار است.سعی در کنترل کردن و پاییدن هر چیزی ، این اراده خشونت است که از ناآگاهی به وضعیت و‌بی خردی علاج ناپذیر نشات می گیرد.

هانا آرنت در کتاب “خشونت و اندیشه هایی درباره سیاست و انقلاب” خود بحث درستی را درباره انقلاب ها و جوامع پیش می کشد‌ . از نظر او جامعه ای که سیاسی شده باشد ابدا بدنبال خشونت نمی رود. پس مسئله یک انقلاب از نظر یک جامعه بالغ این نیست که “یک عده ای را باید بکشیم ! ” یا حتی این مسئله که چه کسانی باید بر چه کسانی حکومت کنند ؟ این چنین جامعه ای که سیاسی فکر می کند و می فهمد و قدرت سازماندهی دارد فرق بین قدرت با اعمال زور یا اتوریته را می فهمد.و بین خشونت ورزی و اعمال قدرت تفکیک قائل می شود. در واقع وقتی هانا آرنت از “سیاست ” صحبت می کند درباره آزادی و اختیار انسانی صحبت می کند. او وقتی اکشن یا عمل سیاسی می گوید مرادش فعالیتی است که همراه پرسش گری و ابتکار باشد و البته که موجب همبستگی و تقویت دوستی و هماهنگی شود‌ . پس اگر در یک جامعه ای هنوز توده های مردم بدنبال این هستند که انقلاب بکنند فلانی ها را بکشند ! و یا بحث شان این است که مثلا پهلوی بیاید یا فلان گروه بیایند یا فلان کشور بیاید به ما حکومت کند ، این جامعه و این مردم از دیدگاه آرنتی هنوز سیاسی نشده اند و به بلوغ نرسیده اند و البته هنوز جامعه نشده اند، به معنی داشتن حس تعلق و همبستگی .

آخر – نوستالژیا : نوستالژیا ، آن کهن الگوی دیرین، کهن ترین قاتل تاریخ ! .نوستالژی را ابدا حسی آرام کننده و الهام بخش نمی دانم. نوستالژی حاصل درد مشترک است. دردی بدون علاج که ابدا در پی چاره خویش و آسودگی نیست. دردی به غایت مهلک و سمی ! باری ، نوستالژیا قدیمی ترین اغواگر همه اعصار. انگیزه ای مخفی شده ، او همه ایدئولوژی های ساخت بشر را آبستن است.و تنها درمانی که برای آن ساخته شده ، نوش دارویی شیرین ، دوستی و همبستگی است.خرد ورزی و مبارزه برای نیل به آزادی با تمام توانی که داریم ، تلاشی که از گذشته ای دور شروع شده ادامه خواهد داشت.

با کانال همای خبر همراه باشیدhttp://@homaygilanir