نگاهی به تاریخ بیهقی/ پرتو پاریزی

همای گیلان:  ابوالفضل محمدبن بیهقی در۳۸۵ه.ق در حارث آباد بیهق(=سبزوار)به دنیا آمد.از آغاز زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست.در دوره ی حکومت محمود غزنوی زیر نظر بونصرمشکان که ریاست دیوان رسایل را بر عهده داشت خدمت کرد و در دوره ی مسعود غزنوی خود به این مسؤلیت دست یافت.
بیهقی مدتی به دلیل حسادت دشمنانش زندانی شد و بعد از آزادی از زندان از کارهای دیوانی دوری جست و در سال۴۵۰ه.ق به نوشتن اثر بزرگ خود تاریخ مسعودی(تاریخ بیهقی)پرداخت.
تاریخ بیهقی یکی از آثار بسیار گرانبهای نثر فارسی و نمودار دانش و مهارت بیهقی در نوشتن به شمار می آید که نویسنده با ژرف نگری فراوان خود جلوه های مختلفی از آداب و رسوم و سنن زندگی مردم را بیان کرده است.

این کتاب امثال و حکم فراوانی از روزگار خود را به آیندگان انتقال داده است. دامنه تاریخی این اثر به نقل از ملک الشعرای بهار شامل حوادث روزگار پادشاهی مسعود غزنوی تا استیلای حکومت سلجوقیان است ضمن اینکه نویسنده به حکومت های محلی چون طاهریان و صفاریان نیز نظر داشت و درباره ی آن سلسله های تاریخی نیز سخن گفته است.
از ویژگی های اصلی بیهقی امانت داری و انصاف او در بیان حوادث تاریخی است در عین حال نویسنده با مهارت تمام برخی از حوادث تاریخی را داستان گونه بیان کرده است.
از معروف ترین داستان های تاریخ بیهقی می توان به داستان”حسنک وزیر”اشاره کرد.داستانی که بسیاری از مردم با آن آشنا بوده و هستند.این داستان حکایت از صداقت و بی طرفی نویسنده نسبت به اندیشه های زمان خود به عنوان یک مورخ دارد.سبک بیهقی تقلیدی کامل از سبک استادش بونصرمشکان است. از جمله مختصات سبکی این دوره بیان جملات طولانی است که با هنرمندی نویسنده،مخاطب بدون احساس خستگی و کسالت و با بهره گیری از اشعار و تمثیل می تواند حوادث تاریخی را کاملا دریابد.
در مجموع در تاریخ بیهقی از واژه های عربی کم استفاده شده است و می توان در مطالعه دوره ی دوم سلسله غزنوی و قرن پنجم هجری قمری از آن بهره جست.

پرتو پاریزی