پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر|پایگاه خبری و تحلیلی همای گیلان|پایگاه خبری و تحلیلی استان گیلان|اخبار گیلان| اخبار روز گیلان | خبرهای گیلان| با اخبار گیلان همراه شوید|
همای گیلان: سرزمین ما ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی همواره در معرض انواع خطرات طبیعی نظیر (زلزله و سیل و ….) و تهدیدات انسان ساز (جنگ) قرار داشته است و تلفات انسانی و خسارات مالی سنگین متحمل شده است . امروزه با استفاده از برنامه های جامع مدیریت بحران و با اجرای طرح های کاربردی پدافند غیرعامل قبل از بحران، می توان شدت گستردگی خسارات و تلفات ناشی از این گونه خطرات را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش داد. از مهمترین این تمهیدات به کارگیری اصول پدافند غیرعامل جهت کاهش خطرپذیری در برابر خطرات مختلف و افزایش کارایی پس از وقوع خطر است به کار بستن این تدابیر می تواند جهت کاهش خطرپذیری در برابر خطرات طبیعی و انسان ساز (جنگ ، بمباران هوایی و …) مفید واقع شود.
تعریف: پدافندغیرعامل (دفاع غیرعامل ) به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات وتاسیسات حیاتی نظامی وغیر نظامی و تلفات انسانی جلوگیری کرده ویا میزان تلفات یا خسارات را به حداقل کاهش دهد .
اهداف پدافند غیر عامل:
– کاهش قابلیت وتوانایی سامانه های شناسایی وهدف یابی دشمن
– بالابردن قابلیت بقا واستمرار عملیات نیروهای نظامی وغیر نظامی خودی
– تقلیل آسیب پذیری وکاهش خسارات مالی و جانی نیروهای نظامی وغیر نظامی خودی
– سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن صرفه جویی در هزینه ها ونیروهای انسانی خودی
– فریب و تحمیل هزینه بیشتربه دشمن
– افزایش آستانه مقاوت مردمی
– حفظ روحیه وانسجام وحدت ملی
– حفظ تمامیت ارضی وامنیت ملی واستقلال کشور
جایگاه پدافند غیرعامل در قانون :
در سال ۱۳۸۴ که آیین نامه اجرایی قانون بودجه ۸۴کل کشور به تصویب رسید ، در فصل ۱۰ آن که به موضوع امنیت ملی مرتبط بود در بند ۱۱ ماده ۱۲۱ به پدافند غیرعامل اشاره شده است.
رعایت اصول پدافند غیر عامل در طراحی و اجرای طرح های حساس و مهم در دست مطالعه ونیز تاسیسات زیر بنایی موضوع ماده ۱۶۰ قانون برنامه چهارم به منظور پیشگیری از سوانح غیر طبیعی مد نظر بوده است.
یک ماده به نام ماده ۲۱ به ضوابط و مقررات ملی ساختمان به عنوان پدافند غیر عامل با همکاری وزارت مسکن و شهرسازی انجام شده است.
کارکرد های عمده پدافند غیر عامل:
با توجه به تعریف و با استفاده از مفاهیم ارائه شده که در سیاست های کلی نظام در مورد پدافند غیر عامل آورده
شده است کارکردهای متفاوتی برای پدافند غیر عامل احصا می شود که در زیر چندین مورد از آن را بیان می کنیم:
حفاظت از مردم
حفاظت از مردم
حفاظت از زیر ساخت های حیاتی
استمرار خدمات ضروری
حفاظت از تجهیزات و تاسیسات
پدافند سایبری
تامین نیاز های مردم
حفاظت از شهرها در جنگ
تداوم شبکه های اطلاع رسانی
تداوم اداره و مدیریت مردم
نقش محلات شهری در آسیب پذیری شهرها درحوادث و بلایا:
توزیع فضایی عناصر، ترکیب عناصر و عملکردهای اصلی شهر که تشکیل دهنده ساختار شهر هستند، نقش مهمی در میزان آسیب پذیری شهر در برابر حوادث مختلف دارند. تقسیمات کالبدی شهر، مانند کوی، محله، ناحیه، برزن و منطقه، تک مرکزی یا چند مرکزی بودن و… نیز وجوه دیگری از ساختار شهر محسوب می شوند که هر یک به لحاظ مقابله در برابر حوادث دارای استعداد خاص خود ًاست. مثلا در ساختار تک مرکزی شهر و تمرکز امکانات اقتصادی و انسانی در یک قسمت از شهر نسبت به شهرهای دارای چند مرکز، امکان آسیب پذیری بیشتر می شود.
بافت هر شهر یا همان شکل، اندازه و چگونگی ترکیب کوچک ترین اجزای تشکیل دهنده شهر نیز در میزان مقاومت شهر در برابر تهاجم نظامی و دیگر بلایای شهری مؤثر خواهد بود. به عنوان مثال می توان گفت بافت منظم و نامنظم بسته به نوع تهدید، از آسیب پذیری متفاوتی برخوردارند. به هر حال واکنش هر نوع بافت شهری در هنگام وقوع حوادث مختلف شهری در قابلیت های گریز و پناه گیری ساکنان، در امکانات امدادرسانی، در چگونگی پاکسازی وحتی اسکان موقت، دخالت مستقیم دارد. دامنه تأثیر این ویژگی ها نه تنها در طراحی ساختمان بلکه در طراحی شهری و در مدیریت بحران نیز توسعه یافته و حائز اهمیت فراوان است. از منظر فرم شهری، فرم های باز در مقابل تهدیدات نظامی دارای آسیب پذیری کمتری هستند و قابلیت تغییر آنها به منظور فریب دشمن نیز بیشتر است؛ در حالی که فرم های متراکم ضمن عدم انعطاف پذیری، آسیب پذیری بالایی در برابر تهدیدات نظامی دارند و در آن ها امکان تخلیه سریع اماکن و خروج از شهر وجود ندارد. از نقطه نظر کاربرد اراضی شهری، برنامه ریزی بهینه کاربری زمین های شهری نقش مهمی در کاهش آسیب پذیری در برابر حوادث مختلف بویژه تهدیدات نظامی دارد. رعایت همجواری ها وعدم وجود کاربری های خطرساز در مناطق مختلف شهری موجب کاهش اثرات تهدیدات مذکور می شود. کاربری های صنعتی یا تأسیسات راهبردی بعد از فرایند صنعتی شدن شهرها، درصد زیادی از کاربری شهری را آگاهانه و یا ناآگاهانه به خود اختصاص داده است که در صورت وقوع حوادث و سوانح، عواقبی مانند انفجار، آتش سوزی و حوادث مرتبط دیگری را با کاربری های همجوار ایجاد کرده و موجب افزایش دامنه تخریب شهری و تلفات انسانی می شود؛ بویژه این که این کاربری با مراکز امدادرسانی، بیمارستان ها، مدارس، دانشگاه ها و… نیز همجواری داشته باشد.
دفاع غیر عامل شهری دفاع غیرعامل شهری در واقع مجموعه تمهیدات، اقدامات و طرح هایی است که با استفاده از ابزار، شرایط و حتی المقدور بدون نیاز به نیروی انسانی در شهر به صورت خود اتکاء صورت گیرد. چنین اقداماتی از یک سو توان دفاعی مجموعه را در زمان بحران افزایش داده و از سوی دیگر پیامدهای بحران را کاسته و امکان بازسازی مناطق آسیب دیده شهری را با کمترین هزینه فراهم می سازد. در حقیقت طرح های پدافند غیرعامل قبل از انجام مراحل تهاجم و در زمان صلح تهیه و اجرا می گردند. با توجه به فرصتی که در زمان صلح جهت تهیه چنین طرح هایی فراهم می گردد، ضروری است این قبیل تمهیدات در متن طراحی ها لحاظ گردند. به کارگیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل علاوه برکاهش شدید هزینه ها، کارآیی دفاعی طرح ها، اهداف و پروژه ها را در زمان تهاجم دشمن بسیار افزایش خواهد داد. با پیچیده تر شدن جنگ ها و بکارگیری تکنولوژی و فن آوری در جنگ های نوین، پدافند غیر عامل نیز چهره های متفاوتی را به خود گرفته است. امروزه مردم برای ادامه زندگی نیازمند خدمات متفاوتی هستند و احتیاج به محیط آرام و قابل سکونت درون شهرها دارند و بایستی ایمنی و آسایش کافی داشته باشند. درحال حاضر عمده ترین هدف پدافند غیرعامل، ایمن سازی و کاهش آسیب پذیری زیرساخت های مورد نیاز مردم است تا بتدریج شرایطی را برای امنیت ایجاد نماید. تأسیسات شهری با توجه به نقش و اهمیت، به عنوان نماد و شاخص شهری، بیش از سایر بخش های شهر در معرض تهدید قرار دارند . اقدامات ایمن سازی زیرساخت ها و تأسیسات مهم شهری در اکثر کشورهای دنیا یا انجام شده و یا در حال انجام است. چنانچه اقدامات فوق بصورت برنامه ریزی شده و با طراحی در توسعه کشور (توسعه پایدار) نهادینه شوند، بسیاری از زیر ساخت هایی که در آینده ایجاد می شوند، در ذات خود ایمنی خواهند داشت. برای اصلاح و مستحکم سازی زیرساخت های فعلی هم می توان با ارائه راهکارهایی مثل مهندسی مجدد، اقدام نمود. با عنایت به موارد فوق الذکر، ملاحظه می شود که ساماندهی شهرجهت مقابله با تهدیدات محتمل جزء الزامات مدیریت شهری محسوب می شود. در مناطق شهری، صدمات جنگی شامل ترکیبی از ویرانیهای کالبدی و اختلال در عملکرد عناصر شهری است. انهدام سازهها و ساختمانها، شبکه راهها و دسترسیها مثل پلها و جادههای ارتباطی، تأسیسات اساسی مثل مخازن آب، نیروگاهها، خطوط ارتباطی تلفن، برق، لوله کشی آب، گاز و … از آن جمله هستند. علاوه بر آسیبهای مستقیم، خسارات حاصل از حوادث تبعی را نیز باید مدنظر داشت. از جمله اینگونه صدمات میتوان به افزایش تلفات انسانی بمباران ها در بافتهای شهری فشرده اشاره نمود. همچنین موقعیت استقرار ساختمانها بر روی سطوح ناپایداری همچون شیب ها و یا استفاده از مصالح ضعیف در کالبد آنها می تواند میزان تلفات را افزایش دهد بر این پایه، مهمترین بخش از اقدامات پدافند غیرعامل باید به پیشگیری از بحران به مفهوم کاهش خطرها و آسیب پذیری ها اختصاص یابد. ضمن آن که توانایی های ویژه آمادگی برای مواجهه با بحران نیز باید مدنظر باشند. فقدان برنامه های اضطراری و پیش بینی امکانات لازم، میتواند شرایط بحرانی را دشوارتر سازد.
به طور خلاصه ، آمادگی در مقابل شرایط جنگی تا حد زیادی تابع ویژگی های مکان استقرار سکونت گاه و نیز مشخصات کالبدی آن است. کاهش خطر صدمات جنگی با استفاده از تدابیر پدافند غیرعامل نیاز به آمادگی دائمی برای مواجهه و مقابله مؤثر با ضروریات خاص پس از وقوع حمله به ویژه در مقیاس ملزومات اضطراری و کوتاه مدت دارد.
بافت هر شهر یا همان شکل، اندازه و چگونگی ترکیب کوچک ترین اجزای تشکیل دهنده شهر نیز در میزان مقاومت شهر در برابر تهاجم نظامی و دیگر بلایای شهری مؤثر خواهد بود. به عنوان مثال می توان گفت بافت منظم و نامنظم بسته به نوع تهدید، از آسیب پذیری متفاوتی برخوردارند. به هر حال واکنش هر نوع بافت شهری در هنگام وقوع حوادث مختلف شهری در قابلیت های گریز و پناه گیری ساکنان، در امکانات امدادرسانی، در چگونگی پاکسازی وحتی اسکان موقت، دخالت مستقیم دارد. دامنه تأثیر این ویژگی ها نه تنها در طراحی ساختمان بلکه در طراحی شهری و در مدیریت بحران نیز توسعه یافته و حائز اهمیت فراوان است. از منظر فرم شهری، فرم های باز در مقابل تهدیدات نظامی دارای آسیب پذیری کمتری هستند و قابلیت تغییر آنها به منظور فریب دشمن نیز بیشتر است؛ در حالی که فرم های متراکم ضمن عدم انعطاف پذیری، آسیب پذیری بالایی در برابر تهدیدات نظامی دارند و در آن ها امکان تخلیه سریع اماکن و خروج از شهر وجود ندارد. از نقطه نظر کاربرد اراضی شهری، برنامه ریزی بهینه کاربری زمین های شهری نقش مهمی در کاهش آسیب پذیری در برابر حوادث مختلف بویژه تهدیدات نظامی دارد. رعایت همجواری ها وعدم وجود کاربری های خطرساز در مناطق مختلف شهری موجب کاهش اثرات تهدیدات مذکور می شود. کاربری های صنعتی یا تأسیسات راهبردی بعد از فرایند صنعتی شدن شهرها، درصد زیادی از کاربری شهری را آگاهانه و یا ناآگاهانه به خود اختصاص داده است که در صورت وقوع حوادث و سوانح، عواقبی مانند انفجار، آتش سوزی و حوادث مرتبط دیگری را با کاربری های همجوار ایجاد کرده و موجب افزایش دامنه تخریب شهری و تلفات انسانی می شود؛ بویژه این که این کاربری با مراکز امدادرسانی، بیمارستان ها، مدارس، دانشگاه ها و… نیز همجواری داشته باشد.
دفاع غیر عامل شهری دفاع غیرعامل شهری در واقع مجموعه تمهیدات، اقدامات و طرح هایی است که با استفاده از ابزار، شرایط و حتی المقدور بدون نیاز به نیروی انسانی در شهر به صورت خود اتکاء صورت گیرد. چنین اقداماتی از یک سو توان دفاعی مجموعه را در زمان بحران افزایش داده و از سوی دیگر پیامدهای بحران را کاسته و امکان بازسازی مناطق آسیب دیده شهری را با کمترین هزینه فراهم می سازد. در حقیقت طرح های پدافند غیرعامل قبل از انجام مراحل تهاجم و در زمان صلح تهیه و اجرا می گردند. با توجه به فرصتی که در زمان صلح جهت تهیه چنین طرح هایی فراهم می گردد، ضروری است این قبیل تمهیدات در متن طراحی ها لحاظ گردند. به کارگیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل علاوه برکاهش شدید هزینه ها، کارآیی دفاعی طرح ها، اهداف و پروژه ها را در زمان تهاجم دشمن بسیار افزایش خواهد داد. با پیچیده تر شدن جنگ ها و بکارگیری تکنولوژی و فن آوری در جنگ های نوین، پدافند غیر عامل نیز چهره های متفاوتی را به خود گرفته است. امروزه مردم برای ادامه زندگی نیازمند خدمات متفاوتی هستند و احتیاج به محیط آرام و قابل سکونت درون شهرها دارند و بایستی ایمنی و آسایش کافی داشته باشند. درحال حاضر عمده ترین هدف پدافند غیرعامل، ایمن سازی و کاهش آسیب پذیری زیرساخت های مورد نیاز مردم است تا بتدریج شرایطی را برای امنیت ایجاد نماید. تأسیسات شهری با توجه به نقش و اهمیت، به عنوان نماد و شاخص شهری، بیش از سایر بخش های شهر در معرض تهدید قرار دارند . اقدامات ایمن سازی زیرساخت ها و تأسیسات مهم شهری در اکثر کشورهای دنیا یا انجام شده و یا در حال انجام است. چنانچه اقدامات فوق بصورت برنامه ریزی شده و با طراحی در توسعه کشور (توسعه پایدار) نهادینه شوند، بسیاری از زیر ساخت هایی که در آینده ایجاد می شوند، در ذات خود ایمنی خواهند داشت. برای اصلاح و مستحکم سازی زیرساخت های فعلی هم می توان با ارائه راهکارهایی مثل مهندسی مجدد، اقدام نمود. با عنایت به موارد فوق الذکر، ملاحظه می شود که ساماندهی شهرجهت مقابله با تهدیدات محتمل جزء الزامات مدیریت شهری محسوب می شود. در مناطق شهری، صدمات جنگی شامل ترکیبی از ویرانیهای کالبدی و اختلال در عملکرد عناصر شهری است. انهدام سازهها و ساختمانها، شبکه راهها و دسترسیها مثل پلها و جادههای ارتباطی، تأسیسات اساسی مثل مخازن آب، نیروگاهها، خطوط ارتباطی تلفن، برق، لوله کشی آب، گاز و … از آن جمله هستند. علاوه بر آسیبهای مستقیم، خسارات حاصل از حوادث تبعی را نیز باید مدنظر داشت. از جمله اینگونه صدمات میتوان به افزایش تلفات انسانی بمباران ها در بافتهای شهری فشرده اشاره نمود. همچنین موقعیت استقرار ساختمانها بر روی سطوح ناپایداری همچون شیب ها و یا استفاده از مصالح ضعیف در کالبد آنها می تواند میزان تلفات را افزایش دهد بر این پایه، مهمترین بخش از اقدامات پدافند غیرعامل باید به پیشگیری از بحران به مفهوم کاهش خطرها و آسیب پذیری ها اختصاص یابد. ضمن آن که توانایی های ویژه آمادگی برای مواجهه با بحران نیز باید مدنظر باشند. فقدان برنامه های اضطراری و پیش بینی امکانات لازم، میتواند شرایط بحرانی را دشوارتر سازد.
به طور خلاصه ، آمادگی در مقابل شرایط جنگی تا حد زیادی تابع ویژگی های مکان استقرار سکونت گاه و نیز مشخصات کالبدی آن است. کاهش خطر صدمات جنگی با استفاده از تدابیر پدافند غیرعامل نیاز به آمادگی دائمی برای مواجهه و مقابله مؤثر با ضروریات خاص پس از وقوع حمله به ویژه در مقیاس ملزومات اضطراری و کوتاه مدت دارد.
//معین رمضانی
/شمال نیوز
