همای گیلان، به نقل از ایرنا، ماجرا زمانی آغاز شد که کیانوش جهانپور سخنگوی وزارت بهداشت در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری آناتولی ترکیه درباره وضعیت کرونا در ایران، از عملکرد چین انتقاد کرد. به گفته جهانپور چین با ارائه آمار و مدارکش نسبت به بیماری کووید-۱۹ شوخی تلخی با دنیا کرد. همه کشورهای درگیر این بیماری، به استناد مدارک چین تصور کردند این بیماری شبیه و آسان‌تر از بیماری آنفلوآنزا است. اما چنین نیست و نمی‌شود گفت دوره این بیماری دو ماه است. جهانپور بعد از برخی واکنشها، بار دیگر در حساب توئیتر خود این موضع را تکرار کرد و نوشت: مباحث علمی را هیچ گاه نه می‌توان و نه باید با سیاست آمیخت، همه محافل آکادمیک دنیا بر پایه اطلاعات اپیدمیولوژیک و گزارش محققان چین، حداقل آنفلوآنزای تیپ A را از ویروس نوپدید کرونا وخیمتر قلمداد کردند، امروز یافته‌ها خلاف این را نشان می‌دهد. او در پایان توئیت خود نوشته بود که در چنین شرایطی به یافته های خودی اطمینان بیشتری داریم.

مجادله‌ها و دلجویی‌های توئیتری

 این توئیت آغاز مجادله لفظی جهانپور با سفیر چین در ایران بود. چرا که چانگ هوا، سفیر چین در تهران، دقایقی بعد در پاسخ به توئیت جهانپور نوشت: وزارت بهداشت چین هر روز نشست خبری دارد. پیشنهاد می‌کنم برای حصول نتیجه،‌ اخبار آن را با دقت بخوانید؛ توئیتی که البته بی‌جواب نماند و جهانپور به آن واکنش نشان داد و نوشت: بسیار عالی. وزارت بهداشت ایران هم روزانه دو کنفرانس خبری، نشست تخصصی ساعت ۱۱ و ۳۰ و نشست سخنگو در ساعت ۱۴ و ۳۰ با حضور خبرنگاران داخلی و خارجی برگزار می‌کند که تقریبا کم‌نظیر است و برای سفرای محترم و اصحاب رسانه در همه کشورها به ویژه کشورهای دوست قابل استفاده خواهد بود. با این توئیت این مجادله لفظی ادامه پیدا کرد به طوری که این بار سفیر چین با لحنی غیرمحترمانه خطاب به سخنگوی وزارت بهداشت نوشت: آقا عزیز، بنابراین امیدوارم که شما به حقایق و تلاش‌های بزرگ مردم چین احترام بگذارید. این بده بستان‌های توئیتری البته دوبار دیگر ادامه پیدا کرد. این بار جهانپور به دلیل انتقادهایی که از صحبت‌های او خطاب به چین‌ها در داخل کشور شده بود، از موضع گذشته خود کمی عقب نشینی کرد و در توئیتی نوشت: … و اما دولت و ملت ایران قدردان دولتها و ملت‌هایی است که به ویژه در این همه‌گیری جهانی کرونا در کنارش ایستادند و حافظه تاریخی ایرانیان این قسمت ماجرا را هم فراموش نخواهد کرد. حمایتهای چین از ملت ایران در این روزهای سخت فراموش ناشدنی است. بیگانگان ذوق زده نشوند. که پاسخ چانگ هوا به آن این بود : دوستان باید به یکدیگر کمک کنند، ما با هم می‌جنگیم.

البته پیش از توئیت آخر جهانپور عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در دلجویی از طرف چینی در توئیتی نوشت «دولت و ملت چین پیشگام مبارزه با ویروس کرونا و اعطای کمک های سخاوتمندانه به سایر کشورها در اقصی نقاط جهان هستند». موسوی همچنین شجاعت، تعهد و حرفه‌ای‌گری چین در مهار کرونا را شایسته تبریک دانست و نوشت: همواره قدردان چین در این شرایط دشوار بوده‌ایم.

موافقان و مخالفان صحبت‌های سخنگوی وزارت بهداشت

این اظهارنظر سخنگوی وزارت بهداشت درباره عملکرد چین موجی از اظهار نظرهای مختلف را از سوی گروه‌های مختلف مردمی و همچنین کارشناسان به دنبال داشته است. موافقان این اظهار نظر با حمایت از جهانپور، چین را به باد انتقاد گرفتند و البته دلجویی سخنگوی وزارت خارجه از سفیر چین را هم نشانه ضعف دانستند. در این میان اما منتقدان وزارت بهداشت و جهانپور در چند دسته مختلف به اظهار نظر پرداختند. گروه اول که از طرف موافقان جهانپور با عنوان چین‌زدگان یا ارزشی‌ها مورد خطاب قرار گرفتند، حملات سنگینی را در فضای توئیتر علیه جهانپور به راه انداختند. به اعتقاد آنها سخنان حاشیه ساز سخنگوی وزارت بهداشت به روابط دیپلماتیک ایران و چین لطمه زده و باعث اعتراضات مقامات چینی شده است. آنها خواستار عذرخواهی جهانپور شدند، چرا که این صحبت موضع رسمی کشور نبوده است. برخی از آنها نیز از وزیر بهداشت خواسته‌اند هرچه سریعتر جهانپور را برکنار کنند. در واکنش به این حملات برخی معتقدند نباید مسائل علمی را که با جان مردم در ارتباط است، با مسائل سیاسی آمیخت و منتقدان نباید زمانی که یک مقام رسمی از یک وزارتخانه تخصصی اظهار نظری در این مورد مهم می‌کند، کاسه داغ‌تر از آش شوند.

اما دسته دوم منتقدان وزارت بهداشت کسانی هستند که می‌گوید چرا وزارت بهداشت ما چنین شوخی تلخی را از همان ابتدا جدی گرفت؟ آنها چنین صحبت‌هایی از سوی جهانپور را توجیهی می‌دانند که کمکی به حل مشکل اپیدمی نمی‌کند و این سوال را مطرح می‌کنند که چرا کشوری مثل کره جنوبی فریب چین را نخورده است. آنها می‌گویند اگر کرونا برای چینی‌ها شوخی بود، پس چرا سه ماه تمام کل چین با آن وسعت را درگیر مهار چنین شوخی کرده و هزاران میلیارد دلار برای آن هزینه کردند.

در این بین گروه سومی نیز هستند که معتقدند این واقعیت که چین گزارش غلط به جهان ارائه کرده است نباید از سوی دولت مطرح می‌شد و وظیفه اطلاع رسانی در این مورد باید به یک فرد علمی مستقل از دولت سپرده می‌شد تا هزینه‌های آن برای کشور و دولت به حداقل برسد.

کاش جهانپور مطرح کردن این انتقاد را به افراد علمی مستقل واگذار می‌کرد

حمید سوری اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران یکی از این افراد است که معتقد است در چنین مواردی منطقی‌تر بود این نقد و نتیجه گیری از منابع علمی مستقل مطرح می‌شد. منابع علمی مستقل هم حرفشان معتبر است و هم موضعشان هزینه کمتری برای کشور دارد. سوری در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: در چنین شرایطی وقتی تشنج ایجاد می‌شود و دولت مجبور است از چینی‌ها دلجویی یا عذرخواهی کند و این حرف‌ها پیش بیاید اصلا خوب نیست. چرا که آن وقت دولت مجبور است وزارت بهداشت را تحت فشار قرار دهد حرفش را پس بگیرد و یا  اختلاف و دعوا درون دولت بین وزارت بهداشت و بخش‌های دیگر بروز می‌کند.

سوری ادامه می‌دهد: درست است که بحث‌های  سیاسی، اقتصادی و امنیتی در اپیدمی‌ها حادث می‌شوند، مشکلاتی را ایجاد می‌کنند و مجزا از سایر مسائل نیستند، ولی به هر حال ما از منظر سلامت مسائل را تحلیل می‌کنیم و جمع‌بندی که حاکمیت درباره آن می‌کند مساله دیگری است که خود آن هم باید مسئولیتش را به عهده بگیرد. البته به اعتقاد وی معنای آن این نیست که ما حرف خودمان را نزنیم و واقعیت‌ها را که از نظر ما مستند است  و ما به آن رسیده‌ایم را مطرح نکنیم چرا که در این صورت ممکن است مسیر تصمیم گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها به انحراف کشیده شود.

می‌دانستیم نمی‌توان به آمار چینی‌ها اتکا کرد

اما آیا واقعا اطلاعات و داده‌هایی که از سوی چین به جهان ارائه شده غیرواقعی و مخدوش است و باعث شده سیاست‌گذاری و مقابله با اپیدمی دچار گمراهی شود؟ «مینو محرز» عضو کمیته ملی مبارزه با بیماری کووید ۱۹ کشور در واکنش به اینکه آمار و گزارش‌های چینی‌ها درباره کووید ۱۹ نوعی شوخی تلخ با جهان بوده، با اشاره به این که از چین انتظار نمی‌رود آمار و اطلاعات دقیقی بدهد، به خبرگزاری ایلنا گفته است: در حال حاضر آنها نتایج بسیاری از مقالاتشان را پس می‌گیرند و آمار و مطالعات آن‌ها خیلی درست نبوده است. با سابقه‌ای که از مطالعات علمی آن‌ها داریم، می‌دانیم که به آمارهایشان هم نمی‌شود اتکا کرد.

به گفته محرز رفتار ویروس پس از آنکه در همه جای دنیا شایع شد، نشان داد مانند آنچه چین گزارش می‌داده، نیست. در این باره دو احتمال وجود دارد: یا ویروس جهش پیدا کرده و قوی‌تر شده است، یا آن‌ها در ارائه اطلاعات کم‌کاری کرده‌اند.

وی اضافه کرده است: نمی‌توانیم بگوییم خسارات ما به دلیل اظهارات چینیها بوده اما بیماری ثابت کرده‌ است که میزان کشندگی و قدرت سرایتش به طور وحشتناکی بالاتر از گفته‌های چین است.

هر چه جلوتر می‌رفتیم متوجه شدیم واقعیت با گزارش‌های چینی‌ها فاصله دارد

در این میان سوری هم به عنوان یک اپیدمیولوژیست می‌گوید: چیزی که می‌توانم مطرح کنم این است که با توجه به الگوی گسترش اپیدمی و تجاربی که در کشور ما و سایر کشورها از جمله ایتالیا و کره جنوبی حادث شده، بعید به نظر می‌آید اندازه‌های رخداد با چیزی که چین گزارش داده همخوانی داشته باشد و یک نوع خدشه در داده‌ها دیده می‌شود. براساس شواهد ماجرا فراتر از آن چیزی است که چینی ها گزارش داده‌اند.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی می‌افزاید: اوایل نمی‌شد در این باره قضاوت کرد، چرا که کشور ما تجربه‌ای به این شکل نداشت تا نتایج آن را با هم مقایسه کند. ولی با گذشت زمانی وقتی بیماری در کشورهای دیگر هم گسترش پیدا کرد طبیعتا این اندازه‌ها و الگوهایی که در ماهیت اپیدمی کرونا است به ما نشان داد شرایط این ویروس نمی‌تواند آن گونه که چینی‌ها درباره آن می‌گویند باشد.

 وی می‌افزاید: چین زادگاه این اپیدمی بود. طبیعتا تجارب و درس‌هایی که از آنجا گرفته می شد چنانچه درست یا دقیق نبود می‌توانست سیاست‌گذاران سایر کشورها را به گمراهی بکشاند و این گمراهی تا حدی هم حادث شده است. ما با گروه ۵، ۶ نفره‌ای که از چین به ایران آمده و از کارشناسان برجسته آن کشور هم به حساب می‌آمدند، جلساتی داشتیم. آنجا هم این ذهنیتها تقویت می شد که خیلی از صحبتها با هم جور در نمی‌آید. ما می‌گوییم میزان کشندگی یا میزان مولد پایه این اپیدمی یک عدد مشخص است، در واقع یک سری اطلاعات اولیه داریم که اگر آنها را در فرمول مدلینگ اپیدمیولوژی می‌گذاریم متوجه می‌شویم با آن چیزی که ادعا می‌شود جور در نمی‌آید.

داده مخدوش سیاست‌گذاری را منحرف کرده و تعداد قربانیان را بالا می‌برد

 به گفته وی در چنین شرایطی اولین سوالی که پیش می‌آید این است که مبادا داده‌هایی که از آن کشور منتشر شده مخدوش باشد، داده مخدوش نتیجه‌گیری مخدوش را به دنبال خواهد داشت و سیاستگذاری را منحرف میکند. طبیعا اگر براساس آن اطلاعات گمراه کننده سیاستگذاری کنیم نتیجه هم نخواهیم گرفت و یک مرتبه تعداد قربانیان بالا می‌رود.

با این حال سوری ادامه می‌دهد: حالا اینکه پشت این قضیه مسائل سیاسی یا اقتصادی یا تجارت جهانی بود، به مسائل حوزه سلامت مربوط نمی‌شود. ما از منظر تخصصی می‌توانیم بگوییم که به نظر می‌آید داده‌هایی که از چین در اختیار سایر کشورها قرار گرفته با واقعیت فاصله دارد.

ایتالیا با آمار درست به روند کاهشی اپیدمی رسیده اما کشور ما هنوز نرسیده است

سوری به روند اپیدمی در ایتالیا اشاره می‌کند و می‌گوید: به نظر می‌آید ایتالیا خیلی درست‌تر داده‌های خود را منتشر می‌کند. درست است که اوایل ماجرا گفته می‌شد چقدر در این کشور بی‌توجهی وجود دارد و تعداد مرگها بالاست، اما موضوع این است که وقتی اطلاعات درست وجود داشته باشد، تصمیم درست هم گرفته می‌شود. به همین دلیل است که ایتالیا الان به روند کاهشی اپیدمی رسیده است ولی ما متاسفانه هنوز به آن نرسیده‌ایم.

با کانال همای خبر همراه باشید