آئین ها وخرده فرهنگ های کشاورزی در گیلان

آئین ها وخرده فرهنگ های کشاورزی در گیلان

هرساله برای آماده سازی زمین مراحل وفرآیندی داشته که از گذشته های دور زنجیره وار بهم متصل ومرتبط بوده اند،برای آغاز فعالیت کشاورزی نیاز به آب می باشد تازمین آماده کاشت شود،که معمولا درنیمه دوم زمستان میرآب(که درگویش محلیآب سوارمی گویند) یک روز جلوتر به تمامی کشاورزانی که از یک رودیا نهر برای زمین کشاورزی خود آب می برند اطلاع رسانی می نماید که معمولا توسط شیپوری که یا از جنس سفالی یا شاخ گاو که به آن موره یا مه ره گفته میشد بانگ سر می داد وهر کشاورزی با داس،بیل،کج بیل و…. دیگر ابزار آلات کشاورزی از انتهای نهر ابتدای زمین کشاورزی حاضر می شدندوبه سمت بالادست نهر یا سردهنه حرکت می کردند که درمسیر گل ولای اضافه ،خارو خاشاک ،بوته یادرختچه ای که در مسیر نهر می بود وجلوی مسیر آب را می گرفت راحمع آوری می کردند،درقدیم رسم بود در حوالی ظهر اعضای خانواده که عموما بانوان بودند غذایی تهیه می نمودند وبرای کسانیکه درحال نهر کار بودند می آوردند وهمه این غذاهای روی سفره ای بزرگ که دردشت وسیعی که به آن لات می گفتند می گستراندندوهمه از غذای سرسفره بصورت مشترک استفاده می کردند یعنی هم درکشاورزی وهم درپذیرایی معنای واقعی تعاون ملموس بود وبه خاطر یک روز کاری مشارکتی پرنتیجه وآب رسانی به جشن وسرور وشادمانی می پرداختند. (درخصوص میراب هم شاخه بندی دارد که ان شاالله درفرصتی دیگرا ارائه می گردد)

در گذشته نیروی انسانی کاشت حیوان بوده وعموما گاو نر قوی که به آن ورزا می گفتند عملیات آماده سازی زمین وکاشت رو انجام می دا د (که درخصوص ورزا درمرحله پایانی مطالبی عنوان می نمایم)

پس از مرحله کاشت وآماده سازی زمین صاحب زمین بنا به اعتقاداتی که دارند برای مساحت زیر کشت زمین به تناسب آن جوی مرغوب آماده شده برای سال زراعی راکه از قبل آماده کرده را آماده واز قبل نیز ساعت خوبی را که از سوی بزرگ دینی انتخاب کرده در داخل ظرف بزرگ مسی (تیان،)یا دیگ روی می ریزند وهمه این فرآیند با سلام وصلوات وتوسل به ائمه دینی بمنظور فراوانی مال وخیر وبرکت همراه می باشد،پس از چند روز جو آب شده که جوانه نوک سوزنی زد برای فضایی که آماده شده خزانه برنج که درگویش محلی توم بجار می گویند وآن روز هم قبل ساعت مذهبی خوب برداشت شده به خزانه برده ومی ریزند معمولا کسیکه به دست بابرکت وپرخیر بوده  اول جو را آب می کرده چون اعتقاد به فراوانی مال وبرکت داشتند،پس از به عمل آمدن جوانه نشاء یا  توم  روز نشاءبرنج مشخص می شود لازم بذکر است تمامی این روز ها رو معمولا ساعت خوش بر می داشتند یعنی درتمامی فرآیند کشاورزی درهرمرحله نخست روز وساعت خوش برایشان مهم وقابل اهمیت بوده،حتی در لحظه اول کشت نشا اعتقاد داشتند که فلان شخص از اعضای نیروی کار اولین نشا رو بکارد چون اعتقاد به سبکی دست وپیش رفتن آسان کار وعدم سختی وطاقت فرسابودن کار رو برایشان داشته،درحین کار نشاءبرنج را بعنوان شکرگذاری از خدای متعال به سبز محمدی تشبیه می نمودند وصلوات می فرستاند وبرای صاحب زمین دعای خوب وخوش آرزو می کردندواگر یکی از نیروی کار دربین نشا  توم سفیدی می دید به نشان برکت پشت پای صاحب زمین می گذاشت وصاحب مزرعه هم هدیه یا صله به آن شخص می داد درطول روز با پذیرایی صبحانه وناهار عصرانه از نیروی کار پذیرایی می شدومعمولا صاحب زمین کشاورزی علاوه بر پذیرایی از نشاءکنندگان غذای تهیه شده را به درخانه بستگان وهمسایگان نزدیک ارسال می کرد،وپس از نشا،وجین ودوبار انجام می شد تا زمان آبگیری وبرداشت که معمولا در زمان قبل از درو درتایمی که محصول خوشه کامل نزده نیاز به آب دارد که دربعضی از سال خشکسالی همراه بوده وکشاورزان همراه بزرگان دینی طلب باران خواهی یا شیلان کشی می کردند،پس از رسیدن محصول بامشارکت همسایگان که درگرمای تابستان کار طاقت فرسا یی. بود بصورت دسته جمعی وسنتی انجام می شد که دراین روز غذای مناسب وفراوان تهیه می شد وآخرین پنجه،دسته کوچک یا مشته که به آن ورزا مشته یا صلوات مشته می گویند را یکی از درو کنندگان زمین می برید وپس از بستن بطرف صاحب زمین پرتاب می کرد وپایان کشاورزی زمین بودکه برای صاحب زمین خیروب کت وفراوانی مال طلب می کردندکه صاحب زمین معمولا مبلغی یا خروسی به نشانه قدردانی پرداخت می کرد وبه جشن وشادمانی درآخرین زمین جمع آوری شده باانواع بازیهای بومی محلی کشتی لافندبازی،موسیقی محلی وورزا جنگ می پرداختند،فلسفه اصلی ورزا جنگ بدلیل اهمیت ورزا وبکارگیری آن درکشاورزی به این بهانه قوی ترین گاوی که درمبارزه با دیگر حیوانها پیروز گردیده بعنوان قویترین گاو جهت تولید مثل حیوان وبه نوعی اصلاح ژنتیک امروز قلمداد می گردد.پس ازجمع آوری برنج، درگذشته با اسب وقاطر به محل نگهداری محصول جمع شده که به آن کندوج یا کروج (انبار) محل نگهداری وذخیره برنج جمع آوری شده انتقال می دادند.

تحقیق و پژوهش: منصور هادی پور کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم پژوهشگر و فعال فرهنگی اجتماعی

برداشتی آزاد از تحقیق میدانی از حاج محمد هادی پور و زنده یاد حاجیه خانم طاهره برومند سیویری