اختصاصی همای گیلان: مُحمّد مُصدّق را بیشتر بشناسیم
هنگامی که دکتر مُصدّق،دوباره نخست وزیر شد، آیت الله کاشانی، رئیس مجلس بود.
کم کم؛ کاشانی، حسین مکّی، مظفر بقایی و ابوالحسن حائری زاده؛ از نخست وزیر مُصدّق فاصله گرفتند .
توطئه ۹ اسفند ۱۳۳۱
در بهمن ۱۳۳۱<حسین علاء> به مُصدّق خبر داد که شاه برای معالجه به خارج خواهد رفت و این خبر محرمانه است
[رویداد ها و داوری؛مسعود حجازی]
در انروز نخست وزیر مُحمّد مُصدّق همراه ِ وزراء به دربار رفت و در بازگشت؛تظاهراتی از سوی هواداران شاه برپا می شود و دکتر مصدق؛ دریافت که توطئه ای هدایت شده توسّط ِشاه برای قتلش،تدارک دیده شده بود .
[تالمات و خاطرات صص ۲۱۱ تا ۲۱۸ و توطئه قتل مصدق ؛مسعود حجازی]
طرفداران شاه به هدایت آیت الله سیّد مُحمّد طباطبائی؛شعبان جعفری [ بی مُخ]، تعدادی از افسران اخراجی ارتش و اراذل و اوباش؛در جلوی کاخ حضور پیدا کرده
[خواب آشفته نفت دکتر موحّد] پس از آنکه،مُصدّق بجای درب اصلی از درب ِ دیگری؛ خارج می شود به هدایت <شاهپور حمیدرضا> به خانه دکتر مُصدّق حمله می کنند . [تالمات و خاطرات ]
قتل سرتیپ افشار طوس
تیمسار افشار طوس با درجه ی سرتیپی در ۱۳۲۱ خورشیدی،رئیس شهربانی تهران شد و نقش ِ زیادی در جلوگیری از حرکت مخالفان نهضت ملی شدن صنعت نفت ایفا نمود.در اردیبهشت ۱۳۳۲؛دزدیده و پس از چند روز ،پیکَرش پیدا شد.در میان متهمان به قتل؛ نصرت الله زاهدی و دکتر مظفّر بقایی کرمانی شاخص بودند
دولت دکتر مصدق کوشید تا مصونیّت پارلمانی بقایی کرمانی را بگیرد و تیمسار نصرت الله زاهدی را هم که در مجلس شورای ملی تَحصُّن کرده بود، جلب کند. اما با مخالفت آیت الله کاشانی روبرو شد. کاشانی در این زمان رئیس مجلس شورای ملّی بود .
این امر سبب ِشکاف بین دکتر مُحمّد مُصدّق و آیت الله کاشانی شد.سپس حائری زاده و حسین مکّی هم با مُصدّق به دشمنی پرداختند و به سوی کاشانی رفتند .
مُصدّق برآن شد که رفراندوم[همه پرسی] برگزار کند که سبب انحلال مجلس و ابقای دولت باشد.از اینرو؛مشاورانی همچون،کریم سنجابی،غلامحسین صدیقی و خلیل مَلِکی با مُصدّق به مخالفت پرداختند.
ابوالقاسم کاشانی نیز؛”همه پرسی”را تحریم کرد [حسین مکّی،کتاب سیاه].
دکتر مُصدّق در ملاقات با<<هندرسون >>سفیر آمریکا در ایران می گوید :
انگلیسی ها۳۰نفر از نمایندگان مجلس شورای ملّی را خریدند و با کمی تلاش ِ بیشتر؛ می توانند ۱۰نفر دیگر را هم خریداری کنند و دولت را بیندازند.پس ما باید مجلس را ببندیم
[ خواب ِآشفته ی نفت،محمد علی موحّد] .
در انتخابات هیئت رئیسه مجلس در تیرماه ۱۳۳۲هواداران دولت در مجلس؛دکتر عبدالله مُعظّمی را با ۴۱ رای در برابر ۳۰ رای کاشانی به ریاست برگزیدند .
۲۳تیرماه برای استیضاح دولت تعیین شد.
[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ تیر ۱۳۳۲].
همه پرسی[رفراندوم]برگزار شد. دومیلیون نفر در ایران رای دادند که ۹۹ درصد شرکت کنندگان به انحلال مجلس و ابقای دولت،رای مثبت دادند . در ۲۱ مرداد؛دکتر مصدق از شاه درخواست کرد که فرمان برگزاری انتخابات جدید را امضا کند اما شاه رفراندوم را تائید نکر د[جام جم آنلاین ].
کودتای ۲۵ مرداد شکست خورد و شاه به بغداد و سپس ایتالیا رفت .
دکتر مُصدّق در صحبت با هندرسون[سفیر آمریکا در ایران] در ۲۷ مرداد ۱۳۳۲ می گوید : دستور اَکید دادم که هرکس حرف از جمهوری بزند اورا تعقیب کنند و نظر این بود که از پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی درخواست شود هرچه زودتر به ایران مراجعت فرمایند چون که تغییر رژیم موجب ترقّی ملت نمی شود[تالمات و خاطرات ].
کودتای ۲۸ مرداد
حدود ۳ هزار نفر؛ دفتر روزنامه های جبهه ملی و حزب توده؛ را غارت کردند[روایت انگلیس از کودتای ۲۸مرداد]
سپس به زندان یورش بردند و شعبان جعفری [بی مُخ] را که به جرم کُشتن سرتیپ افشارطوس در زندان بود، آزاد کردند [زندگی نامه شعبان جعفری،هُما سرشار ]
در پایان،خانه دکتر مُصدّق و پسرش را ویران و غارت کردند و سرلشکر زاهدی قدرت را در دست گرفت [ همان منبع]
در ۲۸ مرداد،مُحمّد رضا شاه،در فکر خرید خانه در ایتالیا بود که سقوط دولت مُصدّق و قدرت یابی سرلشگر زاهدی و تلگراف های حمایتی آیت الله ابوالقاسم کاشانی و آیت الله سید محمد طباطبایی را دریافت کرد [قصر تنهایی،ثریّا پهلوی(اسفندیاری=همسر دوم شاه )مرکز نشر کتاب ۱۳۷۰]
پس از موفقیّت ۲۸مرداد ابوالقاسم کاشانی و مرجعیّت تشیع آیت الله العُظمی بروجردی به شاه تبریک گفتند [دفتر آیت الله بروجردی]
ابوالقاسم کاشانی پس از ۲۸مرداد؛ چنین گفت: مصدق،شاه را مجبور کرد که ایران را ترک نماید.اما شاه با عزّت و محبوبیّت بازگشت . ملّت،شاه را دوست دارد و رژیم ِجمهوری؛ مناسب ایران نیست [مُحمّد تُرکَمان،پیام های کاشانی ]
نوّاب صَفَوی هم از بغداد؛ کودتا را تبریک گفت
[روزنامه کیهان ۳ شهریور ۱۳۳۲].