تهران در گُذر ِ تاریخ (۱۲) /دکتر رحیم پور دکترای اقتصاد

 دوره ی احمد شاه
اختصاصی همای گیلان: احمد شاه در ۱۲ سالگی در میان اشک و آه از خانواده اش ؛جدا و پادشاه شد ‌.
در ۱۷ سالگی ؛تاجگذاری کرد .
پادشاهی احمد شاه با جنگ جهانی اول ؛همراه شد .ایران مورد تجاوز ِ روسیه تزاری،امپراتوری عثمانی و امپراتوری انگلیس قرار گرفت .
در جنگ جهانی اول،امپراتوری عثمانی و روسیه تزاری پاشیده و اما امپراتوری انگلیس گسترده تر شد .
قرارداد ۱۹۱۹ م( ۱۲۹۸ خ) چیست؟
قراردادی پنهان بین “وثوق الدوله “با دولت ِ انگلیس ؛ بر این اساس؛ تمام امور کشوری و لشگری ؛زیر ِ نظر مستشاران انگلیسی و با مُجوّز آنان صورت می گرفت .
حسین مکّی در کتاب ِ تاریخ ۲۰ساله ایران :
این قرارداد ۱۹۱۹ از آنرو لازم بود که ایران به دامان ِ بُلشُویک ها نیفتد .
البته این قرارداد ؛با مخالفت فرانسه، آمریکا و شوروی روبرو شد .
مُحمّد تقی [ملک الشعرا]در باره ی قرارداد ِ۱۹۱۹ م می نویسد :
” وقتی که بنا بود که شاه ِ ایران [احمد شاه] در مجلس ِ ضیافت پادشاه انگلستان در باب ِ قرارداد ۱۹۱۹ م که انگلیس آنرا منعقد ساخته بود،صحبت کند ….
پس از آنکه که صورت ِ نُطق ِ پادشاه ِ انگلستان را برای احمد شاه آوردند و قرار شد که جوابی تهیه شود .
احمد شاه گفت:کسانی که پول گرفته اند؛ تصدیق کنند[منظورش وثوق الدوله بود] .
همان شب <ناصر المُلک>[ نائب السلطنه پیشین] به شاه گفته بود:کار خودت را ضایع کردی !
احمدشاه نیز پاسخ داده بود که :
اگر در سوئیس”کَلَم فروشی”کُنم بهتر است تا در چنین مملکتی پادشاه باشم “.
[ مُحمّد تقی بهار،تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران،جلد ۱ ، ص ۳۸].
احمد‌ شاه در تیرماه ۱۲۹۹ استعفای وثوق الدوله را پذیرفت،سپس”حسن خان مشیر الدوله “[حسن پیر نیا]را به ریاست دولت انتخاب کرد .
در ۳ اسفند ماه ۱۲۹۹ خ،احمد شاه در برابر کودتای سیّد ضیاءالدین طباطبائی و رضاخان میر پنج؛قرار گرفت،مجبور شد سیّد ضیاء را به رئیس الوزرایی برگزیند .
در فروردین ماه ۱۳۰۲ خ؛رضاخان؛رئیس الوزراء شد .
در نهم آبان ماه ۱۳۰۴ خ؛احمد شاه از پادشاهی خلع و قاجاریه منقرض شد.
اتفاقات مهم ِ دوره ی احمد شاه :
۱) اعدام شیخ فضل الله نوری .
۲ ) فرار مُحمّد علی شاه از ایران .
۳ ) تشکیل”مجلس دوم”پس از استبداد ِ صغیر.
۴ ) اشغال تبریز توسط ِ امپراتوری های روسیه و عُثمانی.
۵ ) شروع جنگ جهانی اول و اِشغال ایران توسط روسیه تزاری،عُثمانی و انگلیس .
۶) قیام مردم ِجنوب کشور علیه نظامیان انگلیسی .
۷ ) پیدایش ِانقلاب ِبُلشُویکی روسیه .
۸ ) قیام ِشیخ مُحمّد خیابانی در آذربایجان در ۱۲۹۹خ .
۹ ) قیام میرزا کوچک خان در گیلان در۱۲۹۹- ۱۲۹۳ خ .
۱۰) کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹خ توسط سیّد ضیاء و رضاخان در تهران .
احمد شاه ؛ تصمیم ِ مجلس شورای ملی برای خلع احمد شاه و انقراض قاجاریه را “غیر قانونی ” می دانست .
احمدشاه ۱۳۰۸ خ در پاریس درگذشت و در کربلا مدفون شد .
مُظفّرالدّین شاه با امضای مشروطیّت؛نام نیکی از خود به یادگار گذاشته بود.
احمد شاه هم قرارداد ۱۹۱۹ م را امضاء نکرد و نام ِنیکی از خود برجای گذاشت.
با پیدایش انقلاب بُلشُویکی در روسیه؛انگلستان ؛ احساس ِخطر کرد و ترسید که نسیم ِ این انقلاب در ایران هم بوَزَد.بنابراین تصمیم گرفت که حکومت پوسیده و ضعیف ِ قاجاریه را حذف کرده و یک حکومت ِمنظّم و قدرتمند در ایران؛جایگزین کند !
در همه ی انقلاب های جهان؛ بعد از یک دهه ؛یک حکومت نظامی یا شبه نظامی؛حاکم می شود . انقلاب های فرانسه ،روسیه و ایران [مشروطیت و انقلاب اسلامی ] را نگاه کنید.
چرا این چنین است ؟
چون انرژی زیاد ِ پس از هر انقلاب؛باید در جایی؛ مصرف شود یا در جنگ های داخلی کشور ِ انقلاب کرده یا در جنگ با همسایگان و دیگران .
ناپلئون ۱۵ سال بعد از انقلاب کبیر فرانسه ؛ همسایگان و دنیا را به آتش کشید .‌
با ۵۰۰‌ هزار نفر افسر و سرباز به روسیه حمله کرد و با شکست سنگین و فقط ۳۰‌هزار سرباز به فرانسه بازگشت .
انقلاب ِ روسیه هم در جنگ جهانی اول؛متولد شد. افراد زیادی بعدا در روسیه اعدام یا تبعید شدند .
در انقلاب چین هم “مائو “در<اصلاحات ارضی > دومیلیون نفر از مَلّاکان را اعدام کرد .
در انقلاب ِ اسلامی ایران نیز؛جنگی ۸ ساله رُخ داد که تلفات انسانی و اقتصادی فراوانی پدید آمد.
بعد از جنگ جهانی اول؛”زغال ِ سنگ”به عنوان سوخت؛جایش را به “نفت “داد،پس ایجاب می کرد که یک نظامی در ایران؛به کار گُمارده شود که بتواند امنیت در کشور برقرار سازد و سوخت ِ امپراتوری های باقی مانده مانند انگلیس و سپس آمریکا را تامین کُند .
در سال ۱۳۵۷ هم که در ایران،انقلاب اسلامی شد،در افغانستان،کودتای کمونیستی شُد و سپس دخالت نظامی شوروی در آن کشور روی داد .
در ترکیه هم کودتای نظامی شد [ توسط کنعان اِورن ].
در عراق هم”صدام”؛حَسَن َالبکر را کنار زد.
چرا ؟چون پیام های انقلاب؛بیشتر روی همسایگان؛تاثیر می گذارد .

با کانال همای خبر همراه شوید