دوره ی ناصر الدین شاه
اختصاصی همای گیلان: ناصرالدین شاه متولد اسکو در آذربایجان در سال ۱۲۱۰ خورشیدی و در سال ۱۲۷۵ خورشیدی در حرم عبدالعظیم،شهرری ؛ ترور شد . دوران پادشاهی ( ۱۲۷۵- ۱۲۲۷ خورشیدی ) . در ۶۴ سالگی در گذشت .
ناصرالدین در آغاز سلطنت، ۱۶ ساله بود و صدر اعظم او ؛ میرزا تقی خان فراهانی مشهور به << امیرکبیر >>.
امیر کبیر متولد ۱۱۸۶خورشیدی در فراهان اراک و در ۲۰ دی ۱۲۳۰در حمّام ِ فین ِ کاشان به دستور ناصرالدین شاه قاجار به شهادت رسید . آرامگاه امیر کبیر در << کربلا >> و هنگام شهادت ۴۴ ساله بود .
مدت صدر اعظمی امیرکبیر ۳۹ ماه بود .
امیرکبیر پیش از صدر اعظمی؛چند ماموریت خارجی از سوی حکومت قاجاریه رفته بود .
الف ) سفر به روسیه و ملاقات با << تزار روس >> برای عذر خواهی از قتل ِ << گریبایدف >> روسی .
ب) همراه ناصرالدین میرزا [ دوره ی ولیعهدی ناصرالدین شاه ] به ایروان برای ملاقات با << تزار ِ روس >>.
ج) ماموریت به<< ارزنه الروم >> دولت ِ عُثمانی برای حل ِ اختلافات مرزی .
اقدامات امیر کبیر
۱) دارالفنون در هفت شعبه تأسیس شد و اولین مدرسه جدید ایران بود. شاهزادههای قاجار نخستین دانشجویان دارالفنون بودند. در دارالفنون اصول علمی جدید و دانشهای مهندسی، پزشکی و فنون به جوانان آموزش داده میشد .
۲) انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه: اولین شماره روزنامه وقایع اتفاقیه در سال سوم سلطنت ناصرالدینشاه قاجار در ۱۸ بهمن ۱۲۲۹خورشیدی و به کوشش امیرکبیر منتشر شد.
۳) رسیدگی به وضع مالیه: امیرکبیر در دوران صدراعظمی خود با رشوه خواری به مبارزه بر خاست. وی حقوق شاه را کاهش داد و ماهانه به دوهزار تومان رسانید و قرار گذاشت که هر ماه به او کارسازی کنند.
۴) اصلاحات اجتماعی: امیرکبیر، دستور داد که رسم قمهکشی و لوطیبازی از شهرها و راهها برداشته شود. وی حمل اسلحه سرد و گرم را ممنوع کرد. وی قاعده بستنشینی را لغو کرد.
۵) سر و سامان دادن به ارتش: امیرکبیر، مشق و دروس ارتشیان و تسلیحات آنها و برکشیدن صاحبمنصبان بیطرف و نهادن شغل و سمت در مقابل افراد و حذف مشاغل بیفایده در نظام سازمانی را پایهگذاری کرد. رسم بخشیدن مناصب بیشغل را برانداخت و معیار ترفیع صاحبمنصبان، شایستگی ایشان گشت. مهماتسازی در زمان او رشد کرد و توپریزی و باروتسازی تبریز دوباره رونق گرفت. وضع لباس ارتش مرتب و منظم شد. به دستور وی لباس سربازان از پارچه ی ایرانی بود.
۶) اصلاح سیاست خارجی: امیرکبیر، دستگاه وزارت امور خارجه را توسعه داد. تأسیس سفارتخانههای دائمی در لندن و سنپترزبورگ، ایجاد کنسولگری در بمبئی، عُثمانی و قفقاز؛ تربیت کادر برای وزارت امور خارجه و تنظیم دفتر اسناد سیاسی از کارهای اوست.
۷) اصلاحات مذهبی: امیرکبیر، در پی منع قمهزنی و اصلاح امور روضهخوانی برآمد. وی نسبت به علمای مذهبی با احترام خاصی برخورد میکرد، با این حال میرزا ابوالقاسم امام جمعه تهران، از جمله روحانیونی بود که به شدت به مخالفت با امیرکبیر برخاست و بسیاری از روحانیون دیگر نیز به همراهی با او برخاستند.
۸) حذف القاب و عناوین: امیرکبیر، القاب و عناوین فرمایشی را موجب زیانهای اجتماعی میدانست و در نامیدن دیگران به گفتن واژه “جناب” اکتفا میکرد، حتی نسبت به مقام صدارت.
۹) فرمان قتل سیدعلی محمد باب: امیرکبیر، دستور داد که باب [ رهبر فرقه ی بهائیت] که در قلعه چهریق آذربایجان زندانی بود؛ در تبریز تیرباران شد.
۱۰) فرمان قتل سالار پسر آصفالدوله: سالار والی خراسان که طرفدار تجزیهطلبی و جدایی خاک خراسان از ایران بود، در زمان ناصرالدینشاه شورش کرد. امیرکبیر، سپاهیانی را به خراسان فرستاد و آنان را سرکوب کرد.