پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر|پایگاه خبری و تحلیلی همای گیلان|پایگاه خبری و تحلیلی استان گیلان|اخبار گیلان| اخبار روز گیلان | خبرهای گیلان| با اخبار گیلان همراه شوید|
دوره ی مُحمّد رضا شاه (۳)
کودتای ۲۸ مرداد۱۳۳۲
تعریف کودتا :
اختصاصی همای گیلان: شگردی سیاسی و کوششی از سوی یک ائتلاف سیاسی غیر قانونی برای براندازی رهبران حکومت موجود است که از طریق خشونت یا تهدید به آن انجام می گیرد.
[ هانتینگتون ،ساموئل،سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی؛ترجمه ی محسن ثلاثی۱۳۸۶]
کودتا،ناگهانی است و ممکن است که نیروهای نظامی را در اختیار داشته باشند.
کودتا کلمه ای فرانسوی و معنای <ضربه ی ناگهانی>می دهد .
طرفداران مُحّمد رضا شاه :
دکتر مُحمّد مُصدّق [نخست وزیر ]قانون اساسی مشروطه را نقص کرده است .
از برکناری مُصدّق؛دفاع می کنند .
و همچنین این افراد؛۲۸ مرداد۱۳۳۲را
<<قیام و رستاخیز ِملّی>>می نامند
[کامبیز فتّاحی؛بی بی سی۱۳۹۶]
طرفداران دکتر مُصدّق :
دولت ِ آمریکا در<عملیّات آژاکس> ایران را در آشوب و هرج و مرج فروبرد تا راه را برای سقوط مُصدّق،فراهم آورد.
انگلیسی ها برای همراه شدن آمریکایی ها؛سخت کوشیدند تا احتمال به قدرت رسیدن ِ<کمونیست>ها را بزرگ جلوه دهند .
[عملیات آژاکس،ویلبر،دونالد نیوتن]
در واقع،کشمکش اصلی و حل ناپذیر میان ایران و انگلیس در مناقشه ی نفتی بحث ” CONTROL” بود و آمریکا نیز از ابتدا با انگلیس همدست بود .
این دو کشور با پذیرش ِلفظی ملّی شدن صنعت ِنفت ِ ایران؛در”نَظَر”و تداوم”کنترل”ِفرستادن نفت به بازارهای جهان در”عمل”بودند.
[آبراهامیان؛یرواند،نخست وزیری مُصدّق]
تلاش <وینستون چرچیل> [نخست وزیر انگلیس] در دوره ی”هَری تَرومن” [رئیس جمهور دموکرات آمریکا] به نتیجه نرسید.
با روی کار آمدن<ژنرال آیزنهاور> [رئیس جمهور جمهوریخواه آمریکا]؛ پول و ماموران ِمخفی آمریکا به ایران سرازیر شدند .
البته نقش ِدرباریان؛نظامیان،آخوندها و برادران رشیدیان؛در سرنگونی مُصّدق غیر قابل انکار است.رهبری عملیات بر عُهده ی <کرومیت روزولت> گُذاشته شد .
[عملیّات آژاکس،ویلبر ،دونالدنیوتن]
شبکه<بدامن>چیست ؟
از نخستین پروژه هایی بود که با همکاری انتیلجنت سرویس انگلیس و سازمان سیای آمریکا تشکیل شد و رئیس آن<شاپور ریپورتر> بود.
دومین پروژه مشترک<بدامن>عملیات تبلیغی- فرهنگی بود که گروهی از نویسندگان،روزنامه نگاران و روزنامه ها را در اختیار داشتند.
قتل ِسرگُرد سَخایی و سرتیپ افشارطوس توسط مُظفّر بقایی و فضل الله زاهدی انجام گرفت.
شاپور ریپورتر،برنامه اش این بود که خطر کمونیسم را بزرگ‌نمایی کند .
ابوالقاسم کاشانی که سابقه ی طولانی مبارزه علیه انگلیس داشت بعد از قیام ۳۰تیر ۱۳۳۱ همراه با مظفر بقایی کرمانی و حسین مکّی و ابوالحسن حائری زاده به حلقه ی مخالفان مصدق پیوست
[بی بی سی ۲۰۱۷]
ابوالقاسم کاشانی و سید محمد بهبهانی[فرزند سید عبدالله بهبهانی=از رهبران مشروطیت]
دو دشمن سرسخت دکتر مصدق شدند و سبب گردیدند که شعبان جعفری [بی مُخ] و طیّب حاج رضایی را به طرفداری از شاه به خیابان آوردند تا مقدمه ای برای کودتای ارتش باشند .
قبل از کودتای نافرجام ۲۵ مرداد ۱۳۳۲سفارت آمریکا در تهران،پول زیادی به عوامل خود از جمله آیت الله سید محمد بهبهانی پرداخت که به <دلارهای بهبهانی>معروف شد .
[کامبیز فتاحی،کودتای ۲۸ مرداد،به روایت اسناد آمریکا ۱۳۹۶]
زمینه سازی کودتا
رهبری عملیات کودتا برعهده <کرومیت روزولت >>بود.روزولت۳۷ ساله که رئیس [خاورنزدیک ]ی سازمان”سیا”بود.
با پرواز به بیروت رفت و با اتوموبیل از سوریه و عراق و بانام مستعار<جیمزلاکریج>وارد ایران شد.
عملیات آژاکس
مراحل
۱)تبلیغات منفی علیه مصدق به خاطر روابط نزدیکش با حزب توده و شوروی.
۲)برکناری مصدق از نخست وزیری با فرمان شاه.
۳)تظاهرات ِگروه هایی از مردم به نفع شاه و سلطنت .
آمریکا؛درصدد بود چنانچه کودتا علیه مصدق به شکست منجر شود،عملیات چریکی را در ایران علیه حزب توده و ملیّون بکار گیرد .
در۲۵ مرداد ۱۳۳۲ که کودتا شکست خورد،شاه از ایران گریخت و دکتر مصدق نیز برکناری خودرا خلاف قانون اساسی مشروطه و پادشاهی مشروطه دانست .
در۲۸مرداد۱۳۳۲جمعیّتی از جنوب شهر به مرکز شهر آورده شد.خانه ی دکتر مصدق،دفتر ِجبهه ملی و حزب توده ویران شد.
در ۲۹ مرداد،اعضای جبهه ی ملّی و حزب توده را بازداشت کردند .
کریم پور شیرازی در آتش سوزانده شد .
۴۲ توده ای کُشته و اعدام شدند و ۱۰۰ نفر هم حبس .
نصیری، تیمور بختیار و عباس فرزانگان پس از کودتا،از سرهنگی به سرتیپی ارتقاء یافتند !
مذاکرات نفت،تحت عنوان<قرارداد ِکنسرسیوم>آغاز شد.
شاه در دیدار با طرّاح کودتا[کرومیت روزولت]:
<<من تاج و تختم را از برکت ِخداوند ،ملتم وارتشم و شما دارم.
مصدق باید ۳ سال حبس شود و بعد هم از دهکده اش خارج نشود.
حسین فاطمی هم اگر پیدا کنم اعدام خواهم کرد>>
حسین فاطمی اعدام شد و دکتر مصدق هم تا ۱۳۴۵ دراحمد آباد کرج در حصر خانگی بود .
[ دکتر باقر عاقلی،روز شمار تاریخ۱۳۸۷]
