جلسه‌ای دیگر از سلسله نشست‌های تخصصی انجمن مفاخر گیلان، صبح روز یکشنبه ۱۷ شهریورماه با مدیریت دکتر ابراهیم صفری در دفتر این انجمن در مجتمع خاتم الانبیاء رشت برگزار شد.

همای گیلان، صفری ضمن خیرمقدم به مدعوین، ایام سوگواری سرور و‌ سالارشهیدان امام حسین(ع) را تعزیت و تسلیت گفت و یاد و‌خاطره‌ی پزشک فرهنگ‌دوست گیلانی، زنده‌یاد محمدعلی فائق را گرامی داشت و در ادامه به معرفی سخنران نشست و آثار پژوهشی و فرهنگی وی پرداخت.

سپس، دکتر بیژن عباسی لاهیجی، دانشیار و‌ عضو هیئت علمی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،معاون پژوهش و ترویج قانون اساسی معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی و رئیس انجمن حمایت از میراث فرهنگی و‌طبیعی استان گیلان، سخنان خود را با محوریت « تکالیف دولت‌ها و حفاظت از میراث فرهنگی معنوی در سطح داخلی و بین المللی» مطرح نمود.

عباسی با این مقدمه که به لحاظ حقوقی چهار گونه میراث شامل: میراث فرهنگی مادی، میراث فرهنگی معنوی، میراث طبیعی و میراث مستند مطرح است، گفت: بحث نشست امروز پیرامون میراث فرهنگی معنوی است که با عنوان فرهنگ عامه نیز شناخته می‌شود. مجموعه‌ی زبان، ادبیات، آداب و رسوم، دانش، هنرهای بومی و سنتی و شیوه‌ی زندگی یک قوم و ملت که‌ از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، در این گروه جای دارد.

وی در ادامه پیرامون عناصر فرهنگی معنوی‌ گفت: زبان، گویش، خط و گنجینه‌ی نام‌ها، آداب و‌ رسوم اجتماعی، جشن و‌آیین‌های بومی، فولکلور و ادبیات عامه، هنرهای نمایشی و‌ ورزشی، دانش فنی و‌تجربی بومی و‌ همچنین گاهشماری سنتی، خطاطی، صنایع دستی، خوراک، پوشاک، معماری سنتی، ابزارسازی و‌ مانند آن همه از عناصر این گونه از میراث به شمار می‌روند.

این استاد دانشگاه با اشاره به ماده ۲ کنواسیون حراست از  میراث فرهنگی ناملموس گفت: دو‌ کنوانسیون در این حوزه مطرح است: ۱. حفاظت از میراث فرهنگی طبیعی( مصوب سال ۱۳۷۲) ۲. قانون کنوانسیون حراست از میراث

فرهنگی معنوی، که ایران در سال ۱۳۸۴ به آن پیوست و‌ در حال حاضر تبدیل به قانون داخلی شده است.

این‌عضو هیات علمی دانشگاه، ویژگی فرهنگ عامه را هویت فرهنگی اجتماعی عنوان نمود که توسط افراد ناشناس در طول زمان ایجاد، تکمیل و اصلاح شده است‌. افرادی که به دنبال مقاصد تجاری نبوده و برای ادامه‌ی حیات خود، آن را ایجاد کرده‌‌اند و سینه به سینه به صورت شفاهی و کتبی منتقل شده است.

وی تکلیف دولت را حمایت و حراست از  فرهنگ عامه و به طور کلی، شناسایی، مستندسازی، تحقیق و حمایت از آن جهت ترویج، معرفی نمود و در ادامه به خواندن اصل‌هایی از قانون اساسی پیرامون حفاظت آثار و‌ بناهای تاریخی و همچنین استفاده و آموزش زبان‌های قومی و بومی پرداخت.

عباسی لاهیجی، اولین قانون سازمان میراث فرهنگی را پژوهش و تحقیق پیرامون حوزه‌ی مردم‌شناسی خواند و افزود: قانون سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۷، پژوهش درباره‌ی هنرهای سنتی، صنایع‌دستی و فراهم آوردن امکانات لازم جهت حفظ و احیای آن بود و‌ در سال ۱۳۸۳ در راستای توسعه‌ی تکالیف دولت در قبال میراث فرهنگی، حفظ آثار‌ هنری قومی، ایلی و‌ مانند آن و لزوم ایجاد موزه‌ها و‌دهکده‌های گردشگری بومی مطرح شد.

این پژوهشگر ضمن پرداختن به سیر تاریخی قوانین میراث فرهنگی به برنامه‌ی ششم اشاره نمود و گفت: سازمان میراث فرهنگی به منظور صیانت از میراث معنوی به لزوم ایجاد شهرک‌های صنایع‌دستی، شهرهای جهانی، احیای هنرهای دستی در حال زوال توجه‌ کرده است.

عباسی در ادامه، موضوع قوانین کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس را محور سخنان خود قرار داده و‌ گفت: در کنوانسیون بین‌المللی از میراث فرهنگی معنوی حمایت شده است و‌ اکنون ۱۷۸ کشور عضو آن هستند. این کنوانسیون تکالیف مهمی را بر دوش دولت می‌گذارد که رکن مهم آن کمیته‌ی بین الدولی حراست از میراث فرهنگی ناملموس است که وظایف آن، راهنمایی، تهیه‌ی دستورالعمل، بررسی درخواست ثبت آثار معنوی کشور عضو، بررسی گزارش‌های دولت‌ها و مانند آن است.

این استاد دانشگاه همچنین به وظایفی که این کنوانسیون بر دوش کشورهای عضو قرار داده، پرداخت و‌گفت: تهیه فهرست میراث معنوی ناملموس در داخل کشور، به روز کردن مدام آن در بخش های مختلف، حمایت، توسعه و ترویج میراث معنوی، ترویج مطالعات در این حوزه، آموزش، افزایش آگاهی و ایجاد ظرفیت‌سازی و مشارکت دادن جوامع و گروه‌ها برای محافظت از این میراث از وظایف مهم کشورهای عضو است.

وی در ادامه به وظایف سازمان میراث فرهنگی در حوزه‌ی یاد شده، پرداخت و به آثاری از ایران که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، اشاره نمود و گفت: جشن نوروز، ردیف موسیقی سنتی، موسیقی خراسان، هنر تعزیه، هنر پهلوانی، نواختن کمانچه، چوگان و … ثبت میراث معنوی یونسکو شده‌اند و‌ متاسفانه تا کنون در فهرست جهانی میراث فرهنگی معنوی، موردی از گیلان به ثبت نرسیده است.

وی ثبت جهانی را در راستای حمایت‌های موثر، تامین تجهیزات فنی و‌ مانند آن مهم دانست و‌ گفت: در کنار وظایف دولت و سازمان‌ها، آن‌چه میراث فرهنگی معنوی را حفظ می‌کند، اعتقاد به تکثر و تنوع فرهنگی و‌ احترام به عناصر فرهنگ عامه است.

در انتهای این نشست، پژوهشگران و مدعوین، پرسش‌ها و‌ مطالب مرتبط به موضوع جلسه را مطرح نمودند.

گیل‌مهر- الهام کیانپور

با کانال همای خبر همراه باشید