دولت آموزگار / علی غلامرضایی ،مدرس داشنشگاه و پژوهشگر تاریخ

اختصاصی همای گیلان: جمشید آموزگار، دانش‌آموخته حقوق و اقتصاد در دانشگاه تهران و فارغ‌التحصیل مقطع دکترای مهندسی هیدرولیک از دانشگاه واشنگتن بود. وی عضو مجلس مؤسسان و دوره‌های دوم و سوم مجلس سنا بود و در کابینه حسین علاء وزارت فرهنگ را بر عهده داشت. آموزگار در سال ۱۳۵۵ به عنوان دومین دبیرکل حزب رستاخیز ایران‌و مشاور نخست وزیر به کنگره حزب معرفی گردید.

شاه روز ۱۴ مرداد۱۳۵۶ ، در پیام سالانه خود به مناسبت جشن مشروطیت، وعده تغییرات وتحولات تازه ای را در جهت تعمیم دموکراسی در کشور داد و در عین حال تاکید کرد که (( برای ما دموکراسی یک کالای وارداتی نیست)) دموکراسی فقط در مفهوم ایرانی آن می تواند ثمربخش باشد. در۱۵مرداد امیر عباس هویدا که طولانی ترین دوران نخست وزیری را در ایران داشت، به دنبال بروز مشکلات اقتصادی و کمبود کالاهای مصرفی و اختلال در تولید نیروی برق که به خاموشی منجر می شد در اواسط سیزدهمین سال نخست وزیری خود ار این مقام استعفا داد و در استعفا نامه خود نوشت که (( به اراده شاهنشاه در سمت دیگری انجام وظیفه خواهم کرد )). در همان روز جمشید آموزگار به مقام نخست وزیری منصوب شد و هویدا به جای اسدالله علم که به علت بیماری از وزارت دربار استعفا داده بود به وزارت دربار منصوب گردید.

تغییر نخست وزیر با وعده هایی درباره تغییر رویه گذشته واعطای آزادیهای بیشتر به مردم همراه بود و روزی که آموزگار به مقام نخست وزیری منصوب شد به صراحت گفت که سیاست اقتصادی او مبتنی بر ریاضت وصرفه جویی و احتیاط و مراقبت دقیق در مخارج خواهد بود، سیاستی که کاملا در نقطه مقابل سیاست ریخت و پاش حکومت هویدا قرار داشت .

سیاست ریاضت اقتصادی آموزگار وجلوگیری از ریخت و پاش های گذشته نیز از سویی موجب رکود و بیکاری و از سوی دیگر موجب نارضایی کسانی شد که از اوضاع گذشته منتفع میشدند. تلاش دولت برای کنترل قیمت ها ومتوقف ساختن رشد نرخ تورم اصناف و بازاریان علیه دولت شوراند. انتقاد از دولت از صفحات روزنامه ها به مساجد و منابر کشیده شده شد و حتی آن دسته از روحانیونی که در گذشته به (( آخوندهای دولتی )) یا درباری شهرت داشتند ملاحضات گذشته را کنار گذاشته و زبان به انتقاد گشودند.

مخالفان رژیم شاه بیشتر به تغییر سیاست آمریکا چشم دوخته بودند و تصور می کردند که شاه تحت فشار کارتر ناچار خواهد شد آزادی عمل بیشتر به آنان بدهد ولی اظهارات کارتر در مسافرت به تهران ۳۰ دسامبر ۱۹۷۷(۹دی۱۳۵۶) که ضمن آن ایران را جزیره ثبات خاورمیانه خواند و از رهبری شاه و محبوبیت او در میان مردم سخن گفت و اتحاد ایران و آمریکا را ناگسستنی دانست برای مخالفان رژیم مایوس کننده بود.

در روز ۱۴ مرداد ۱۳۵۷ شاه در آخرین پیام خود به مناسبت عید مشروطیت وعده آزادی های تازه ای را به مردم داد و از آن جمله اعلام داشت که انتخابات آینده ((صد در صد)) آزاد خواهد بود. دولت آموزگار با این که دوره سختی را با عنوان فضای باز سیاسی طی می کرد و سعی داشت با همان سازمان های امنیتی موجود بحرانها را پشت سر بگذاریم و رژیم را حفظ کند در ماه رمضان این توان را از دست داد.

در روز ۱۵ مرداد ۱۳۵۷ با آغاز ماه مبارک رمضان حرکت های مخالف رژیم اوج تازه ای یافت و روحانیون مبارز که تشکیلات منظمی در سراسر کشور به وجود آورده بودند با استفاده از اجتماعات و سخنرانی های مذهبی در طول ماه رمضان حرکت منظم گسترده ای در سرتاسر کشور به وجود آوردند.

کثرت جمعیتی که در شبهای ماه رمضان در مساجد اجتماع می کردند بی سابقه بود.

در روز ۲۰ مرداد اصفهان شاهد تظاهرات و درگیری های بی سابقه ای شد و حوادث بهمن ۱۳۵۶ تبریز با وسعت بیشتری تکرار گردید . تظاهرکنندگان سینماها بانک ها مشروب فروشی ها و مغازه های لوازم صوتی و همچنین هتل شاه عباس را مورد حمله قرار دادند و بعضی از این مراکز را به آتش کشیدند. تظاهرکنندگان در مقابل نیروهای پلیس و ارتش هم به مقاومت پرداختند و با شکستن و بریدن درخت ها راه عبور خودروهای نظامی را سد کردند . دولت برای مقابله با این حوادث در اصفهان حکومت نظامی اعلام کرد و به دنبال گسترش تظاهرات به شهر های نجف آباد و همایون شهر و شهرضا در این سه شهر نیز حکومت نظامی اعلام گردید .روز۵ شهریور ۱۳۵۷ جمشید اوزگار تحت فشار فزاینده ای قرار گرفته بود اسعفا داد و جعفر شریف امامی نخست وزیر شد. 

علی غلامرضایی  ،مدرس داشنشگاه و پژوهشگر تاریخ