دکتر معین اثبات کرد که تمدن ما اسلامی ایرانی است

همای گیلان:فیروز فاضلی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان، عصر امروز پنجشنبه ۱۶ مرداد در مراسم چهل و سومین سال درگذشت دکتر محمد معین مولف «فرهنگ فارسی معین» که بر سر مزار آن استاد بزرگ ادبیات در شهر آستانه‌اشرفیه برگزار شد، گفت: عطر کلام دکتر معین سال‌ها ما را به این مکان خواهند کشاند و این یقینا پایان نخواهد داشت.

وی با بیان اینکه نام دکتر معین مشخصه‌هایی را در ذهن ما تداعی می‌کند، اظهار کرد: اولین مشخصه این است که وی در عصری ظهور کرد که محل چالش بین تمدن ایرانی و تمدن اسلامی بود و عده‌ای زبان را به زبان عربی گرایش می‌دادند و از این طریق می‌خواستند یک تمدن خاص را برجسته کنند و عده‌ای زبان را به زبان سرهٔ فارسی گرایش می‌دادند و از این طریق می‌خواستند تمدن ایرانی را گسترش دهند.

فاضلی افزود: در این می‌ان، دکتر معین اثبات کرد که تمدن ما تمدن اسلامی ایرانی است و این مشخصه‌ای است که ما معین را با آن می‌شناسیم.

این مسئول فرهنگی استان ادامه داد: مشخصهٔ دوم دکتر معین که وی را در ذهن ما همیشگی می‌کند، امانتداری علمی اوست.

وی با بیان اینکه اگر یک محقق امین نباشد، تحقیق او راه به جایی نخواهد برد، گفت: دکتر معین کوچک‌ترین مطلبی را که در آثار خود می‌آورد به منبع آن ارجاع می‌داد.

فاضلی تصریح کرد: این امانتداری و صداقت تا جایی بود که علامه دهخداد و نیما یوشیج، مسئولیت ادامه و جمع‌آوری آثار خود را پس از مرگ به دکتر معین سپردند و وی پس از پایان کار به نام آن‌ها منتشر کرد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان در ادامه بیان کرد: سومین نکته ماندگاری دکتر معین در ذهن ما، گستردگی مطالب است؛ معین در حیطه‌های مختلف مقاله و کتاب دارد و این گستردگی باعث هیچ کم و کاستی در عمق مطالب علمی او نشده است.

وی، گذشت را بعنوان مشخصه بعدی دکتر معین نام برد و افزود: انسان‌ها بواسطه گذشت خودشان رتبه پیدا می‌-کنند و چه گذشتی بالا‌تر از گذشت از عمر؛ یک طول زمانی از سوی خدا در اختیار ماست که چگونگی استفاده از آن ما را پایا و پویا خواهد کرد.

فاضلی اضافه کرد: انسان‌هایی که در بخشش این عمر به جامعه جهانی تلاش می‌کنند روح علمی پیدا می‌کنند و برای همیشه زنده می‌مانند.

این استاد دانشگاه در پایان اظهار کرد: نکته آخر، سخت‌کوشی دکتر معین است؛ دغدغه‌های علمی وی آنچنان در جان او نشسته بود که تا آخر عمر خود سخت‌کوش بود و این تلاش دکتر معین است که او را در ذهن ما پایدار کرده است.

شایان ذکر است؛ توفیق سبحانی از اساتید برجسته کشور به عنوان سخنران علمی در این مراسم حضور یافت؛ همچنین سخنرانی محمدحسین قربانی، نماینده مردم آستانه‌اشرفیه در مجلس شورای اسلامی و مهین‌دخت معین دختر استاد معین و تجلیل از سید شایان پورمیربابایی، رتبه اول کنکور تجربی سال ۹۳ از آستانه‌اشرفیه از دیگر بخش-های این مراسم بود.

***

محمد معین نهم اردیبهشت ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در محله ی زرجوب رشت دیده به جهان گشود. او در خردسالی مادر و پدر خویش را از دست داد و با حمایت پدربزرگش محمدتقی معین العلما رشد و پرورش یافت. وی دوران ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش به پایان رسانید و برای ادامه ی تحصیل در مدرسه ی دارالفنون راهی تهران شد و با استعداد فراوانی که در ادبیات فارسی و عربی داشت، توانست از شاگردان برجسته و ممتازه این مدرسه شود.

معین برای ادامه ی تحصیل در رشته ی ادبیات و فلسفه به دانشسرای عالی رفت و با نگاشتن رساله ی لوکنت‌ دولیل‌ و مکتب‌ پارناس به زبان فرانسوی، این دوره از تحصیل خود را با موفقیت به پایان رساند. وی برای خدمت سربازی به دانشکده ی افسری احتیاط رفت و در آنجا مقام ریاست دانشسرای مقدماتی اهواز را از آن خود کرد و پس از گذراندن دوره ی خدمت، ریاست دانشسراهای وزارت فرهنگ را به عهده گرفت. او در همین زمان دوره های روانشناسی عملی، خط شناسی و مغز شناسی را به صورت مکاتبه یی در آموزشگاه روانشناسی بروکسل بلژیک سپری کرد.

این ادیب برجسته ی معاصر با کوشش فراوان به دوره ی دکترای رشته ی زبان و ادبیات فارسی راه یافت. وی نخستین فارغ التحصیل دکترای این رشته در ایران بود. پس از آن محمد معین به عنوان استاد کرسی تحقیق در متون ادبی دانشکده ی ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی برگزیده شد. این محقق بنام در کنار آموزش، فعالیت های فرهنگی دیگری همچون همکاری با علامه دهخدا برای تنظیم لغت نامه ی و را انجام داد و پس از مرگ دهخدا، ریاست سازمان لغت نامه را به عهده گرفت و برای انتشار مناسب این اثر تلاش های فراوانی انجام داد.

وی به زبان های اوستایی، پارسی باستان، پهلوی، عربی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، لاتینی و سانسکریت آشنایی داشت و در سفرهای گوناگون از موسسه های فرهنگ نویسی در کشورهای بسیاری بازدید و با نویسندگان، شاعران، منتقدان و هنرمندان رشته های مختلف دیدار و گفت وگو کرد و از تجربه های آنان بهره های فراوانی برد. محمد معین به موزه ی کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، سوییس و… رفت و با تهیه ی یادداشت های ارزشمندی به گردآوری و نگارش فرهنگ فارسی معین پرداخت اما یک سوم از جلد آخر این فرهنگنامه به دلیل بیماری او ناتمام ماند تا آن که با تلاش دوست و همکار وی، سید جعفر شهیدی این کار به پایان رسید. فرهنگ فارسی معین نخستین فرهنگی محسوب می شود که در زبان فارسی با روش نوین در آوانگاری دقیق، هویت دستوری واژه ها و ریشه شناسی نگاشته شده و اصطلاح های علمی بسیاری دارد.

محقق بزرگ ایرانی در کنار این اثر ارزشمند، آثار جاودانه ی بسیاری همچون ستاره ناهید، یوشت فریان مرزبان نامه، یادنامه پورداوود، برگزیده شعر فارسی، قاعده های جمع در زبان فارسی مجموعه اشعار دهخدا، ایران از آغاز تا اسلام و… را از خود برجای گذاشت. محمد معین در طول عمر گرانبهای خود، نشان ها و افتخارهای بسیاری دریافت کرد که از آن میان می توان به نشان های درجه ی دوم علمی، درجه ی دوم سپاس، لژیون دونور، هنر و ادبیات از دولت فرانسه و یک نشان از ژنرال دوگل رییس جمهوری فرانسه اشاره کرد.

سرانجام محمد معین پدر فرهنگ و واژه های فارسی پس از سال ها تلاش در عرصه ی ادبیات ایران زمین و با خلق اثرهای ارزنده ی ادبی در ۱۳ تیرماه ۱۳۵۰ هجری خورشیدی دیده از جهان فروبست و به دیار حق شتافت.