عروس گوله یکی از باشکوهترین آیین های نمایشی گیلان

همای گیلان:موضوع نمایش، عروس گوله دعوای غول و پیربابو بر سر نازخانم است که سرانجام قرار می شود کشتی بگیرند و غول پیروز می شود و همراه نازخانم رقص کنان بازی را به پایان می برد.

منطقه گیلان، عروس گوله (غول) کلاهی از کلش بر سر می نهد، زنگ و زنگوله هایی به خود می آویزد و چماقی هم به دست می گیرد.«پیربابو» نیز خود را به هیئت پیرمردی می آراید و نقش «نازخانم» را هم یکی از جوانان که لباس زنانه می پوشد، بازی می کرد.

این گروه معمولا چند روز پس از نوروز خوانها پیدا می شوند. گروه شبها حرکت می کنند و در هر خانه که بازی می کنند از صاحبخانه هدایی چون برنج، تخم مرغ و شیرینی و گاهی پول دریافت می نمایند.

از شب چهارشنبه سوری به بعد در رشت و حومه های شهر شخصی را که عروس گوله می گویند لباسهای قشنگ محلی که دارای زینتهای فراوانی است، می پوشانند و با عده ای از کودکان همراه به رقص و پایکوبی و دست فشانی می پردازند.

علیرضا پارسی در مورد آئین های نمایشی استان گیلان بیان کرد: در استان آثاری از مارلیک، دیلمان، املش و… به جا مانده است و مانند تمام سرزمین های دیگر فرهنگ این منطقه نیز سرشار از افسانه، قصه های عامیانه و آئین هایی است که برخی از آنها سینه به سینه حفظ شده است و دارای شکل های متفاوت کمدی، تراژدی و حماسی است، این آئین ها اغلب بیان عامیانه دارند.

وی با بیان اینکه “عروس گوله” یکی از معروفترین آئین های نمایشی گیلان است گفت: با توجه به ساختار نمایشی یکی از باشکوه ترین آئین های نمایشی است که پیشینه آن به چند صد سال قبل بازمی گردد. این نمایش از آیین های استقبالی نوروز است و در هر منطقه گیلان با یک چاشنی بومی اجرا می شود و روایتی است.

وی خاطرنشان کرد: عروس گوله بازمانده ای از اعمال نیایش کشاورزی است. نمایشی شاد و موزیکال که بصورت گروهی انجام می شود اعضای این گروه نمایشی عبارتند از؛ سرخون (خواننده)، کاس خانم، ناز خانم، پیر بابا، غول، دیاره زن، کتاره زن و ساز زن (سرنا نواز) هستند.

وی ادامه داد: این گروه نمایش خانه به خانه و آبادی به آبادی می روند و گروهی از مردم نیز آن ها را همراهی می کنند و شعرعروس گوله را می خوانند و موجب شادی مردم را فراهم می آورند، این نمایش با شیرین کاری های کاس خانم و ناز خانم (که معمولا دو پسر نوجوان زن پوش می باشند) آغاز می شود که برای تصاحب این دو زن نبردهایی بین غول و پیرمرد آغاز می شود و سرخوان نیز شروع به خواندن شعر عروسه گله میکند که با نوازندگی سرنانواز همراه است و در آخر با دریافت هدایا از صاحب خانه نمایش به پایان می رسد و متن این شعر به این صورت است؛

عروسَ گولی باوردیم، جان دیلی باوردیم

خانخاه تره ناردیم ، تی پسره باردیم

عروس گلی همینه ،بدین چه نازنینه

(عروس گل همین است ببین چقدر نازنین است)

تی چوشم درویش بکن

(چشمتو درویش کن و با چشم پاک نگاه کن)

عروس خو یار شینه

نوروز مبارک باد، سال نو مبارک

عروس گولی باردیم جان دلی باردیم

خانخا تره ناردیم تی پسره باردیم

ای خانه دو بر دارا، مورغانه دو سر داره

(این خانه دو در دارد تخم مرغ هم دو سر دارد)

خانخازن پسر دارا،الله تو نگه دارا

عروس گولی همینه،بدین چه نازنینه

تی چوشم درویش بکن

(چشمتو درویش کن و با چشم پاک نگاه کن)

عروس خو یار شینه

(عروس به یار خود تعلق داره)

عروس گولی باردیم، تی پسره باردیم

ای خانه به او خانه میرزا ملک خانه

مورغانه چهل دانه، این نقش بزرگانه

نوروز مبارک باد سال نو مبارک

عروس گولی باردیم، جون دلی باردیم

خانخا تره ناردیم. تی پسره باردیم

(صاحب خانه واسه تو نیاوردیم برای پسرت آوردیم)

رنگا بیدینه رنگانا ،ماه فوتوسته دنگه

(ماه تابیده پادنگ ما را بسیار زیبایش کرده است)

قوربون خدا بوشوم، تی دیل چه مانه؟ سنگه

وی ادامه داد: همچنین آئین نمایشی “راب کره” یا “راب کرک” از دیگر آئین هایی است که در مناطق مختلف گیلان با تفاوت هایی اجرا می شود. این نمایشی نمادین است که در آن از بازیگران محلی استفاده می شود. شخصیت های این نمایشی سرخوان، آهو و نوجوانی است که پوست گوسند یا بره سیاه می پوشد و تنها جای چشم هایش خالی است؛ و مجسمه دست سازی به همراه دارد و آن را می گرداند.

وی افزود: این دو آئین نمایشی مهمترین ها هستند البته شاهنامه خوانی، قصه خوانی و تعزیه هم از دیگر آئین هایی است که در گیلان وجود دارد.

پارسی با تاکید در حفظ این آثار تصریح کرد: اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است که می بایستی گسترش پیدا کند. اجراهای خیابانی و صحنه ای از جمله اقداماتی است که می توان انجام داد و به نسل جدید نشان داد تا آنها هم به طرق مختلف ادامه بدهند؛ مانند تعزیه در گیلان که تعداد معدودی از بازماندگان آن باقی مانده است و با رفتن آنها مسلما از بین می رود. پژوهش و اجراهای مختلف بسیار تاثیرگذار است .ایسنا