فضای مجازی و تاثیرآن بر گسترش پدیده بدحجابی در جامعه ایرانی

فضای مجازی و تاثیرآن بر گسترش پدیده بدحجابی در جامعه ایرانی

حجاب و عفاف، از ارزش‌های جامعه بشری شمرده می شود و دین مبین اسلام نیز به رعایت عفاف و حجاب بسیار تاکید دارد. ظهور تکنولوژی‌های نوین ارتباطی در عصرحاضر به همراه تحولاتی که در فضای مجازی بوجود آمده است، بسیاری از کارکردهای خانواده‌ها را دچار اختلال کرده است. مقوله‌ای که در این میان، نگرانی هایی را برای خانواده‌ها به ویژه برای نسل جوان به همراه دارد. اباحی‌گری در فضای مجازی و قیدناپذیری افراد به ویژه زنان در تعامل و ارتباطات، گسترش روز افزون انتشار تصاویر بدون پوشش شرعی از سوی برخی زنان و دختران در فضای مجازی، از جمله این نگرانی‌هاست که در جامعه اسلامی یک رفتار پر مخاطره به شمار می رود. این رفتار ناشایست، ممکن است از سوی نسل جوان و ناآگاه که دنبال الگویابی هستند تقلید شود.

با وجود تمام کم‌کاری‌های درونی اما نمی‌توان از نقش عوامل متعدد بیرونی که ریشه باورهای درونی مردم ما را نشانه گرفته‌اند نیز به سادگی گذشت. فضای مجازی و رسانه‌هایی مانند ماهواره‌ها و حتی بازی‌های رایانه‌ای ابزارهایی هستند که در این مسیر به کار گرفته شده‌اند تا پروژه حیازدایی به ثمر بنشیند که یکی از مصادیق و نمودهای بیرونی آن بدحجابی است.

فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی امروز به بخش مهمی از زندگی و محیط پیرامون ما تبدیل شده‌اند. ویژگی‌ها و قوانین حاکم بر این فضا موجب می‌شود تا کم‌کم هویتی مجازی برای کاربران شکل بگیرد و فرد تصور کند در دنیایی خارج از دنیای واقعی قرار دارد که می‌تواند بدون نگرانی از نگاه و قضاوت دیگران و به دور از دسترسی بازدارنده‌های اجتماعی و انتظامی رفتارهایی را تجربه کند که در سطح جامعه واقعی یا امکان تجربه‌اش را ندارد یا انجام چنین اعمالی ممکن است برایش گران تمام شود. این مسئله برای کاربران نوجوان و جوان اهمیت بیشتری می‌یابد، چراکه در این سنین، هنوز هویت افراد به طور کامل شکل نگرفته است. در این حالت، جوان مرز بین فضای حقیقی و فضای مجازی را گم می‌کند و همانطور که از محیط پیرامونش تأثیر می‌پذیرد، از فضای مجازی نیز متأثر می گردد.

از سوی دیگر همانگونه که موضوعاتی مانند هنجار‌شکنی و بدحجابی در فضای حقیقی از سوی برخی افراد به شکلی سازماندهی شده و برای عادی‌سازی چنین رفتارهایی صورت می‌گیرد در فضای مجازی نیز شاهد چنین امری هستیم. ضمن آنکه مبهم بودن هویت و امکان تعریف یک هویت جعلی برای خود می‌تواند این موضوع را به شکلی جدی‌تر مطرح کند. بنابراین ممکن است تصاویر نامناسبی که در فضای شبکه‌های اجتماعی از زنان و دختران به اشتراک گذاشته می‌شود هیچ ارتباطی با صاحب پروفایل مزبور نداشته باشد اما می‌تواند موجب عادی‌سازی و حیازدایی شده و بسیاری از زنان و دختران دیگر را نیز برای به اشتراک گذاشتن تصاویر بدحجاب یا بی‌حجابشان ترغیب کند. از همین روست که گاهی وقت‌ها می‌بینیم افرادی که در سطح جامعه با حجاب قابل قبولی ظاهر می‌شوند و چندان بد‌حجاب به شمار نمی‌آیند اما تصاویر بسیار نامناسبی از خود در فضای مجازی به نمایش می‌گذارند. در سطحی جدی‌تر حتی شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌هایی که امکان تشکیل گروه و گفت‌وگوهای آنلاین را در اختیار کاربران قرار می‌دهند محمل خوبی برای طرح شبهات و ترویج باورهای انحرافی است. موضوعی که می‌تواند زیر‌بنای ارزش‌ها و باورهای افراد را دچار تزلزل جدی کند و از آنجایی که در سطح جامعه کمتر محملی برای پاسخگویی به سؤالات و شبهات اعتقادی وجود دارد این سؤالات بی‌پاسخ خود زمینه را برای کنار گذاشتن اعتقادات و شکستن هنجارها بیش از پیش فراهم می‌آورد و بذری که در فضای مجازی برای هنجار‌شکنی و زیر پا گذاشتن باورها و ارزش‌های اعتقادی کاشته شده با شکسته شدن مرز بین فضای حقیقی و فضای مجازی در محیط اجتماعی واقعی‌مان هم انعکاسی جدی پیدا می‌کند.

رفتارهای کاربرانی که در فضای مجازی، غیرعفیفانه یا کمتر همراه با عفاف است، گاه به نیّت خصومت با عفاف و حجاب و به گونه عامدانه به خلاف عفاف و حجاب است. گاهی هم نیز این کار با قصد و نیّت بی احترامی به عفّت و حجاب صورت نمی گیرد، أمّا نتیجه‌ای که از آن رفتار حاصل می شود، به خلاف عفاف و حجاب است، یعنی کاربران به دلیل ناآگاهی یا نداشتن سواد فضای مجازی، مرتکب چنین خطاهایی می شوند.

بنابراین حجم بالای تصاویر بدحجابی در شبکه های اجتماعی موجب می شود تا این تصوّر اشتباه در کاربران ناآگاه شکل گیرد که تمام جامعه اینگونه‌اند و بدحجابی یک رفتار عمومی و عرفی است و این موضوع دقیقاً ترفندی است که در جریان جنگ نرم بر علیه ارزش های اسلامی از جمله حجاب مورد استفاده قرار می گیرد در فضای واقعی، در جامعه ایران، قواعد عرفی و قانونی مشخّصی برای مثال در خصوص رعایت حجاب وجود دارد

این قواعد در فضای مجازی، یا به صورت اندکی به نمایش گذاشته می شوند و یا اصلاً به نمایش گذاشته نمی شوند، تا جایی که انتشار و تماشای عکس بی‌حجاب، برای بسیاری از کاربران، امری طبیعی و به هنجار در فضای مجازی به شمار می آید.

مجازات کشف حجاب در فضای مجازی با کشف حجاب در فضای جامعه متفاوت است. در فضای مجازی به دلیل گستردگی این فضا کشف حجاب از مصادیق ترویج بی عفتی و بی بندباری در فضای عمومی محسوب می شود و اگر فردی که کشف حجاب کرده از افراد سرشناس و سلبریتی باشد میزان و نوع جرم با شرایط طبیعی و معمولی متفاوت است و مجازات و جریمه سنگین تری برای آن در نظر گرفته می شود. منتهی باید توجه داشت اگر در قانون برای این عمل مجرمانه مجازاتی در نظر نگرفته باشد، داستان عمومی به عنوان مدعی العموم می تواند وارد عمل شود.

براساس فصل چهارم ماده ۱۴ قانون جرایم رایانه ای گذاشتن عکس کشف حجاب در فضای مجازی از مصادیق انتشار تصاویر مستهجن یا ترویج بی بندو باری در فضای عمومی جامعه تلقی می شود و مشمول مجازات است. و بر اساس متن صریح قانون مذکور هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد تجارت یا افساد تولید یا ذخیره یا نگهداری کند، به حبس از ۹۱ روز تا دوسال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

گردآورنده: معین رمضانی کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی