پنج ایین سنتی در جشن تیرگان /دکترمحمدتقی یونسی هیات علمی دانشگاه آزاد رشت

اختصاصی همای گیلان:  پیشینیان ما در حین برگزاری جشن تیرگان -که در شماره قبل باعنوان “اصلاح اطلاعات غیرواقعی درباره جشن تیرگان “ازان سخن گفته شد-باورهای خودرا در قالب پنج ایین اجرامی کردند که به طور مختصرازان ها سخن می گوییم:
۱.اب پاشان یا ابریزان
مطابق اسطوره ،بیژن برچهره کیخسرو که کنار چشمه خوابیده بود،اب پاشید واو چشمانش راباز کرد،ایرانیان نیز به پاسداشت مقام کیخسرو -شکست دهنده افراسیاب تورانی مقتدرترین دشمن ایران -دراین جشن برسروصورت شان اب وگاهی اب وگلاب می پاشیدند .
۲.فال کوزه
روزقبل ازجشن،به دختری دوشیزه ،کوزه دهان گشادموسوم به دوله می دادند، را پرازاب می کرد وبین جمعیت می گشت وارزومندان درون کوزه چیزی چون :سکه ،سنجاق سر و…می انداختند،هم زمان باخواندن شعر توسط معمرین مجلس،دخترک دستش را درون کوزه می انداخت ووسیله ای بیرون می اورد ،صاحب ان وسیله مضامین شعری که قرائت می شد را با نیت وارزوی خود منطبق می دانست .
۳.دستبند وتیر
صبح روز سیزدهم تیر،ارزومندان بعدازخوردن شیرینی ،بندی به نام تیر وباد بافته شده در هفت ریسمان هفت رنگ،برمچ دست شان می بستند وبعداز گذشت نه روز ان را باز کرده وازمکانی مرتفع نظیر :درخت،پشت بام و…وبا خواندن بیت زیربه پایین پرت می کردندوتصورشان این بودکه غم ها ورنج ها ازبین می روند وشادی هاوسرورها جایگزین شان می شوند :
تیربروباد بیاغم برو شادی بیا
محنت برو روزی بیا خوشه مرواری بیا
۴.لال شیش یاترکه
شب قبل از جشن،جوانان ترکه به دست ،در خانه ای را می زدندصاحبخانه باروی گشاده ازانان استقبال می کرد ،انان به طور نمادین باترکه اورا می زدند وبعداز دریافت هدیه از صاحبخانه مضروب ،آنجا را ترک می کردند ،صاحبخانه ترکه ها را به عنوان شی متبرک نگهداری می کرد ومی پنداشت می تواند در طول سال از طریق ان چوب ها بلایا را از خود وخانواده اش دور گرداند .
۵.سفال شکستن
برخی از محققان براین باورند که شکستن سفال در پیوند با ارش کمانگیر وجانفشانی او برای مجدایران است وگروهی نیزاعتقاددارندکه:اجدادمان بعدازپیروزی کیخسرو برافراسیاب و رهایی شان از محاصره سنگین افراسیاب وتورانیان وارزوی عدم تکرار ان ،دردرون سفال گندم پخته وبعداز خوردن گندم سفال رامی شکستند.

دکترمحمدتقی یونسی هیات علمی دانشگاه آزاد رشت