*ژئوپلیتیک فضای مجازی؛* *واژه ای جدید در ادبیات سیاسی جهان* ✍️ *”صابر صلاح کار”* *کارشناس مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک

اختصاصی همای خبر/علم ژئوپلیتیک در فرایند توسعه‏ ی خود، هم زمان با تحولات تکنولوژی های ارتباطی به‏ ویژه ظهور اینترنت با حوزه‏ ی جدیدی مواجه شد که به آن ژئوپلیتیک فضای مجازی اطلاق می شود. با خلق فضای مجازی ناشی از پدیده‏ ی اینترنت به عنوان عرصه‏ ی جدید فعالیت انسانی که در آن بازیگران، توانایی کنش و واکنش را نسبت به همدیگر می‏ یابند، بخشی از مطالعات ژئوپلیتیک نیز به این عرصه وارد شده است.

از مهم‏ترین ابعاد ژئوپلیتیکی فضای مجازی و تحولات ژئوپلیتیکی ناشی از آن می توان به: تغییر در فضای مورد رقابت در ژئوپلیتیک، همگرایی و همکاری، تغییر در ماهیت قدرت در ژئوپلیتیک، مدیریت و کنترل فضای مجازی، تغییر در روابط میان حکومت و شهروندان، هویت ملی، تروریسم سایبری، جنگ نرم سایبری و جنگ های مجازی… اشاره نمود.

ژئوپلیتیک به عنوان علمی که روابط متقابل جغرافیا، قدرت و سیاست و کنش های ناشی از ترکیب آنها را با یکدیگر مطالعه می کند، بعد از ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی متحول شده است. وجود شبکه اینترنت و ایجاد فضای مجازی باعث شده است که بخشی از محیط عملکردی علم ژئوپلیتیک به فضای مجازی منتقل شود.

ژئوپلیتیک فضای مجازی عمدتاً بر پایه مفهوم فضا(یعنی مکان چند وجهی) استوار شده است. چرا که مفهوم مجاز به عنوان پسوند متمایزکننده آن از دیگر موضوعات مطرح در ژئوپلیتیک، کاملاً بر پایه عنصر جریانات فضایی استوار گردیده است، جریانات فضایی که ناشی از ارتباط کاربران اینترنت در نقاط مختلف کره زمین می باشد. در واقع ابعاد و گستره وسیع کاربردی و موضوعی ارتباطات در اینترنت و جایگزینی آن به جای جریان ارتباطات فیزیکی رایج، باعث شکل گیری مفهوم فضای مجازی شده است.

همان گونه که “قدرت” موضوع و مبنای ژئوپلیتیک است و تمامی برداشت ها، رویکردها، مصادیق و مولفه های ژئوپلیتیک حول مدار و محور قدرت می چرخند و عنصر قدرت، بصورت نهان و آشکار، خود را در ژئوپلیتیک نشان می دهد و ژئوپلیتیک بدون قدرت مفهوم و معنایی ندارد، در ژئوپلیتیک اطلاعات و ارتباطات نیز موضوع کلیدی، همان قدرت از جمله برتری اطلاعاتی و تمایز اطلاعاتی و … است.

ژئوپلیتیک فضای مجازی به عنوان یکی از عرصه های نوظهور ژئوپلیتیک، ابعاد و کارکردهای مختلفی دارد. فضای مجازی همزمان که فرآیند جهانی شدن را تسریع می بخشد.

همچنین، همان طور که فضای مجازی این امکان را به بسیاری از افراد در کشورهای مختلف می دهد که از تحولات دیگر مناطق جهان با خبر شوند، خود به عنصر سلطه بر افکار عمومی جهان بویژه توسط کشورهای کنترل کننده فضای مجازی نیز تبدیل شده است.

امروزه بسیاری از کشورها علاوه بر عوامل و فضاهای سنتی رقابت، اقدام به رقابت و سرمایه گذاری در فضاهای جدید ارتباطی همراه با خصوصیات کاملاً متمایز از لحاظ فرهنگی، اقتصادی، نظامی و سایر الگوهای فکری نیز می باشند.

فضای مجازی با توجه به خصوصیات و ویژگی های خود در کنترل کشورهایی خواهد بود که از لحاظ فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، مسائل فرهنگی و ژئوپلیتیک اطلاعات از دیگران برتر باشند. اهمیت این مساله تا حدی است که براساس نظر کارشناسان، چارچوب های حاکمیت فضای مجازی باید بر اساس نقش فضای مجازی در کشورها تبیین شود.

براین اساس حضور قوی در تعاملات بین المللی فضای مجازی، جهت تبیین ملاحظات و الزامات کشور در ساختارهای مدیریت و کنترل جهانی این فضا نقش پیش برنده ای دارد.

برای نیل به این حرکت، وجود زیرساخت های توسعه یافته و قوی فضای مجازی در کشور می باشد. این امر با سرمایه گذاری و تدوین سند بالادستی و برنامه ریزی جهت ایفای نقش فعال و موثر در ابعاد ژئوپلیتیک فضای مجازی در کشور و بهره مندی از همه منفعتش (اقتصادی،سیاسی، فرهنگی و مدیریت آن) محقق خواهد شد.

*”صابر صلاح کار”*
*کارشناس مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک*

@saber_salahkar

با کانال همای خبر همراه باشیدhttp://@homaygilanir