رابطه ی تصمیم گیری ها و راهبردهای ایران بر مبنای ژئوپلیتیک و افزایش قدرت در راستای منافع ملی

اختصاصی همای خبر
امروزه قدرت یک کشور از راه ارتش قدرتمند و پیشرفته نظامی حاصل نمی شود،
بلکه توسعه همه جانبه و متوازن در تمامی ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و
نظامی را نیازمند می باشد.

حتی اگر کشوری به لحاظ ژئوپلیتیکی توانمند باشد اما به دلایل در اختیار نداشتن ابزارهای لازم و یا عدم مدیریت صحیح نتواند وزن ژئوپلیتیکی خود را جهت تولید قدرت در راستای اهداف مدنظرش بسط دهد، کشوری قدرتمند محسوب نمی شود. البته داشتن قابلیت ژئوپلیتیکی تحت عنوان یک توان بالقوه در محاسبه قدرت ملی لحاظ می گردد. به عبارت دیگر در میزان قدرت ملی، عناصر بالفعل ژئوپلیتیکی را باید شمرد‌. کشور ایران با توجه به
موقعیت ژئوپلیتیکی مناسب ازیک طرف و ارکان قوی قدرت ملی از طرف دیگر می تواند با تبدیل عناصر بالقوه ژئوپلیتیک به مجموعه عناصر بالفعل قدرت ملی، گامی اساسی در افزایش قدرت ملی و وزن ژئوپلیتیک خود به وجود آورد.

از جمله عوامل شناخته شده ی ژئوپلیتیک می توان به موقعیت های استراتژیک و ژئواستراتژیک، موقعیت های ارتباطی، دریایی و ساحلی، جنبه های طبیعی و فیزیکی سرزمین نظیر شکل، وسعت، اوضاع توپوگرافی و اقلیم و وضعیت های اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و
فرهنگی و نوع و میزان منابع طبیعی و کمّیت و کیفیت منابع انسانی و عناصر فرهنگی و ژئوکالچر و تاریخی نام برد.

 قدرت ملی در دو جنبه دارد که شامل قلمرو داخلی و قلمرو خارجی می شود

قلمرو داخلی شامل قانونگذاری، اجرای قانون و عدالت اجتماعی و تأمین امنیت و غیره… است.
در مبحث قلمرو خارجی می توان حفاظت از منافع ملی، تأمین امنیت ملی، رفع تهدیدات فرامرزی و … را نام برد.

صاحب نظران دنیا به طور کلی توانایی ها و قابلیت های یک کشور برای استفاده از منابع(مادی و معنوی) خود برای نیل به اهداف و منافع ملی را قدرت ملی تعریف می کنند.

تقریبا در تمامی نظریه های ژئواستراتژیکی و ژئوپلیتیکی، منطقه خلیج فارس مرکز جهان تلقی می شود و تسلط بر این حوضه ژئوپلیتیکی را اهرم فشار و قدرت برتر محسوب می کنند، حتی با اینکه با کشف میدان های نفتی عظیم ایالات متحده امریکا، اما باز این منطقه اهمیت خود را دارا می باشد. در این منطقه بالغ بر ۶۰ درصد از ذخایر نفت و ۴۵ درصد از ذخایر گاز جهان قرار دارد.

منطقه جنوب غربی آسیا بین اروپا، آفریقا و جنوب شرقی آسیا واقع شده که دارای چندین نقطه استراتژیک از جمله تنگه هرمز، تنگه باب المندب و
کانال سوئز است، بنابراین تسلط بر این مناطق استراتژیکی، مزیت مهم نظامی و استراتژیکی ایجاد خواهد نمود. طبق بسیاری از اسناد تئورسین های برجسته تاریخ حوضه خلیج فارس را مرکز جهان قلمداد می کردند و می کنند.

کشور ما در چند حوضه ژئوپلیتیکی قرار دارد و دارای ۱۵ همسایه است که با ۳ کشور مرز زمینی و با ۸ کشور مرز دریایی و با ۴ کشور همزمان
مرز دریایی و زمینی دارد.
همچنین موقعیت ترانزیتی جهانی ایران از عوامل مهم افزایش وزن ژئوپلیتیک می تواند باشد.

ازطرفی ایران جزء قلمروی جغرافیای هلال خصیب می باشد که از شرق مدیترانه تا خلیج فارس و دریای مکران را پوشش می دهد و این کریدور عملیاتی می تواند موقعیت ژئوپلیتیک ایران را بهبود ببخشد.
بنابراین خواه یا ناخواه ایران در معادله های ژئواستراتژیکی قدرت ها نقش دارد و این اهمیت کرونوپلیتیک را نشان می دهد که مدیران ارشد و تصمیم گیران تا چه حد بر مبنای علم ژئوپلیتیک آگاه و راهبردهای لازم را اتخاذ می کنند. بسیاری از کشورها مرکز و اتاق فکر ژئوپلیتیک دانان(اعم از اساتید و دانش آموختگان) را جهت کمک به تصمیمات دایر نموده اند و این مهم برای مشاوره به سران ج.ا ایران هم ضروری به نظر می رسد.

سند چشم انداز ج.ا ایران در برگیرنده اهداف نظام در بلند مدت است، و چالش ها، فرصتها و اهداف را دارا است، تصویری آرمانی از قدرت ترسیم شده است. تجسمی از قدرت ملی آینده و تصویر مطلوبی که باید وجاهت واقعی ملموس و معتبر کسب نماید و در قالب برنامه های توسعه کشور عملیاتی می شود هر چند که طبق بررسی ها به اهداف برنامه ریزی شده و پیش بینی شده رسیده نشده است! چرا؟ چون سمت ها بر اساس روابط تقسیم بندی می شوند و اکثریت نخبگان و جوانان راهی در خدمت به کشور و دین خود نمی یابند.

مقام معظم رهبری امام خامنه ای(مدظله العالی) چند عامل را در این امر مهم برنامه ریزی و تصمیم گیری(سند چشم انداز) بیان فرموده بودند:

<<اهداف و آرمانها
مطلقاً نبایستی از نظر دور بشود؛ آرمان نظام جمهوری اسلامی را می شود در جمله ی کوتاه
ایجاد تمدّن اسلامی خلاصه کرد. تمدّن اسلامی یعنی آن فضایی که انسان در آن فضا ازلحاظ
معنوی و از لحاظ مادّی می تواند رشد کند و به غایه ات مطلوبی که خدای متعال او را برای آن
غایات خلق کرده است برسد؛>>

عامل بعدی : << راه هایی که ما را به این اهداف می رساند؛ راهبردهای عمومی و کلی؛ این راهبرد ها را بایستی شناخت، تکیه بر اسلامیّت، ملاحظه ی ظالم نبودن و مظلوم نشدن در تعاملات گوناگون؛ و راهبرد تکیه به آراء مردم و آنچه مردم سالاری را تشکیل می دهد…>>

و عامل بعدی: << واقعیات را هم باید دید؛ آنچه ما لازم داریم،
آرمانگرایی با نگاه به واقعیت ها است. واقعیت ها را هم باید درست فهمید، آنچه از واقعیت
موجب اقتدار است، آنها را باید شناخت؛ آنچه از واقعیت ها که کمبود و نقص است، آنها را هم
باید شناخت؛ آنچه مانع حرکت است، اینها را باید شناخت؛ واقعیتها را باید درست فهمید…
وجود فکرهای برجسته، وجود عناصر فعّال و مبتکر، رواج معرفت دینی و معنویت در بین بخش وسیعی از نسل جوان، بقاء شعارهای دینی و اسلامی، نفوذ روزافزون نظام جمهوری اسلامی در منطقه و در عالم؛ اینها واقعیت هایی است که وجود دارد. یعنی آرمانها را از نظر دور نداشت، راهبردها را نبایستی ازنظر دور داشت…>>

آیه شریفه <<واعدوالهم مااستطعتم من قوه …>> از سوره انفال یک اصل مهمی به ما می آموزد و آن لزوم آمادگی رزمی در مقابل دشمنان است.
می گوید در برابر دشمنان هر قدر توانایی دارید از نیرو و قدرت و اسب های ورزیده برای میدان آماده سازید، یعنی در انتظار نمانید تا دشمن به شما حمله کند و آنگاه آماده مقابله شوید بلکه از پیش باید به حد کافی در برابر هجوم های احتمالی دشمن آمادگی داشته باشید و به هر عصر و زمان و مکانی مربوط می شود و لازم است به عنوان یک توصیه همگانی تبلیغ شود و مسلمانان دنیا و مخصوصا ایران عزیز در همه مشاغل و جایگاه در زندگی خود آن را به کار بندند.

در مجموع مولفه های ژئوپلیتیک و قدرت ملی ج.ا ایران در صورت برداشتن گام های مرتبط و اصولی با افزایش وزن ژئوپلیتیک ایران و به تبع آن افزایش چانه زنی منجر می شود.

جدا از مولفه های جبری و طبیعی ژئوپلیتکی ایران(جغرافیای طبیعی و آب های آزاد و انرژی و کریدور و تنگه ها و …) عواملی همچون وجود یک رهبر دانا و عالم، وحدت ملی، تمدن اسلامی-ایرانی ، مردم سالاری دینی، پایداری ملی ،ایدئولوژی ،
روحیه ملی، کیفیت جمعیت و… از مولفه های مهم ژئوپلیتیکی موثر در افزایش قدرت ملی است. لذا بجای درگیری های داخلی جناح ها که جز فرصت سوزی و عدم تمرکز نتیجه ای ندارد می بایست با همدلی و اتحاد در میز مذاکرت چه با شرق و چه با غرب، فقط به فکر منافع ملی باشیم و در تدوین استراتژی های ژئوپلیتیکی بر اساس کد منطقه ای مان بهره ببریم.

“صابر صلاح کار”
“پژوهشگر مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک”

با کانال همای خبر همراه باشید.

http://homaygilanir