بومگردی؛ تالاب سوستان لاهیجان/ تاریخچه تالاب سوستان لاهیجان

 بومگردی؛ تالاب سوستان لاهیجان/

 تاریخچه تالاب سوستان لاهیجان :

یادداشت از رقیه خوشحال سوستانی (قسمت اول)

همای خبر- تالاب سوستان با تاریخ و فرهنگی غنی در استان گیلان یکی از تالاب های زیبا و مهم شمال ایران است که در ۵ کیلومتری روستای سوستان قرار دارد. در سمت شمالی سوستان، روستای کوه بیجار ، غرب و جنوب سوستان پوشیده از شالیزارهای لاهیجان و از سمت شرق با روستاهای کتشال همسایه است. فاصله رشت تا تالاب سوستان ۴۹ کیلومتر ، حدود ۵۸ دقیقه است. فاصله ی تهران تا تالاب سوستان ۳۹۰ کیلومتر میباشد.

موقعیت جغرافیایی:
یکی از تماشایی‌ترین جاهای دیدنی لاهیجان، تالاب سوستان است. یک تالاب با زیست‌بوم منحصر به‌ فرد و مناظر بکر ، بدلیل وجود آب و هوای مرطوب و بارش های فراوان به یکی از زیباترین و پربازدید ترین مناطق گردشگری تبدیل شده است .

تاریخ فرهنگی:
این منطقه به عنوان یکی از مراکز مهم تولید چای در ایران شناخته میشود و در طول تاریخ ، به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود ، محل تلاقی فرهنگ ها و تمدن های مختلف بوده است .نکته‌ی بسیار جالبی که درباره‌ی تالاب سوستان وجود دارد این است که تالاب به‌طور طبیعی به‌وجود نیامده است! در حقیقت مردم روستای سوستان در حدود ۲۰۰ سال پیش و یا بیشتر ، برای تامین آب شالیزارهایشان آن را حفر کردند و تا به امروز به صورت تالابی زیبا باقی مانده است. باید بدانید که آب داخل تالاب سوستان از طریق بارش‌های فصلی و همچنین رودی که از سرچشمه‌ی آن منطقه‌ی کتشال است تامین می‌شود.
تالاب سوستان به شماره ۶۴۱ در فهرست میراث طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده است و ضمن رعایت حقوق مالکانه ، تحت نظارت و حمایت وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی
میباشد و هرگونه دخل و تصرف یا اقدام و عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر در اصالت آثار شود ممنوع است .

تقسیمات کشوری:
این روستا در دهستان لیل قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۴٬۳۴۱ نفر (۱٬۲۲۹خانوار) بوده‌ است.

حفاظت از تالاب:
با توجه به اهمیت زیست محیطی تالاب سوستان در سال‌های اخیر تلاش های زیادی برای حفظ و بهبود وضعیت این تالاب انجام شده است . برنامه های حفاظتی برای حفظ اکوسیستم و تنوع زیستی تالاب در حال اجرا است.
فعالیت انسانی:
در گذشته این تالاب به عنوان منبعی برای شکار ، ماهی گیری و منبع آب مورد استفاده قرار میگرفته است ولی امروزه فقط برای کشاورزی و به عنوان یک جاذبه طبیعی ، مرکز فرهنگی و تاریخی نیز دارای اهمیت است و بازدید از آن می تواند تجربه ای غنی از زیبایی ها طبیعی و فرهنگ محلی به ارمغان آورد.

اهمیت زیست محیطی:
تالاب سوستان به عنوان زیستگاه بسیاری از پرندگان و موجودات آبزی از اهمیت بالایی برخوردار است . این تالاب محل زندگی گونه های مختلفی از پرندگان مهاجر و بومی است .
وزغ تالشی یک نمونه ی رو به انقراض در این تالاب مورد حمایت محیط زیست شهرستان لاهیجان قرار گرفته است.

 علت نامگذاری تالاب سوستان:

سوستان روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان لاهیجان در استان گیلان ایران است. این روستا از قدیم دارای دو محله به نام‌های پایین محله و بالا محله سوستان بوده است که به وسیلهٔ رودخانه‌ای که منشأ آن تالاب و برخی از چشمه‌های میان‌ راهی است از یکدیگر جدا می‌شود.
نام “سوستان” برای تالاب سوستان به احتمال زیاد از ریشه واژه‌های محلی و ویژگی‌های جغرافیایی این منطقه نشأت گرفته است. در اینجا به برخی از دلایل ممکن برای نامگذاری این تالاب اشاره می‌کنیم:

ریشه واژه:
واژه “سوستان” ممکن است به معنای “محل آب” یا “جای آب” باشد. در زبان‌های محلی، واژه “سو” به معنای آب است و “ستان” به معنای مکان یا محل. بنابراین، سوستان می‌تواند به معنای محلی باشد که آب زیادی دارد.
سیستان : این دره که پیشتر سوستان خوانده می شده ، جزء بخش مرکزی شهرستان لاهیجان است . این آبادی که نامش ترکیبی از دو واژه ((سی ستان = سوستان)) است در گیلکی ((سی)) با معنی ((کوه سنگ)) آمده است.
این منطقه کوهستانی و جلگه ایی بدلیل آب و هوای بسیار مساعدی که داشته تفرجگاه‌هی برای خان های لاهیجانی به شمار می رفته که رفته رفته با ساختن باغ و منزل در این منطقه روستایی به وجود آمده است و شاید در گذر زمان سی به سو تغییر تلفظ داده باشد.

ویژگی‌های طبیعی:
تالاب‌ها به خاطر وجود آب و گیاهان آبزی، مکان‌هایی با تنوع زیستی بالا هستند. نام “سوستان” ممکن است به ویژگی‌های آب و گیاهان این منطقه اشاره داشته باشد.

فرهنگ محلی:
نامگذاری مکان‌ها معمولاً تحت تأثیر فرهنگ و زبان محلی قرار دارد. نام “سوستان” ممکن است بازتابی از تاریخ و فرهنگ مردم محلی باشد که به این منطقه وابسته‌اند.
تاریخچه و فعالیت‌های اقتصادی:
ممکن است در گذشته، این منطقه به عنوان یک ناحیه مهم برای کشاورزی، ماهیگیری یا فعالیت‌های دیگر مرتبط با آب شناخته شده باشد و نام آن به تدریج به این منطقه تعلق یافته باشد.
در نهایت، نامگذاری مکان‌ها معمولاً تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد و ممکن است معانی گوناگونی داشته باشد. در مورد تالاب سوستان، ارتباط آن با آب و طبیعت، به وضوح در نام آن مشهود است.

در قسمت‌هایی از این روستا آجرهای سفالی مشاهده شده‌ است که بنا بر گفته‌های ریش سفیدان و بومیان این روستا این آجرها مربوط به سدی است به نام کافران بست که به عنوان سلاحی در برابر اقوام پایین دست پیش‌بینی شده‌ است که پس از جمع شدن آب در پشت این سد و همزمان هم بهره‌برداری از آن در کشاورزی و سایر امور به عنوان ابزار و اهرمی جهت تهدید اقوام پایین دست استفاده شود. از شواهد آن این موضوع است که استخر یا تالاب فعلی به علت برداشت خاک جهت تولید خشت ایجاد شده‌است.

تالاب سوستان و کشاورزی:

تالاب سوستان محلی برای تجمیع آب‌های سطحی چشمه‌ها و همچنین آب‌های ناشی از بارش باران و برف در طول سال است، که در محلی با فاصله از محل زندگی مردم این تجمیع آب صورت می‌گیرد. در بخش جنوبی این تالاب سرریز بتنی وجود دارد که مازاد آب را به رودخانه هردورود (هردرو) می‌ریزد، و سپس در پایین دست‌ها مجدد توسط کشاورزان با سد بند کیسه‌ای جمع‌آوری شده و سپس توسط موتور دیزل به جوی آب مزارع پمپاژ می‌شود.

روستای سوستان بیش از ۳۰ هکتار زمین کشاورزی شالیزار برنج در بخش مرکز و غرب روستا دارد که این شالیزارها با روش غرق آبی کشت می‌شوند. تمامی آب این زمین‌ها از طریق تالاب معروف و زیبای سوستان زیر کشت می‌رود.

تالاب سوستان با کاربری کشاورزی:
آب این تالاب در طی سال از طریق چشمه‌های اطراف و همچنین آب برف و باران تأمین می‌گردد و سپس توسط مدیریت بومی (میرآب) به واسطهٔ جوی آب سنتی به طول حدوداً سه کیلومتر به کلیه مزارع آب‌رسانی می‌کند و استفاده مدیریت شده از آن منجر به تولید برنج با کیفیت بدون نیاز به آب سد منجیل کشاورزی نموده و ایجاد ارزش افزوده می‌کنند.

عمده افراد روستا در بخش غربی روستا در کنار مسجد جامع سوستان (محلی به نام سوستان بیجارگه) و بخشی نیز در اواسط روستا (محلی به نام چارسی) شالیزار داشته و به کشت برنج مشغول هستند و در بخش‌های دیگر روستا باغات چای و درختان گردو و مرکبات دارند. همچنین تعداد زیادی از احالی این روستا در ادارات شهر لاهیجان اشتغال دارند.

لازم به ذکر است که در سالیان دور مردم این به توتون‌کاری نیز اشتغال داشته‌اند.

انتهای قسمت اول از سه قسمت/ همای خبر