نگاهی به قیام مختار ثقفی

نگاهی به قیام مختار ثقفی

یادداشتی از کیانا نجفی
دانشجوی ترم آخر زیست شناسی سلولی و مولکولی

قیام مختار ثقفی (۶۷-۱ قمری) دومین قیام شیعی بعد از حادثه کربلاست. این قیام در سال ۶۶ آغاز شد و با شهادت مختار در ۶۷ به پایان رسید اما نتایج آن تداوم یافته است. قیام مختار اصطلاحاً دومین جنگ داخلی میان مسلمانان موسوم به فتنه دوم است که مختار و یارانش برضد خلافت اموی و عنصر خودسری به نام عبد الله بن زبیر قیام کرده و توانستند به مدت ۱۸ ماه در بسیاری از سرزمین عراق امروزی با مرکزیت کوفه، اندیشه های شیعی را گسترش دهند.

این قیام که در کوفه آغاز شد و با همراهی بسیاری از موالیان و تاحدی عدّه ای از اعراب همراه بود منجر به فراخوانی برای برپایی حکومتی علوی و قصاص قاتلان امام حسین (ع) گردید. در این قیام افرادی مانند: « عبید الله بن زیاد، عمر بن سعد، شمربن ذی الجوشن و سنان بن انس » کشته شدند که باعث شد امام سجاد (ع) لباس سیاه را از تن خارج کرده و لبخندی بر لبانش نقش ببندد. درخصوص این قیام بین پژوهشگران اتفاق نظر وجود ندارد. عده ای قیام مختار را کاملاً با زیربنای فکری شیعی و برای انتقام از قاتلان حادثه کربلا می دانند و عده ای نیز که تعدادشان کمتر است معتقدند مختار برای کسب قدرت قیام کرده و بر موج خون خواهی حادثه کربلا سوار شده است.

مختار که در طائف و در قبیله ثقیف به دنیا آمده بود از مسلم بن عقیل در کوفه پذیرایی کرده و مدتی در خانه خود او را پناه داده بود، مدتی بعد مختار نزد عبد الله بن زبیر رفته و به دلیل اختلاف با عبد الله از او جدا شد. سپس به مدینه عزیمت کرد و بعد از مذاکره با محمد بن حنفیه به کوفه رفته و خود را وزیر، امین و امیر محمد بن حنفیه معرفی کرد. اگرچه عدّه ای از کوفیان برای راستی آزمایی سخن او نزد محمد بن حنفیه رفتند اما با جمله کلّی و مبهمی که شنیدند متقاعد شدند که از مختار و قیامش حمایت می نمایند.

مختار اگرچه به دلیل اختلاف نظری که با سلیمان بن صرد و فرماندهان قیام توابین داشت، با آنان همراهی نکرد و فرماندهان قیام توابین را فاقد توانایی نظامی معرفی نمود اما این اقبال را داشت که بعد از شکست قیام توابین از بازماندگان آن قیام و از جمله حضور رفاعه بن شداد یکی از بازماندگان ازجمند قیام توابین استفاده کند.

پس از مرگ مختار پیروانش در قالب کیسانیه و جنبش اش را ادامه دادند و آموزه های جدیدی را در قالب تفکر خود گسترش دادند. قیام مختار توسط عبد الله بن زبیر سرکوب گردید و شکست خورد. اما قیام مختار نشان داد که مانند قیام توابین به رهبری سلیمان بن صرد دارای این پیام بود که ظلم پایدار نیست و فریاد حضرت زینب (ص) و امام سجاد (ع) در دوران اسارت پاسخ یافته است.

انتهای پیام/ همای خبر