“جشن سده” جشنی بزرگ در دل سرما/ دکتر محمد تقی یونسی رستمی

اختصاصی همای گیلان: جشن سده، معروف ترین جشن ماه بهمن و یکی
از بزرگترین جشن های ایران باستان به شمار می رفت، این جشن در روز دهم بهمن ماه هرسال توسط اجدادمان برگزار می گردید، از این جشن، متاسفانه در تاریخ و اسطوره های ایران پیش از اسلام، سخنی به میان نیامد و اطلاعات موجود معطوف به منابع دوران اسلامی است.

به نظر می رسد این جشن نماد خواست و اراده عمومی مردم در مقابل سرمای بی رحم زمستان آن روزگاران و طلب بخشش از حضرت باریتعالی بود که به دلیل کمبود امکانات، نمی توانستند با این دیو بی رحم مبارزه و تقابل همسانی داشته باشند .در آثار پژوهشگران دلایل متعددی برای نامگذاری این جشن بیان شده است، از جمله:
_ از ریشه sand به معنی آشکار شدن خورشید است.
_ کیومرث از بین صد فرزند خود یکی را به عنوان جانشین برگزید.
_ تا زمان گردآوری غله بویژه گندم صد روز باقی مانده است.
_ از پیوند مشی(نماد مرد) و مشیانک(نماد زن) صد فرزند متولد شدند.
_ روز رهایی ایرانیان از دست ضحاک بود.
_ جمع روزها و شب های دهم بهمن تا آغاز سال جدید، صد می شود
.(پنجاه روز و پنجاه شب)

درمنابع متفاوت این جشن به فریدون، جمشید، کیومرث و اردشیر نسبت داده شده است، اما بیشترین دلالت ها به هوشنگ باز می گردد.

فردوسی نیز در شاهنامه همین روایت را بیان کرده است: هوشنگ به همراه درباریان از کاخ پادشاهی خارج شد، ماری به سوی او حمله ور شد، هوشنگ سنگی را به سوی مار پرتاب کرد، این سنگ به سنگی برخورد نمود و آتش پدیدار گردید:
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ
دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
جهاندار پیش جهان آفرین
نیایش همی کرد و خواند آفرین
که او را فروغی چنین هدیه داد
همین آتش آن گاه قبله نهاد…
ز هوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار
در برگزاری این جشن، همه ی مردم شهرها و روستاها با شادی تمام هیزم جمع آوری کرده ودر مکانی خاص آن را آتش می زدند و در برابر خداوند متعال نیایش نموده و درخواست می کردند تا ناپاکی های زندگی فردی و اجتماعی شان در آتش بسوزد و به سوی رستگاری و فروغ ایزدی رهنمون شوند.

/دکتر محمد تقی یونسی رستمی