‍ سه آتشکده مهم ایرانیان در دوران ساسانیان / تهیه کننده علی غلامرضایی مدرس دانشگاه وپژوهشگرتاریخ ایران

اختصاصی همای گیلان: ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن، ﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺎﻥ ﺳﻪ ﺁﺗﺸﮕﺎﻩ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺑﺮجسته ﺩﺍﺷﺘﻨد,
ﻧﺎﻡ ﺁﺗﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺁتشکده‌ها ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﯼ ﻣﯽﺷﺪ ﯾﮑﯽ « ﺑُﺮﺯﯾﻦ ﻣﻬﺮ » ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁﺗﺶ ﻋﺸﻖ ﻭﺍﻻ ﻭ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺯﯾﮕﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺟﺎﯼ ﺩﺍﺷﺖ. ﺩﻭﻣﯽ « ﻓَﺮنبغ » ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁﺗﺶ ﻓﺮّ ﺍﯾﺰﺩﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﻭﯾﮋﻩ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﯾﮕﺎﻥ ﺑﻮﺩ. ﺳﻮﻣﯽ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺁﺫﺭگشنسب ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﮑﺎﺏ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ.

ﺁﺗﺶ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ = ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺁﺫﺭﻓﺮﻧﺒﻎ ، در فارس

ﺁﺗﺶ ﺍﺭﺗﺸﯿﺎﻥ = آتشکده ﺁﺫﺭ ﮔﺸﻨﺴﭗ ، در آذربایجان

ﺁﺗﺶ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﺍﻥ = آتشکده ﺁﺫﺭﺑﺮﺯﯾﻦ ﻣﻬﺮ ، در خراسان

ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺁﺫﺭﻓﺮﻧﺒﻎ ﺑﺎ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ۲۰ ﻣﺘﺮ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ، ﺍﺯ ﺩﻫﺴﺘﺎﻥ ﻫﺮﻡ ﻭ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ، ﺑﺨﺶ ﺟﻮﯾﻢ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﻻﺭﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺩﺭ ۴۲ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ‌ ﺟﻨﻮﺏ ﻏﺮﺑﯽ ﺟﻮﯾﻢ ﺩﺭ ﻧﯿﻤﻪ ﺭﺍﻩ ﺑﻨﺪﺭ ﺳﯿﺮﺍﻑ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﺑﮕﺮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﻧﻘﺸﻪ ﺍﺻﻠﯽ ﺍﯾﻦ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺫﻭﺯﻧﻘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﺿﻼﻉ ﺟﻠﻮﯾﯽ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ۵ ﻣﺘﺮ ﻋﺮﺽ ﻭ ۷ ﻣﺘﺮ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺿﻠﻊ ﺟﻠﻮﯾﯽ ﺭﻭﯼ ﺳﮑﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ۵٫۱ ﻣﺘﺮ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﺯﻣﯿﻦ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﻓﺮﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺳﮑﻮ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ۳ﻣﺘﺮﯼ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﺩﯾﻮﺍﺭﻩ، ﺣﻔﺮﻩﺍﯼ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﺩﯾﻮﺍﺭﻩٔ ﺍﯾﻦ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺁﺟﺮ ﻭ ﮔﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﺻﻔﻪٔ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺁﺛﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺭﺍﻫﺮﻭ ﻭ ﺍﺗﺎﻕ ﺩﯾﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﻓﺮﻭ ﺭﯾﺨﺘﻪ ﺍﺳﺖ.

ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﻭ ﺯﻣﯿﻦﻫﺎﯼ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺁﻥ ﻣﺤﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﻡ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺁﻥﻫﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﯾﻞ ﭘﺎﺳﺎﺭﮔﺎﺩﯼﻫﺎﯼ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺍﺭﺩﺷﯿﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻭ ﻭ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺁﻥﻫﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ ﺑﻨﺎ ﺷﺪ. ﺭﻡ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﺑﺎﺭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﻬﺮ، ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺁﻥ ﺷﺪﻧﺪ. ﺍﯾﻞ ﺑﺎﺻﺮﯼ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻨﺸﯿﻨﯽ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﻓﺎﺭﺱ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﯾﻞ ﭘﺎﺳﺎﺭﮔﺎﺩﯾﺎﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﯾﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻡ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ.‏ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﯾﺎﻥ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩٔ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻓﺴﺎ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮﯾﺰ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ.

ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺁﺫﺭگشنسپ ﻭﯾﮋﻩ ﺍﺭﺗﺸﯿﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﯿﺰ ﯾﺎ ﮔَﻨﺠَﮏ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ. ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪٔ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺍﯾﻦ ﺁﺗﺸﮕﺎﻩ ﺑﺪﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﺍﯾﻦ ﻃﻮﺭ ﻧﺎﻣﯿﺪﻩ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﯿﺨﺴﺮﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺑﻬﻤﻦ ﺩﮊ ﺩﺭ ﻧﯿﻤﺮﻭﺯ ﺑﺎ ﺗﯿﺮﮔﯽ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺩﯾﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺟﺎﺩﻭﯼ ﺧﻮﺩ ﭘﺪﯾﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ. ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺁﺗﺸﯽ ﺑﺮ ﯾﺎﻝ ﺍﺳﺐ ﻭﯼ ﻓﺮﻭﺩﺁﻣﺪ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﺎﺭﻩ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮐﯿﺨﺴﺮﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭘﯿﺮﻭﺯﯼ ﻭ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺑﻬﻤﻦ ﺩﮊ ، ﺑﻪ ﭘﺎﺱ ﺍﯾﻦ ﯾﺎﻭﺭﯼ ﺍﻫﻮﺭﺍﯾﯽ ، ﺁﺗﺶ ﻓﺮﻭﺩﺁﻣﺪﻩ ﺭﺍ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺁﺗﺶ ﻭ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﺗﺶ ﺍﺳﺐ ﻧﺮ ‏( ﮔُﺸﺴﺐ ﯾﺎ ﮔُﺸﻨﺴﺐ‏) ﻧﺎﻣﯿﺪﻩ ﺷﺪ. ﺍﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ.

ﺁﺫﺭگشنسپ = ﺗﺨﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ : ﺍﯾﻦ ﻧﺎﻡ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻭﺍﮊﻩ ﺍﻭﺳﺘﺎﯾﯽ ‏« ﺁﺫﺭ + ﮔُﺸﻦ + اﺳﭗ ‏» ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﺁﺫﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﺗﺮ ﻭ ﺁﺗﺶ ، ﮔﺸﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻭ اسپ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺐ ﭘﺎﺭﺳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﯼ ﻫﻢ ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁﺫﺭ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺩﯾﻦ ﻣﺰﺩﯾﺴﻨﺎﯾﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪﻩ ﺍﺳﺒﺎﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ.

ﺗﺨﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ‏(ﯾﺎ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺁﺫﺭﮔُﺸﻨَﺴﺐ‏) ﻧﺎﻡ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﺗَﮑﺎﺏ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﯼ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ‏( ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺼﺮﺕﺁﺑﺎﺩ ‏) ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻏﺮﺑﯽ ﻭ ۴۵ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ ﺷﻤﺎﻝ ﺷﺮﻗﯽ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺖ. ﺗﺨﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ، ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﻋﺒﺎﺩﺗﮕﺎﻩ ﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺎﻥ ﺩﺭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻓﺖ ؛ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۶۲۴ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺮﺍﮐﻠﯿﻮﺱ ، ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭ ﺭﻭﻣﯿﺎﻥ، ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪ. ﺁﺑﺎﻗﺎﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩ ﻫﻼﮐﻮﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﯾﻦ ﺍﺳﻼﻡ ﮔﺮﻭﯾﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﻭﯾﺮﺍﻧﻪﻫﺎﯼ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ﻣﺴﺠﺪﯼ ﺑﻨﺎ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﺷﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻧﻘﻮﺵ ﻭ ﺧﻂ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﻣﻮﺯﻩ ﺭﺿﺎ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﯼ ﻣﯽﺷﻮﺩ .

ﺁﺫَﺭِ ﺑُﺮﺯﯾﻦ ﻣِﻬﺮ ؛ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺳﻪ ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ‏ ، ﮐﻪ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﮐﻮﻩ ﺭﯾﻮﻧﺪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ‏ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﺳﻮﻭﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.‏ ﺑُﺮﺯﯾﻦ ﻣِﻬﺮ ، ﺁﺗﺶِ ﺧﺎﺹِ ﻭﺍﺳﺘﺮﯾﻮﺷﺎﻥ ( ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﺍﻥ ‏) ﺍﯾﺮﺍﻥﺯﻣﯿﻦ ﺍﺯ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭﯾﮋﻩﺍﯼ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ‏در اوستا ، ﺍﺯ ﮐﻮﻩ ﺭﺋﻮﻧﺖ ‏( ﺭﯾﻮﻧﺪ ‏) ، ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻣﺘﻦ ﭘﻬﻠﻮﯼ ‏« ﺑﻨﺪﻫﺶ ‏» ؛ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻥ، ﺁﺫﺭﺑﺮﺯﯾﻦﻣﻬﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﯼ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ، ﯾﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.منبع کتاب چکیده تاریخ ایران ازباستان تاپایان دوره قاجار،علی غلامرضائی،انتشارات دافوس

با کانال همای خبر همراه باشید