رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود در موعد تعیین سرنوشت برجام در ادامه ادعاهای خود گفت: ایران همچنان به دنبال دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای و ساخت وسایل پرتاب آنهاست.

رئیس جمهور آمریکا در انتها نیز گفت: من در اینجا اعلام می‌کنم که آمریکا از توافق هسته‌ای خارج خواهد شد. من تا دقایقی دیگر فرمانی را امضا خواهم کرد که تمام تحریم‌های هسته‌ای را علیه ایران باز خواهد گرداند.

به طور کلی در کشورهای در حال توسعه آنچه بیش از هر چیز دیگری ملموس و اثرگذار است، مفهومی به نام «هیجانات سیاسی» است؛ به نوع دیگر سیاست برای مردمان این سرزمین ها مانند ژزشکی و طبابت نیست که صرفا عده‌ای محدود در آن صاحبنظر باشند و اینگونه است که در یک جامعه سیاست‌زده مانند ایران ، هر اتفاقی به‌صورت بالقوه ظرفیت آن را دارد که دستمایه یک روایت سیاسی باشد. 

مدتی قبل یکی از دوستان نیز به درستی اشاره کرد که سیاست و امر سیاسی در ایران تا حدود زیادی با ابهام، پیچیدگی، عدم شفافیت و مهم تر از همه مطلق گرایی همراه است.

«مطلق گرایی» مشخصه مشترک جمع عظیمی از سیاسیون و کارشناسان داخلی، از چپ و راست و حتی کسانی که از اعتدال سخن به میان می آورند، است.

به عنوان مثال، از همان ابتدای امر، درباره برجام دو گروه غالب در مقابل یکدیرگ صف آرایی کردند؛

موافقان چشم بسته برجام و مخالفان مطلق برجام. منتقدین اصلاح گر در اقلیت قرار گرفتند. این دو گروه بیش از آنکه با اصل و متن و زمینه های حصول برجام برای کوبیدن یکدیگر رجوع کرده باشند، بازی های سیاسی را سرلوحه نقد و دفاع خود قرار داده اند.

برای یک گروه برجام یعنی فتح الفتوح و برای دیگری یعنی ذلت و خیانت! گروه اول هنوز نتوانسته یا نخواسته به این پرسش پاسخ دهد که چرا برجام نتوانست انتظارات را برآورده کند و گروه دوم نیز هیچ پاسخی به این پرسش نداده و ندارد که بدیل و جایگزین برجام چه بوده!

تعبیر زیبای رهبر انقلاب که خود یکی از منتقدین اصلاح گرایانه برجام و درعین حال مدافع مذاکره کنندگان بوده است، درمقابل منتقدین مطلق گرا این بود که آنها را به نشستگان کنار استخر که از شناگران نقد می کنند مقایسه کرد.

آنچه واضح است این است که این دو طیف و گروه نخواستند دیالوگی با یکدیگر داشته باشند، نخواستند حرف یکدیگر را بشنوند و شاید مهم تر از هر چیز اینکه اعتمادی به نیات یکدیگر نداشته و ندارند. شاید یکی از اشتباهات دولت روحانی و موافقان برجام این بود که نخواستند مخالفان برجام را در آن سهیم کنند و خواستند همه دستاورد برجام مال خودشان باشد؛ از طرف دیگر، شاید اشتباه مخالفان برجام این بوده که غرورشان اجازه نمی داد از دستاوردهای رقیب هرچند کمتر از انتظار ، تعریف و تمجید کنند و خود را در آن به عنوان یک دستاورد ملی سهیم بدانند!

می توان مطلق گرایی و تمامیت خواهی را ویژگی مشترک هر دو گروه مخالف و موافق برجام قلمداد کرد که در میان آن ها هیچ منتقد یا مدافع منصفی نمی توانست عرض اندام کند.

به همین جهت است که می بینیم هر کسی که در عین دفاع از برجام، نقدهایی نیز به آن وارد می کند، بلافاصله توسط رسانه های هر دو طیف مورد هجمه سنگین قرار می گیرد.

در این میان، محسن رضایی یکی از کسانی بود که از دوران مذاکرات منتهی به حصول برجام، زمان اجرای برجام و اکنون که ایالات متحده از آن خارج شده، همواره مواضعی را بدون در نظر گرفتن رویکرد مطلق گرای دو گروه موافق و مخالف برجام ابراز می کرد.

اما در چند روز گذشته پس از هشدار محسن رضایی در مورد پایان یافتن برجام قبلی و شروع برجام اروپایی، هر دو گروه حملات رسانه ای را علیه ایشان راه اندازی کرده اند؛ گروه مخالف برجام می گوید محسن رضایی در گذشته هر چند نقدهایی به برجام داشته اما از آن دفاع کرده است و گروه موافق برجام نیز عکس آن را گفته است! گویی آن ها در مورد هر چیزی اشتراک نداشته باشند اما برای حمله به منتقد خود اشتراک یا حتی اتحاد خارق العاده ای دارند.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام ،روز دوشنبه در صفحه اینستاگرام خود نوشت: برجام تمام شده و باید از آن درس آموخت. اولین اشتباه، حضور نداشتن تیم اقتصادی در مذاکرات و وادار نکردن خزانه‌داری امریکا در متن توافقنامه برای ابلاغ تعهدات برجام به بخش های اقتصادی آمریکا و اروپا بود.

دومین اشتباه؛ نیز با دنبال نکردن شروط نه گانه رهبر معظم انقلاب از سوی دولت ومجلس، واقع و برجام درحالی نیمه کاره رها شد که مذاکرات باید ادامه می یافت تا شرایط رهبر انقلاب به عنوان متمم به برجام الحاق شود؛ حال آن که شتابزدگی آقای روحانی در اعلان جشن ملی برجام، مذاکرات را متوقف کرد.

سومین اشتباه، گره زدن اقتصاد به سرنوشت برجام بود که موجب شد کارآفرینان ما بیهوده به مدت چند سال به سراب توافقنامه ای بین المللی چشم بدوزند. اگر نرمش قهرمانانه ایران با این اشتباهات مواجه نمی شد، آمریکا هم نمی توانست راهی برای فرار بیابد. اکنون که دولت روحانی با اشتباهات سه گانه فوق، خود را در موقعیتی دشوار قرار داده، دست کم باید از ارتکاب اشتباه چهارم پرهیز کند.

رضایی دراین موضع گیری برجام قبلی شش کشور را پایان یافته می داند و درباره برجام جدید و اروپایی به دولتمردان هشدار داده است. که اشتباه چهارم را مرتکب نشوند. خوشبختانه موضع گیری رهبر انقلاب در چهاردهم خرداد تحرکات سیاسی وفنی پس ازآن نشان از هوشیاری نظام و دولتمردان دارد.

پس از این موضع گیری محسن رضایی، بسیاری از رسانه های موافق برجام به ایشان حمله ور شدند. آن ها با یادآوری حمایت های رضایی از برجام و مقایسه آن ها با موضع گیری روز دوشنبه، وبدون اشاره به نقدهای قبلی ایشان ، سعی در القای تناقض در اظهارات و موضع گیری های رضایی در قبال برجام داشته اند.

با این حال، محسن رضایی نه موافق صددرصدی برجام بوده و نه مخالف مطلق . بلکه با بازخوانی مواضع محسن رضایی در مورد برجام به خوبی می توانیم هم دفاع و هم نقد ایشان از برجام را مشاهده کنیم، او همیشه از برجام بصورت مشروط دفاع کرده است، که چندان خوشایند هر دو گروه موافق و مخالف برجام نبوده و نیست؛ چراکه همانطور که گفته شد، مطلق گرایی و تمامیت خواهی ویژگی ثابت بسیاری از سیاسیون و رسانه های داخلی بوده است!

این در حالی است که بخش فارسی «بی بی سی» که سرآمد تحریف اخبار و اظهارات مقامات ایرانی از جمله محسن رضایی است، دقیق تر از برخی از رسانه های داخلی اظهارات وی در مورد برجام را منعکس کرده است که به نظر می رسد باید گفت برخی از رسانه های داخلی گوی سبقت را در تحریف اخبار حتی از بی بی سی نیز ربوده اند!

در ادامه برای نشان دادن فرهنگ مطلق گرایی و نبود فرهنگ اصلاح گرایانه ،به برخی مواضع محسن رضایی در مورد برجام اشاره می کنیم که نشان دهنده رویکرد متعادل و نه متناقض ایشان است:

– ۲۷ مهر ماه ۹۶ در «یادواره ۲۵۷ شهید اطلاعات قرارگاه صاحب‌الزمان (عج) نیروی زمین سپاه در استان های قم، مرکزی، کرمان و قزوین» در قم: بعد از ۱۲ سال گفت و گوی بین المللی توافقی حاصل شد که اقدام های امروز آمریکا اثبات کننده حقانیت جمهوری اسلامی است. وی رفع تردید از مسئولان کشور را از جمله دیگر دستاوردهای برجام دانست و گفت: برخی مشکل اصلی جمهوری اسلامی را ارتباط برقرار نکردن با آمریکا معرفی می کردند که برجام نشان داد که این چنین نیست و ارتباط با آمریکا نه تنها ایران را بهشت نمی کند، بلکه آسیب های فراوانی دارد. وی در اینجا در عین دفاع از برخی دستاوردهای برجام از نحوه اجرای آن انتقاد کرد و گفت: این که عده ای همچنان منتظر هستند که از آسمان برجام، سرمایه خارجی ببارد و زمین اقتصاد ایران را آباد کند، تصور نادرستی است، چراکه می بینیم که چنین خبری نیست و نخواهد بود و باید به توان داخلی اکتفا کرد.

– محسن رضایی همچنین در عین آن که پس از مذاکرات ژنو به مذاکره کنندگان «خسته نباشید» گفته و آنان را به مبارزه در «فرامتن» مذاکرات فراخوانده بود، برخلاف بسیاری که برجام را بی نیاز از مصوبه مجلس می پنداشتند، بر ورود مجلس به بررسی آن تأکید داشت. وی همچنین پس از تصویب برجام در مجلس به صراحت اعلام کرده بود که برجام با وجود مصوبات مجلس و شورای امنیت ملی همچنان ناقص و تنها با اعمال شروط ۹ گانه رهبر انقلاب قابل دفاع است: « گروهی که مانع بررسی برجام در مجلس می‌شوند، مشکوکند. هر نوع توافق بین‌المللی که می‌خواهد در ایران عملیاتی شود، باید به مجلس برود چرا که از یک اقدام مخفی جلوگیری می‌کند.ضمنا از مجلس انتظار می رود پس از بررسی برجام شرایطی بر آن بیفزاید…»(۲۱ شهریور ۹۴، برنامه تلویزیونی «متن _ حاشیه»

-به خصوص یکی از پربازتاب ترین و مشهور ترین انتقادات محسن رضایی در فرایند توافق برجام ، وارد نشدن تیم اقتصادی درمذاکرات بود که بارها با انعکاس رسانه‌ای گسترده همراه گردید: «در برجام در کنار دیپلمات‌ها و مسئولان سازمان انرژی اتمی که مذاکرات برجام را انجام می‌دادند، یک تیم اقتصادی قوی نداشتیم که تحرکات پنهان اقتصادی آمریکا را رصد کند؛ اگر در برجام ده پانزده حکم درباره وزارت خزانه داری آمریکا می‌نوشتیم، امروز بسیاری از مشکلات را در مسیر اجرای آن نداشتیم». (از سخنرانی در همایش تبیین ابعاد تهاجم اقتصادی علیه ملت ایران ۱۳ آذر ۹۶، دانشگاه امام حسین(ع)

یا قبل از امضای برجام ایشان خطاب به دولت آنها را به گرفتن تضمین از آمریکا فراخواند بصراحت از احتمال امدن جمهوریخواهان پس از اوباما اشاره کرد که ممکن است بازی را بهم زنند.

و خیلی از مواضع این چنینی دیگر که در اینجا مجال بازخوانی آن ها وجود ندارد؛ با این حال، باید گفت، در سپهر سیاست ایران نمی توان منتقدی مصلح باشی بلکه باید نقش موافق یا مخالف مطلق را بازی کرد تا در زیر بار حملات دو طرف له نشد!

در پایان مخاطبان خود را به طرح چند پرسش مهم دعوت می کنم؛

رسانه‌ها در ایجاد و جا انداختن سواد رسانه‌ای چه نقشی دارند؟ معیارهای افزایش سواد رسانه‌ای چیست؟ آیا سواد رسانه‌ای فقط مهارت است؟ چه کسی از سواد رسانه‌ای بهره‌مند است و چه کسی سواد رسانه‌ای ندارد؟ نمره‌ی سواد رسانه‌ای در ایران چند است؟ راه‌های عملیاتی شدن جریان سواد رسانه‌ای چیست؟ تاکنون چه اقداماتی در راستای افزایش سواد رسانه‌ای انجام شده است؟ و…..

تهیه و تنظیم: سیدرحمان موسوی-دانشجوی دکتری روابط بین الملل

منبع: تابناک

با کانال همای خبر همراه باشید