تالاب #امیرکلایه حفاظت یا تجاوز خدمات اکوسیستم تالابی

همای خبر/انسان از دیرباز در محیط طبیعی، در کنار اکوسیستم های طبیعی می زیسته و از مواهب آن بهره می برده است. با گذشت زمان، افزایش جمعیت، تغییر الگوی مصرف و سبک زندگی بسیاری از منابع در پاسخ به نیازهای انسان از بین رفته اند و اکوسیستم های زیادی دچار آسیب جدی شده اند.

این در حالی است که سوداگری و سودجویی های افراد بر این آسیب افزوده است. از آنجا که انسان برای پاسخ به نیازهای خود به خدمات اکوسیستمی و تنوع زیستی وابسته بوده به اجبار برای پایداری آن ها قانون هایی در جهت حفاظت از بخش های حساس و منحصربفرد باقیمانده محیط زیست وضع کرده است. با توجه به اهمیت بالای حفظ این اکوسیستم ها خصوصا تالاب ها که از زیستگاههای مهم برای آبزیان ، جانداران خشکی زی_ و پرندگان محسوب می شوند و منبع مهمی برای تامین آب شیرین زیرزمینی هستند، نهادهای رسمی و در راس آن سازمان محیط زیست مسئولیت حفاظت از چنین اکوسیستم هایی را عهده دار شد. در این میان نقش جامعه محلی، نهادهای مردمی و مسئولان بسیار تاثیرگذار می باشد تا ضمن توجه به نیازهای انسانی، مانع هرگونه سودجویی افراد و دخل و تصرف غیرقانونی در مناطق حفاظت شده و حریم آن ها شوند.

حفاظت از تالاب ها

حفاظت از تالاب ها ضرورتی است که به شکل رسمی در قالب کنوانسیون رامسر به شکل علمی و عملی آغاز و مشخص گردیده است. اهمیت بی بدیل تالاب ها در تغذیه آب های زیرزمینی،‌ تامین زیستگاه گیاهان و جانوران،‌ تصفیه طبیعی آب، پالایش و جذب آلاینده ها، طبیعت نگری و کارکردهای ملموس و غیرملموس دیگر نشان دهنده جایگاه ویژه تالاب ها در محیط زیست و تامین خدمات اکوسیستم می باشد. در این راستا هرگونه دخالت انسانی در این محیط طبیعی حفاظت شده نیازمند بررسی های فنی و دقیق می باشد که در ارزیابی محیط زیستی مورد بررسی قرار می گیرد.
ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) (Environmental Impact Assessment)، روشی است علمی که در قوانین مربوطه دیده شده است که در آن اثرات ناشی از انجام یک پروژه یا عملیات آن بر محیط زیست بررسی و پیش بینی می گردد تا در هنگام انجام پروژه، با توجه به شناخت وضعیت موجود و نوع اثرات، عملیات بصورتی انجام پذیرد تا کمترین اثر بر محیط زیست وارد گردد. ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) درصدد، تلفیق مدیریت، برنامه ریزی، تجزیه و تحلیل داده ها و مشارکت های عمومی در ارزیابی های قبل از تصمیم گیری و برای تصمیم گیری آگاهانه، مشارکتی، شفاف و قابل پایش است. در ارزیابی آثار محیط زیستی، آثار طرح (پروژه) بر محیط زیست پیش بینی می شود تا از آسیب به محیط زیست جلوگیری شود و یا به کمک اقدام هایی برای اصلاح و کاهش آثار منفی طرح (پروژه) اقدام شود

تالاب بین المللی امیرکلایه

تالاب امیرکلایه به عنوان یک تالاب آب شیرین طبیعی و دایمی در محدوده جغرافیایی شهرستان لاهیجان و بخش رودبنه واقع شده است و دارای مساحت ۱۲۳۰ هکتار و محیط ۳۷/۲ کیلومتر و با فاصله ۸۰۰ متر از جاده اصلی واقع شده است. این تالاب طی مصوبه شماره ۶۳ شورای عالی محیط زیست در سال ۱۳۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است. در حاشیه تالاب روستاهای سحرخیزمحله، حسن بکنده، امیرآباد، حسنعلیده،‌تی تی پیرزاد و پایین محله ناصرکیاده وجوددارد.
براساس طرح جامع مدیریت پناهگاه حیات وحش امیرکلایه که در سال ۱۳۸۹ ارایه شد، وسعت تالاب به ۱۰۸۵ هکتار کاهش یافت و بر اساس گزارش های جدید این وسعت با کاهش بیشتر وسعتی حدود ۹۲۰ هکتار را دارا می باشد.
در پناهگاه حیات وحش و تالاب امیرکلایه ۹۰ ۸۵ گونه و زیرگونه گیاهی شناسایی شده است که یکی از گونه ها در معرض خطر تهدید می باشد. تنوع جانوری تالاب شامل پرندگان، پستانداران (۲۰ گونه شناسایی شده)،‌ خزندگان (۷ گونه)،‌دو زیست (۳ گونه) و‌ ماهیان (۱۵ گونه) است. جمعیت پرندگان در این منطقه ۲۰۵ گونه تخمین زده شده است که ۱۰۴ گونه بطور مستقیم به پهنه آبی و گیاهان آبزی تالاب وابسته اند. بخش بزرگ پرندگان را در تالاب (حدود ۹۵ درصد) ،‌ پرندگان مهاجر تشکیل میدهد که نشان دهنده اهمیت بالای تالاب برای پرندگان مهاجر آبزی است که شامل گونه های ارزشمند و در خطر انقراض جهانی،‌ آسیب پذیر جهانی و در معرض تهدی جهانی در کنار ۲۹ گونه حمایت شده ایران می باشد.
تهدیدهای تالاب بین المللی امیرکلایه
در طول حیات تالاب بویژه در ده های اخیر تالاب با تهدیدهای مختلف انسانی روبرو بوده است. تصرفات زمین های حاشیه تالاب،‌ برداشت غیراصولی از آب تالاب جهت اراضی کشاورزی، ورود کودها و سموم شیمیایی از اراضی کشاورزی مجاور تالاب که باعث خسارت های محیط زیستی فراوانی به تالاب شده اند از جمله مهم ترین این تهدیدات می باشند. در این میان در زمان های مختلف یکی از درخواست های بخشی از جامعه محلی و کشاورزان انجام لایروبی بخش از تالاب به منظور تامین آب مزارع برنج در تابستان بوده است. نکته های قابل توجه در خصوص این تقاضا این است که متقاضیان و برخی از مسیولان محلی به اشتباه و بصورت نادرست بخش هایی از تالاب را جدای از تالاب فرض می نمایند و به آن لفظ آب بندان اطلاق می نمایند درصورتیکه بخش مورد ادعا جزو لاینفک تالاب امیرکلایه می باشد و اتفاقا بخش آسیب پذیرتر تالاب بوده بطوریکه بیش از سایر بخش ها دچار هجوم رسوبات و خسارت و پدیده غنی شدن گردیده است. لایروبی تالاب و یا زهکشی آن می تواند اثرات جبران ناپذیر و تخریبی برای تالاب و اکوسیستم تالاب و زیستگاه جانداران در پی داشه باشد. کاهش سطح تالاب و کاهش حجم آب شیرین و خشک شدن تالاب می تواند بر روی هیدرولوژی آب های زیرزمینی و پیش روی آب شور دریا به خشکی اثرگذار باشد. همچنین هرگونه تغییری در تالاب می تواند بر روی مهاجرت پرندگان مهاجر به تالاب اثرگذاشته و تاثیرات مخرب می تواند در جغرافیای بزرگ تر و بر گونه های بیشتری گسترش یابد.
لازم بذکر است که عدم اطلاع رسانی کامل و بهنگام سازمان محیط زیست به جامعه محلی، مسئولان محلی و ذینفعان کلیدی درخصوص اهمیت تالاب و اثرات دخل و تصرف در تالاب و حریم تالاب می تواند انتظارات غیرواقع بینانه و برخلاف قوانین و مخرب محیط زیست ایجاد نماید.
تجربه های ناموفق لایروبی و خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها در کشور نگرانی ها را از هرگونه اقدام بدون پشتوانه مطالعاتی جامع و دقیق علمی افزایش داده است. امکان گسترش آلودگی های انباشته شده در تالاب درصورت لایروبی و هزینه های دوره ای لایروبی به عنوان یک اقدام ناپایدار از جمله چالش های دیگری است که متخصصان محیط زیست بارها گوشزد کرده‌اند.

راهکارهای پیشنهادی:
نهایی سازی سند سیپای امیرکلایه
تصویب و پیاده سازی برنامه مدیریت جامع تالاب بین المللی امیرکلایه
طرح جامع احیای تالاب
تعیین تکلیف اراضی پیرامونی (مالکیت، کاربری و ..)
انجام مطالعات دقیق محدوده‌هایی که ضرورت دارد لایروبی شود و انجام مطالعه ارزیابی اثرات محیط زیستی
ارایه مطالعات انجام شده به افکار عمومی و جامعه محلی به منظور آگاهی افزایی، ایجاد شفافیت، ایجاد امکان اثربخش نظارت عمومی و …
نکته حائز اهمیت اینکه امکان تامین آب بیشتر از طریق نهر حشمت رود که از دیرباز یکی از منابع آبی محل بوده است با لایروبی وجود دارد.

با کانال همای خبر همراه باشید.

http://homaygilanir