پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر پایگاه خبری و تحلیلی همای خبر|پایگاه خبری و تحلیلی همای گیلان|پایگاه خبری و تحلیلی استان گیلان|اخبار گیلان| اخبار روز گیلان | خبرهای گیلان| با اخبار گیلان همراه شوید|
اختصاصی همای گیلان: حادثه کربلا واتفاقات روزهای تاسوعا وعاشورا وپیامدهای گسترده و حزن انگیزآن،ازدیرباز درجهان اسلام بویژه ایران عزیز-خصوصا در دوره ال بویه وترجیحا از حکومت صفویه به بعد -از پرشورترین والهام بخش ترین حوادث اجتماعی ومؤثر بر روح انسان ها به شمار رفته ومی رود .
درچندقرن اخیر،ماه محرم وتخصیصا روزهای تاسوعا و عاشورا، با نام کمال الدین سید علی محتشم کاشانی نراقی ۹۹۶-۹۰۵ه ق )نیز پیوند یافته است وکتیبه های منقش به ترکیب بند معروف او در مساجد ،حسینیه ها وتکایا حال وهوای عاطفی و روحانی عزاداری اباعبدالله حسین (ع)را افزایش داده ومی دهد .
محتشم کاشانی باشغل بزازی وشعر بافی در زمان شاه تهماسب یکم صفوی(۹۹۵-۹۱۹ه ق) زندگی می کرد ولقب شمس الشعرداشت ،شاعر از نظر سبکی پیرو مکتب وقوع بود،شاید بتوان اورا پدر مرثیه سرایی شیعه به شمار اورد .
برادر محتشم ،عبدالغنی نام ،در هند زندگی می کرد واشعار شاعر را برای پادشاه شعردوست هند وبزرگان ان سرزمین می خواند وصله دریافت می کرد وبخشی از ان را برای محتشم می فرستاد،عبدالغنی در سفری به مکه مکرمه، فوت کرد ومحتشم در رثای برادر شعری غم انگیز با مطلع زیر سرود :
“ستیزه گر فلکا ای جفا وجور تو داد
نفاق پیشه سپهر از کینه ات فریاد”
درمنابع دو حادثه ، الهام بخش محتشم در سرودن ترکیب بند عاشورایی معروفش بیان شده اند :۱.وی درشب اول ماه محرم ،پیامبر را خواب دید،حضرت رسول (ص)ازوی پرسید :چرا در فراق برادرت شعر سرودی ودر مصیبت فرزندم حسین شعر نسرودی ؟این خواب در شبی دیگر نیز تکرارشد وشاعر عرض کرد :غم امام حسین سنگین است ومدخل ورود به ان مشکل ،که پیامبر مصراع اول را املا فرمودند :”باز این چه شورش است که در خلق عالم است “.
۲.محتشم امام علی (ع)را خواب دید وبا اندکی تغییر ،همان داستان روایت شده است ،درهر دو روایت ،منابع تاکید دارند که شاعر ابیاتی از این ترکیب بند را سرود ووقتی به مصراع”هست از ملال گرچه بری ذات ذوالجلال “ازادامه سرودن باز ماند وحضرت حجت (عج)در خواب به مددش امده وفرمود بنویس :”اودردل است وهیچ دلی بی ملال نیست “.
الهام بخش محتشم کاشانی هر چه باشد ،او یادگاری از خود باقی گذاشته است که به رغم سادگی و-تا حدی -خالی بودن از تکلف وتصنع ادبی در زبان شعری ،دارای ادبیت ،جوهرشعری ،مضمون افرینی ومعنی افرینی برجسته ای است .
این ترکیب بند در ۹۶ بیت سروده شده است ،شاعر در نظم ونثر صاحب هفت اثراست ،پنج اثرش در شعر عبارتند از :صباییه ،شبابیه وشبیبیه -اشعاری به ترتیب در کودکی ،جوانی وپیری -ضروریات ومعمیات ودو اثر به نثر ونظم به نام های :رساله جلالیه ونقل عشاق.
در باره دواثر اخیرمحتشم سه نظریه وجوددارد :۱.عده ای چون شمیسا به شاهد بازی او اشاراتی کرده اند ۲.گروهی مانند ترکی این موضوع را کاملا مردود می دانند وزبان اثر را تفتن شاعرانه به شمار می اورند ۳.دسته ای با بهره گیری از اندیشه عرفانی “المجاز قنطره الحقیقه”گذر اواز عشق مجازی به عشق حقیقی را باز گفته اند .
شاعر در اغاز در قالب های قصیده وغزل شعر می سرود وسپس بیشترین سروده هایش رامعطوف به مرثیه کرد وبرخی از پژوهشگران تشویق شاه تهماسب یکم را دراین موضوع دخیل دانسته اند .
شیوه کار او الگویی مناسب برای بسیاری از شاعران نظیر :وصال شیرازی ،صاحب بیدگلی ،ملک الشعراصبور کاشانی و…گردید وشاعران گوناگونی به حوادث کربلا ،روزهای تاسوعا وعاشورا ونتایج ان پرداخته اند اما هیچکدام نتوانستند شعری به قدرت تأثیر گذاری محتشم بسرایند.
ازنمونه های قابل توجه در تقلید از شاعر می توان به شعر حمید رضا برقعی با عنوان “طوفان واژه ها “اشاره کرد که بیت معروف ان چنین است :
“باز این چه شورش است که در جان واژه هاست شاعر شکست خورده طوفان واژه هاست”
هم چنین سید مهدی نجفی ملقب به بحر العلوم (۱۲۱۲ه ق)هم ترکیب بند معروفی به عربی به نام “الا ثنا عشریات”در ۱۱بند ودر مجموع در ۱۳۲ بیت در این زمینه سروده است .
/ دکتر محمدتقی یونسی رستمی، عضو هیات علمی دانشگاه ازاد
