سیر مبانی اندیشه های دینی / جلال میرزاآقایی

اختصاصی همای گیلان: چگونگی سیر مبانی اندیشه های دینی دغدغه بسیاری از اسلام شناسان و قرآن پژوهان و تحلیل گران سیاسی و اجتمایی و دینی عصر حاضر می باشند.اما تحلیل و تحقیق و پژوهش در باب مفاهیم و آیات قرآنی ,حداقل پس از رحلت پیامبر بزرگ اسلام تا به امروز ادامه دارد و در بعضی از نتایج این تحقیقات وتحلیل ها وپژوهش ها تخالف وتعارض مبنایی مشاهده میشود که این اختلاف فکری در همان ماههای اولیه حکومت خلفای راشدین مبرهن وآشکار شد و امروزه صد ها کتاب هم ازطرف تشیع و تسنن در باب این اختلافات حواریون اولیه ,کتابت و نگارش شده است .

عصر نقد گرایی دامنه خود را حتی در سیره و سیرت نبوی هم کشانده وبا تاویل و تحلیل و تفسیر در آیات قرآنی و روایات ربانی و اشارات نبوی ,حوزه نقد مبانی اندیشه های دینی را بسیار وسیع کرده است وباعث شکل گیری نوعی پلو رآلیسم مبنایی در شناخت مفاهیم اولیه بر ساخته های ادیان شده است .وجوح متفاوت و نه متعارض در شناخت و تحقیق و شیوه های متفاوت آن ,نتیجه ای جز تفاوت های آشکار و پنهان و مستتر در برداشت نهایی بدنبال نداشت که ما این مقوله را در تاریخ تحولات کشور مان بعد از پذیرفتن دین اسلام شاهدیم.احکام و عبادات و معا ملات مندرج در مفاهیم قرآنی ,امروزه در ترازوی نقد بسیاری قرار گرفته اند که در گذشته هم مسبوق به سابقه هم بوده است.

دایره المعارف عظیم اسلام شناسان و اندیشمندان جهان اسلام از گذشته تا حال مانند ابن رشد و مولانا و غزالی و ابن سینا و در قرون بعدی ملا صدرا وفیض کاشان و ملا احمد نراقی ودر صفویه مانند مجلسی و محقق کرکی ودر مشروطه نایینی وآخوند خراسانی و شیخ فضل الله نوری ,اگرچه نگاه متعارض سیاسی و اجتمایی داشتند ولی درون مایه و برداشت دینی متفاوت, باعث تعارض در حوزه سیاسی و اجتمایی شده است.

و مثال قبل از انقلاب هم می توان به بازر گان و شریعتی و طالقانی را با اندیشه های بنیان گذار فقید انقلاب در نظر گرفت که متفاوت از هم بودند.واینک در میان نواندیشان دینی هم این اختلاف برداشت از مفاهیم دینی به چشم میخورد .

بعنوان مثال سروش در تعریف و تفسیر وحی آنرا خواب های رمز آلود نبوی میداند که نیاز به خوابگزار و معبر دارد در صورتیکه ,کدیور و ابو الفضل بازرگان و آرش نراقی و… قایل به آن نیستند و این تفسیر و تاویل را نمی پذیرند.خرد گرایی در مباحث فلسفی عصر نو گرایی ,بسیاری از اندیشمندان حوزه دینی را واداشت که دست به تطبیق و تدبیر معانی ,برای سازگاری مبانی کلاسیک با مدعیات و داعیه داران عصر حاضر بزنند که متاسفانه گاهی اوقات این اختلافات به حوزه سیاست کشیده شد و رشته محاوره و مباحثه از هم گسست.

ورود اندیشه های فلسفی و عرفانی خاص ایرانی ما ,به حوزه تفسیر اندیشه ها ,لطافت و ظرافت خاصی به آن بخشیده است و هرچه به عصر تعمیق نگاه فلسفی نزدیک می شویم به عمق تفسیر دینی افزوده می شود .

از ابن سینا تا ملا صدرا و از مرحوم محمد تقی جعفری و تا محمد حسین طبا طبایی و از دینانی و سروش تا…همگی در این راستا قابل نشان می باشند.هر منو تیک در مبانی اندیشه های دینی بدون سیر تاریخی فلسفی, در معانی و مبانی ,ورود این مبانی در عصر حاضر را دشوار می کند.ماندگاری را در سازگاری این مبانی با پارادایم فکری عصر حاضر ممکن و میسر می باشد.

جلال میرزاآقایی