نشانه‌شناسی دولت اسلامی عراق وشام(داعش)/ مسعودمرادپورگیلده

اختصاصی همای گیلان: ۱- مفهوم نشانه شناسی

در انگلیسی semiology، همچنین Semiotics و یا Semeiotics از واژه یونان (سِمِئیون) به معنی نشانه مطالعه نشانه‌ها و نمادها است . نشانه‌شناسی  علمی است که به بررسی انواع نشانه‌ها، تعبیر  آنها، و قواعد حاکم بر نشانه‌ها می‌پردازد؛ و چگونگی ارتباط و معنا را در پدیده‌ها و نظام‌های نشانه‌ای گوناگون مطالعه می‌کند. نشانه، پدیده‌ای ملموس و قابل مشاهده می باشد که جانشین یک پدیدهی غایب می‌شود و بر آن دلالت می‌کند.نشانه، ضرورتاً باید نمود مادی داشته باشد تا به‌وسیله یکی از حواس انسان دریافت شود. اما چیزی که نشانه بر آن دلالت می‌کند می‌تواند مادی یا ذهنی، واقعی، یا خیالی، و طبیعی یا مصنوعی باشد. آنچه در یک بافت نشانه است، خود در بافت دیگر می‌تواند مدلول یک نشانه دیگر باشد. در عین حال هر پدیده می‌تواند در بافت‌های متفاوت، نقش‌های نشانه‌ای متفاوتی داشته باشد. به مجموعه‌ای از نشانه‌ها و قواعد حاکم بر روابط میان آنها که یک نظام را می‌سازند، رمزگان گفته می‌شود و در چارچوب همین نظام است که نشانه‌ها تعریف می‌شوند و ارزش و معنا پیدا می‌کنند. در چارچوب همین نظام و بر پایه قواعد و روابط موجود در آن نشانه‌ها با یکدیگر ترکیب می‌شوند و یک پیام  یا متن  را می‌سازند.علم نشانه شناسی با بررسی نشانه ها کمک می کند تا افراد دنیای اطراف خود را به واسطه نشانه ها درک کنند و کمک می کند تا نظام های نشانه ای رمزگذاری و رمزگشایی بشوند و افراد را قادر می سازد تا از رهگذر این نشانه ها بتوانند ارتباط با جهان اطراف خود برقرار بکنند .

سیستم های نمادین و نشانه شناختی ، سیستم هایی اند که بین آنها رابطه است و موقعیت های مدیریت پذیری ما را به بحث نظم می کشاند که این رویکردی است از جانب گروهی از نظریه پردازان که در مرکزشان فوکو و بوردیو قرار دارند که اصل اساسی تمام حوزه های اجتماعی را در مسأله نظم می بینند .روش انسان شناسی نشانه شناختی با روش نشانه شناسی متفاوت است . نشانه شناسان وارد مباحث صوری متأثر از نظام فکری سوسوری می شوند و تا به امروز ادامه پیدا می کند و این امر در انسان شناسی مورد پذیرش نیست.  نگاه انسان شناسی  به نشانه شناسی نگاه اجتماعی – فرهنگی است . افراد برا اساس سیستم نشانه شناختی و نمادین رفتار می کنند و این سیستم بین فرهنگ های مختلف فرق می کند و حتی در داخل فرهنگ ها هم تفاوت وجود دارد . رابطه تفسیر نشانه شناختی با تجربه زیستی مهم است . سیستم سمیوتیک از طریق زبان شناختی و شناختی به کمک ما می آید و در بازنمایی تمام تصاویر انسان شناسی مثل عکس و تصویر و غیره واقعیت بیرونی را با واقعیت فردی سعی می کند منطبق کند و بدن فردی را به بدن اجتماعی تبدیل می کند .

۲- نشانه شناسی گروه تروریستی داعش

 داعش به عنوان یک جنبش سلفی وتکفیری، به دنبال احیای گذشته در زمان حال بوده و نوعی نگاه نوستالژیک نسبت به تاریخ گذشته اسلام براساس تفکرات پدرسلفی گری ابن تیمیه دارد.از همین رو دومین مولفه ای که در کنار توحش بی حد و حصر این گروه تروریستی مشاهده می شود، نمادگرایی ونشانه شناختی قابل توجه آن است.باتوجه به نشانه شناسی هایی که وجودداردنشان می دهد این گروه تروریستی دست دردست سردمداران وهابیت واستکبارجهانی دارد.بنا به گفته موشه یعلون وزیرجنگ رژیم صیهونیستی(اسراییل) غاصب چندماه پیش درکنفرانسی درتل آویو: که مادرجنگ۲۰۰۶ به سراغ مچ ایران رفتیم وحزب ا.. گلوی مارا فشرد اما مااشتباه کردیم واین باعث شد بازو خون رسانی کند(سوریه).وراه حلی که ارائه می دهدجالب است:برای زدن این پیکراول  باید بازو را زد مچ خودش می افتد.با این وجود کارتجهیزمادی ونظامی وهمه جانبه  این گروه تکفیری رادر دستورسیاست های خودقراردادند.اما براساس نشانه شناسی میتوان این گروه تروریستی مدرن را درچاچوب علایم ظاهری خودموردنشانه ونماد شناسی نمود.

الف)نشانه شناسی پرچم

مقوله اول به پرچم این گروه که برجسته ترین نماد ونشانه آن است باز می گردد. اغلب گروه های تندرو و تروریستی وسلفی از گروه طالبان گرفته تا تشکیلات القاعده و شاخه های مختلف آن از پرچم سیاه رنگی که عبارت “لا إله إلا ا… محمد رسول ا…” در کنار نماد شمشیر بر روی آن نقش بسته، استفاده کرده اند و گروه داعش نیز همین کار را با کمی تغییر انجام داده است.که این پرچم  برآمده از اندیشه تکفیری وسلفی ابن تیمیه پدرسلفی گری دارد.

بررسی رنگ ها ونشانه های به کار رفته در این پرچم ها و شباهت عجیب آنها، نکات قابل توجهی را در خود نهفته دارد. نخست آن که تمامی این پرچم ها، سیاه و سفید است و جز سیاه و سفید، هیچ رنگی در آنها به کار نرفته است؛ این در حالی است که پرچم کشورهای اسلامی معمولا دارای تنوع رنگ و زیبایی خاصی هستند.مثل ایران و… کاربرد سیاه و سفید و عدم استفاده از رنگ های دیگر، به نوعی از تفکر تکفیری وسلفی این گروه های تروریستی حکایت دارد که دنیا را سیاه یا سفید می بینند و هیچ وضعیت سومی در تفکر وهابی و سلفی آنها جا ندارد؛ هرکه مانند آنها فکر کند سفید است ومتسحق زندگی و هر کس در هر مورد با آنها مخالف باشد، سیاه و مستحق مرگ است به بدترین شیوه هاوشکنجه ها که آنهم برگرفته ازپدرفکری آنان که ابن تیمیه است.

ب) برآمده از نگاه های آخرالزمانی

دومین تفسیری که می توان برای پرچم های سیاه داعش ارائه داد، به رویکردهای آخر الزمانی این گروه تروریستی باز می گردد. پرچم های سیاه نامی آشنا در منابع روایی شیعه و سنی در تحولات عصر ظهور است نشانه ای که به شدت مورد توجه گروه های تکفیری قرار دارد.اما داعش همان سفیانی نیست ،تفاوت بین داعش و سفیانی، بیش از ۱۰ مورد است:

۱- اختلاف در رنگ پرچم سفیانی و داعش. پرچم سفیانی سرخ رنگ است در حالیکه پرچم داعش، سیاه می باشد.

۲- محل خروج سفیانی وادی یابس است در حالی که محل داعش در شمال سوریه و عراق است.

۳- بر اساس روایات اسلامی، سفیانی شخص خاصی است در حالی که داعش جریان است. سفیانی، شخص محور است در حالیکه داعش، بیشتر جریان محور است.

۴- نسب و نام سفیانی در روایات آمده است که سفیانی از نسل ابوسفیان و یزید بن معاویه است اما در مورد رهبر داعش، ابوبکر بغدادی چنین چیزی را نمی توان بررسی نمود.

۵- در روایات قدرت سپاه سفیانی بسیار هولناک ذکر شده است تا جایی که به سرعت شام و عراق را می گیرد در حالی که داعش از چنین قدرتی برخوردار نیست و هنوز نتوانسته است بر کل منطقه سوریه مسلط شود.

۶- سفیانی بیش از ۱۵ ماه حکومت نمی کند. در صورتی که داعش بیش از ۱۵ ماه تشکیل شده است و چند سال است که در سوریه در حال جنگ است و هنوز نتوانسته است بر کل منطقه سوریه تسلط پیدا کند. در حدیث معتبری امام صادق(ع) فرمود: «مِنْ أَوَّلِ خُرُوجِهِ إِلَى آخِرِهِ خَمْسَهَ عَشَرَ شَهْراً سِتَّهُ أَشْهُرٍ یُقَاتِلُ‏ فِیهَا فَإِذَا مَلَکَ الْکُوَرَ الْخَمْسَ مَلَکَ تِسْعَهَ أَشْهُرٍ وَ لَمْ یَزِدْ عَلَیْهَا یَوْماً»: از اول قیام سفیانی تا آخر کارش ۱۵ ماه است. شش ماه می‌جنگد و پنج آبادی را می‌گیرد و نه ماه حکومت می‌کند و یک روز هم بیشتر نمی‌شود.در روایت دیگری امام صادق(ع) این پنج منطقه را در شام نام می‌برد: «مَلَکَ کُوَرَ الشَّامِ الْخَمْسَ دِمَشْقَ وَ حِمْصَ وَ فِلَسْطِینَ وَ الْأُرْدُنَّ وَ قِنَّسْرِینَ»: مناطق پنجگانه آمده در روایات اکنون چهار کشور سوریه، لبنان، فلسطین و اردن است.

طبق این بیان اولاً سفیانی کسی است که شش ماه بتواند چهار کشور را بگیرد و بسیار روشن است که این نشانه به هیچ وجه قابل تطبیق بر داعش نیست، ثانیاً کل شورش و حکومت سفیانی از ظهور تا افولش بیش از پانزده ماه نخواهد بود، در حالی که داعش بیش از دو برابر این مدت است که شر و ضرر آن متوجه کشورهای اسلامی شده است و حتی یک کشور را هم نتوانسته است بگیرد. علاوه بر اینکه، امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «یَخْرُجُ بِالشَّامِ فَیَنْقَادُ لَهُ‏ أَهْلُ‏ الشَّام»: سفیانی شورش می‌کند و اهل شام از او پیروی می‌کنند، در حالی که روشن است مردم سوریه به طور کامل، داعش را حمایت نکردند.

۷- طبق روایات، سفیانی پس از سرکوب مخالفان اش در شام، هدفی جز حمله به عراق ندارد، از این‌رو، با سپاهی بزرگ به سمت عراق رهسپار می‌شود، اما در میانه راه، در منطقه‌ای به نام قرقیسیا (شهری در سوریه در محل اتصال رود خابور و فرات) جنگی هولناک درمی‌گیرد و بسیاری کشته می‌شوند. آنگاه سپاه سفیانی پس از پیروزی در نبرد قرقیسیا به صورت هم‌زمان با دو سپاه مختلف به مدینه و عراق یورش خواهد برد. در حالی که داعش، در میانه حمله به عراق، چنین نبردی (جنگ قرقیسیا) را انجام نداد.

۸- اگر داعش، سفیانی است، پس باید خراسانی و یمانی نیز خروج کرده باشند، در حالیه هنوز جنین مساله ایی رخ نداده است. در حدیث معتبری امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّ أَمْرَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ‏ فِی‏ رَجَب» و در حدیث معتبر دیگری امام صادق(ع) فرمودند: «خُرُوجُ الثَّلَاثَهِ الْخُرَاسَانِیِّ وَ السُّفْیَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ فِی‏ سَنَهٍ وَاحِدَهٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِد». طبق این دو روایت سفیانی در ماه رجب و همزمان با خراسانی و یمانی شورش خواهد کرد، روشن است که به هیچ وجه این نشانه قابل تطبیق بر داعش نیست، زیرا هنوز نه خراسانی قیام کرده نه یمانی.

۹- و اگر داعش، همان سفیانی است، باید طبق روایات، علاوه بر حمله به عراق، لشکری را نیز به سمت کشور عربستان و شهر مدینه و مکه، فرستاده باشد، در حالیکه همگان می دانند، چنین اتفاقی نیفتاد.

 

ج)نشانه دلبستگی به خلافت عباسی

سومین تفسیری که برای پرچم های سیاه داعش ارائه شده است، این پرچم ها را شبیه پرچم های سیاه خلافت های اموی و عباسی دانسته و آن را نمادی از دلبستگی داعشیان به خلافت اموی و عباسی معرفی می کند. البته این دلبستگی تنها به پرچم ختم نمی شود. اخیرا کتابی به وسیله یکی از علمای تکفیری در توجیه خلافت ابوبکر بغدادی به نام «پیش آمدن دست ها برای بیعت بغدادی» چاپ شده است. نویسنده در این کتاب برای ابوبکر بغدادی خصوصیات و مناقبی را می آورد و وی را حسینی معرفی کرده و نسب او را به اهل بیت(ع) وصل می کند. نویسنده در این کتاب بر قریشی بودن ابوبکر بغدادی تاکید و وی را فقیه و خُبره در دین معرفی کرده است، چون علمای اهل سنت در گذشته از شرط قریشی بودن حاکم دست کشیده بودند، تکفیری ها ووهابیها می خواستند بغداد را اشغال کنند و مثل هارون الرشید اقامه خلافت کنند و به همین خاطر این توجیهات را ارائه کرده اند.

۳- پوشش

پوشش اعضای گروه داعش نمادو نشانه های خاصی دارد. داعشی ها معمولا لباس سیاه برتن دارند. در اولین و تنها نوار ویدئویی منتشر شده از ابوبکر البغدادی سرکرده این گروه هم لباسی مشکی داشته و عمامه ای مشکی نیز بر سر گذاشته است.برخی منابع وابسته به داعش سعی کرده اند بین این عمامه با عمامه ای که بنا به برخی روایت های تاریخی، پیامبر در زمان فتح مکه بر سر گذاشته، ارتباط ایجاد کنند. داعش در این خصوص در صفحه توییتر خود آورده است: «چرا عمامه سیاه؟ در صحیح مسلم از جابر رضی ا… عنه آمده است: روز فتح مکه پیامبر را دیدم که عمامه سیاه برسر داشت.» با این حال لباس های مشکی بغدادی درست بر خلاف لباس های بلند سفیدی است که بسیاری از سلفی ها و اعضای گروهک های تروریستی دیگر به پوشیدن آن عادت و اعتقاد دارند.

۴- پروژه رقیب سازی برای حزب ا…

ژنرال وسلی کلارک فرمانده پیشین ناتو اخیرا در رابطه با چگونگی شکل گیری داعش اذعان کرده است که داعش نتیجه تلاش همپیمانان آمریکا در خاورمیانه برای ایجاد یک میلیشیای نظامی برای مقابله با حزب ا… لبنان است. واقعیتی که سیمون هرش ستون نویس شهیر نیویورکر در سال ۲۰۰۷ به آن اشاره کرده بود. از همین رو کارشناسان رسانه معتقدند، نحوه پوشش و چهره خلیفه ابوبکر البغدادی در این فیلم به گونه ای طراحی شده بود تا هر چه بیشتر شبیه سید حسن نصرا… دبیرکل حزب ا… لبنان باشد، این را از القاب فاخری! –نظیر القرشی الهاشمی الحسینی- که هواداران البغدادی برای وی تراشیده اند نیز می توان مشاهده کرد. به نظر می رسد علاوه بر اسلام هراسی ، پروژه رقیب سازی برای محور اصیل مقاومت در منطقه با یک جریان مزدور، خشن و جنایتکار وابسته نیز کلید خورده است.

۵- جغرافیا

نمادهای داعش نمادهای جغرافیایی وژئوپلیتکی این گروه است که عبارتنداز :

الف)احیای خلافت از قسطنطنیه تا بغداد

آرزوی دستگاه خلافت در تمام دوره عباسی، تصرف قسطنطنیه بود که در قرن نهم توسط عثمانی ها به دست آمد اما این قدر این آرزو در وجودشان جای گرفته بود که هنوز هم در روایات مربوط به ظهور، فتح قسطنطنیه که قرنها پیش صورت گرفته از علائم ظهور شمرده می شود! هرچه هست، اصل جدال با روم و غرب ریشه در همین باور ها دارد. به علاوه، این خلافت، ریشه اموی جدی دارد و روایات فضائل شام یکی از محور های اصلی آن است. در این مسیر و از دید داعش، از بغداد که قرنها مرکز خلافت عباسی بوده، نمی‌توان گذشت. این شهر در این تجربه جایگاه ویژه ای دارد لذا یک سید حسینی بدری سامرایی، اما سنی، خود را «ابوبکر بغدادی» می خواند. این می تواند الهام بخش این نکته باشد که وی پا جای پای اولین خلیفه می گذارد.

ب)موصل و اندیشه های رشید رضا

یکی دیگر از نمادهای جغرافیایی داعش شهر موصل و اهمیت آن است. داعشی ها موصل را مرکز خلافت خود قرار داده اند. این پرسش که «بر چه اساسی شهر موصل مرکز خلافت گروه داعش قرار گرفته است؟» از پرسش های مهمی است که پاسخ به آن از دیدگاه برخی از تحلیل گران، بسیاری از قضایای پنهان را در خصوص داعش آشکار می کند. برخی تحلیل گران انتخاب موصل به عنوان پایتخت خلافت داعش را به اندیشه های رشید رضا متفکر برجسته مصری نسبت می دهند. رشید رضا در کتاب «الخلافه و الامامه العظمی» که در واقع مجموعه  سلسله مقالات رشید رضا در نشریه ای (هفته نامه چاپ قاهره در سال ۱۹۲۲) به نام «المنار» است و در باب خلافت نگاشته شده ، شاخصه هایی که خلافت اسلامی باید داشته باشد و ترتیبات و ضوابطی که باید از آن برخوردار باشد، را تشریح می کند. رشید رضا خاطرنشان می سازد که خلافت باید در یک منطقه بینابین شبه جزیره عربستان و آناتولی (قسمت آسیایی ترکیه: آسیای صغیر) که در آنجا عرب ها، ترک ها و کردها در کنار یکدیگر زندگی می کنند، فی المثل در موصل، برپا شود و مناطق مجاور آن (که همچنین مورد ادعای سوریه بود) به آن منضم گردد. رشید رضا در این خصوص، اظهار امیدواری می کند سوریه، عراق و ترکیه بر سر موصل، که جایگاه آن روی نقشه های قبل از جنگ اول جهانی مشخص نبود، منازعه نکنند، زیرا موصل همان طور که از نامش برمی آید، «محل وصل» و رابطه معنوی میان جوامع عرب، ترک و کرد، که همگی مسلمان هستند، خواهد بود.

نتیجه گیری: 

به نظر میرسد در پشت پرده تشکیل گروه تروریستی تکفیری داعش، اتاق فکرهای جریان باطل، یهود، صهیونیسم مسیحی و سرویس های اطلاعاتی غربی، هستند و با مطالعه گسترده در ادبیات آخرالزمانی، تلاش کرده اند تا به خیال خام خود، مدیریت وقایع نزدیک به ظهور منجی آخرالزمان، را در دست بگیرند. شاهد بر اینکه علاوه بر تشکیل داعش و سوء استفاده از پرچم های سیاه در بشارت های پیامبر، از تشکیل گروه ترویستی خراسان، این بار با سوء استفاده از پرچم هایی از ناحیه خراسان (رایات من قبل خراسان)، خبر می دهند. تا با شبیه سازی کاریکاتوری از علائم ظهور، تحولات و وقایع نزدیک به ظهور را در دست بگیرند. تلاش های مضحک “محور غربی ــ عبری ــ عربی” و “ائتلاف صهیون – صلیبی – سلفی /وهابی” برای سوء استفاده از روایات ملاحم و شبیه سازی کاریکاتوری از روایات آخر الزمانی، همچنان ادامه خواهد داشت تا امر بر همگان، مشتبه شود.

مسعودمرادپورگیلده