آیین چهارشنبه سوری

✍سیدرضامیرحسینی

اختصاصی همای خبر/چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های ایرانی است که از غروب آخرین سه‌شنبه تا نیمه‌شب آخرین چهارشنبهٔ اسفند هرسال برگزار می‌شود . برافروختن و پریدن از روی آتش از گذشته مشخصهٔ اصلی این جشن است. این جشن، نخستین جشن از مجموعهٔ جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است که با برافروختن آتش و برخی رفتارهای نمادین دیگر، به‌صورت جمعی در شهرهای مختلف ایران در فضای باز برگزار می‌گردد. مهمترینِ این آیین‌ها جمع‌آوری خار و خاشاک یا توده‌های سوختنیِ دیگر و افروختن آتش است ، حتی بسیاری از مردم چند روز قبل از چهارشنبه‌سوری، برای گردآوری هیزم، بوته و امثال آن به بیرون از شهر می‌روند. ماده سوختنی آتش چهارشنبه‌سوری، گاهی از ضایعات کشاورزی همان منطقه تأمین می‌شود. معمولا محل برافروختن آتش ، حیاط خانه یا کوچه های محله میباشد. کومه‌های آتش به فاصله چند متری از هم چیده می‌شود. آتش‌افروزی در زمان غروب آفتاب یا بعد از آن انجام می‌شود و مردان، زنان، و کودکان از روی آن می‌پَرَند این کار از قدیم معمولا در محله ها بصورت دسته جمعی توسط خانواده ها و همسایه ها انجام میشد. متاسفانه در سال‌های اخیر چهارشنبه‌سوری کمی از اصالت خود فاصله گرفته‌است و استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا که بعضاً دست‌ساز و خطرناک هستند بسیار رایج شده است و جایگزین آیین‌های کهن شده‌است.به طور کلی مردم گیلان نیز مانند سایر استان ها در چنین روزی ، در چند منطقه پوشال برنج را با فاصله و ارتفاع کم کنار هم می چینند، سپس آنها را آتش می زنند و برای دفع چشم زخم، اسپند در آتش می ریزند و افراد هر خانواده از بزرگ به کوچک، از روی آن می پرند . اگرچه روشن کردن آتش در این استان مانند دیگر نقاط کشور عنصر اصلی جشن به شمار می آید، اما یکی از کلیدی‌ترین عناصر این روز، رفتن به بازار است. بازارهای گیلان درچهاشنبه سوری از رونق بسیار خوبی برخوردارند ، زیرا اغلب مردم این استان، خرید مخصوص سفره هفت سین را در همین روز تهیه می‌کنند.از دیگر رسم‌های رایج در برخی شهرهای گیلان خرید دانه سپند مخصوص سفره هفت‌سین است، همچنین در چنین روزی فروشندگان روی همه بساط‌ها منقلی هم روشن میکنند و مدام در آنها سپند و گلپر می سوزانند و هوای بازار آغشته به بوی این دانه های خوشبو می‌شود.در گذشته یکی از عادات بانوان گیلانی در چهارشنبه‌سوری، نظافت نمادین خانه‌ها بود، آنها در حین نظافت آرزو می‌کردند نحسی و بدی از منزلشان دور شود و خیر و برکت و خوشبختی وارد منزل شود.گیلانی‌ها به ساقه برنج «کلش» می‌گویند مردم شهر چند روز قبل از فرا رسیدن چهارشنبه‌سوری به روستاها می‌روند و کلش تهیه می کنند و به خانه می‌آورند. در غروب چهارشنبه‌سوری در حیاط خانه ها یا کوچه‌ها  در چند نقطه آتش روشن می کنند و از روی آنها می‌پرند.همچنین رسم است که در این شب در خانه‌ها اسپندی را که از بازار برای سفره هفت سین خریده اند، دود کنند.پس از پایان مراسم، خاکستر کاه سوخته را در پای گیاهان می‌ریزند و بر این باورند که این کاه سوخته، موجب افزودن بار و میوه درختان می‌شود . تمامی آیین ها و یادمان هایی که مردم ایران در زمان های گوناگون بر پا می داشتند و بخشی از آنها همچنان در فرهنگ این سرزمین پایدار شده است، با منش، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود. و خوشبختانه این آیین زیبا همچنان ادامه دارد.

هر ناحیه از ایران براساس آداب و رسوم قومی و محلی خود در این جشن شرکت می‌کنند. چهارشنبه سوری به عنوان یک جشن بزرگ ملی همیشه مورد توجه بوده است اما صیانت از درستی روش‌ها و شناخت فرهنگ ایران و عدم سو استفاده‌ها است که می‌تواند این جشن ها را ماندگار و پابرجا کند.مراسم مربوط به این جشن ، ازدیرباز در فرهنگ سنتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده است. امیدواریم خانواده ها، علی الخصوص جوانان در روز چهارشنبه سوری از مواد محترقه و خطرناک استفاده نکنند تا یک روز خوب و بیادماندنی را در کنار خانواده هایشان تجربه کنند.در سال‌های اخیر استفاده از مواد آتش زا خطرناک و دست ساز آسیب های جبران ناپذیری با خود به همراه داشت ،متاسفانه این موضوع باعث گردید ما از آیین سنتی این مراسم دور شویم .

سیدرضامیرحسینی
(گیلان۱۴۰۰/۱۲/۲۳)

با کانال همای خبر همراه باشید.

http://homaygilanir