سرنوشت پسران و نوادگان یزدگرد سوم ساسانی/تهیه کننده علی غلامرضائی مدرس دانشگاه وپژوهشگرتاریخ

اختصاصی همای گیلان:فیروز ، بهرام ، خسرو ، نرسی ، مهر گشنسب و کامگار شش تن از پسران یزد گرد سوم بوده اند.نام هفتمین پسر یزدگرد سوم مدخج بوده است.

گروهی از مورخان معتقدند چون مدخج پس از کشته شدن یزد گرد سوم به دنیا آمده است نام او را ” مدخج ” گذاشته اند.پس از شکست نهاوند ، یزد گرد سوم به تخارستان گریخته و از امپراتور چین تقاضای کمک کرد اما به سبب طولانی بودن مسافت ، و از آنجایی که امپراتور چین در این هنگام سرگرم نبرد با ترک های آسیای مرکزی بود تقاضای یزدگرد سوم را رد کرد.یزد گرد سوم پیشتر ها تمامی دختران و زنان خاندان خود را به چین فرستاده بود که از دستبرد تازی ها در امان بمانند.پس از کشته شدن یزد گرد سوم ، فیروز ( بزرگترین پسر او ) و خسرو( پسر دوم یزد گرد ) در تخارستان ماندند.فیروز بزرگترین پسر یزد گرد سوم و ولیعهد و جانشین او ابتدا به کمک ترک های آسیای مرکزی در تخارستان به نبرد با تازی ها برخواست اما از اعراب شکست خورده و به چین گریخت ؛ او مدتها در دربار چین منصب نظامی داشته و نخستین ایرانی بود که با خود آیین زرتشت را به چین برده بود.فیروز در سال ۵۷ هجری آتشکده ای در شهر ” چانگ نگان ” پایتخت آن زمان چین ساخته است ؛ و در چین نیز ادعای شاهنشاهی ایران را داشته و پادشاهان چین او را به این سمت میشناخته اند.فیروز بعدها مجددا به تخارستان برگشت و در کوهستان های آن منطقه ساکن شد تا برای به دست آوردن تاج و تخت با تازی ها وارد جنگ شود به همین خاطر از امپراتور چین در این خصوص کمک نظامی و سرباز خواست اما چون راه تخارستان به چین بسیار دور بوده ، امپراتور چین نتوانست کمکی به فیروز بکند.در سال ۴۱ هجری که امپراتوران چین پس از سه سال جنگ ، ایالت های غربی خود را از چنگ ترکها بیرون کشیدند ، فیروز را به سلطنت ناحیه تخارستان منصوب کردند.اما باز تازی ها به ترکستان یورش برده و فیروز بعد از اندکی مقاومت مجددا به چین گریخت و میان سالهای ۵۷ تا ۶۰ هجری در گذشت.البته این مطالب است که سالنامه های چینی به آن اشاره کرده اند ، تاریخ نگاران تازی راجع به جنگ فیروز با خلیفه به مطلب متفاوتی اشاره کرده اند: قتیبه ابن مسلم ، سردار تازی ، فیروز را شکست داده و دخترش شاه آفرید را اسیر کرد. شاه آفرید در زمان فتح سمرقند، توسط قتیبه بن مسلم به اسارت گرفته شد؛ قتیبه او را به حجاج بن یوسف هدیه کرده بود و حجاج نیز این کنیز را به ولید بن عبدالملک بخشیده بود. یزید بن ولید همواره به نسب خویش مباهات کرده در شعری بیان داشته بود که:انا ابن کسری و ابی مروان و قیصر جدی و جدی خاقان من پسر خسروام و پدرم مروان است و جدّم قیصر و خاقان.» در این شعر او قیصر و خاقان را نیز از نیکان خود دانسته است چرا که مادر فیروز، دختر خسرو بود و مادر او دختر قیصر؛ مادر خسرو نیز دختر خاقان پادشاه ترک بودفیروز پسری به نام نرسی داشته که در سال ۶۰ هجری نیابت سلطنت را بر عهده گرفت و به یاری چینی ها رهسپار تخارستان شد و نزدیک به بیست سال دلاورانه با تازی ها جنگید اما در نهایت با پافشاری تازی ها شکست یافته و به چین برگشت و در همانجا نیز درگذشت.در سالنامه های چینی به شخصی به نام پشنگ برمیخوریم که ادعای پادشاهی ایران را داشته و احتمالا پسر نرسی بوده است.همچنین در سالنامه های چینی ، از شخصی به نام خسرو نام برده اند که یکی از نوادگان یزد گرد سوم بوده است.خسرو در کتب مورخین تازی نیز آمده و در سال ۱۱۰ با سپاهی مشتکل از ترکان با تازی ها در حال نبرد بوده است.بازماندگان کامگار ، دیگر پسر یزد گرد سوم تا مدتها در خراسان بوده اند چرا که احمد بن سهل ، از بزرگان حکومت سامانیان ، در پنج پشت به یزد گرد سوم می رسیده است ؛ برادران و پدر احمد بن سهل در علومی مانند اخترشناسی ماهر بوده اند.سامانیان و بزرگان علم و ادبی که در دستگاه حکومتی آنان میزیستند همگی ایران گرایی داشته و نسبت به اساطیر و تاریخ باستانی و فرهنگ ایران علاقه خاصی داشتند و نخستین جرقه های سرایش شاهنامه فردوسی با حمایت این خاندان ، به وجود آمد.همچنان چه در تاریخ ها آمده است خاندان نیز از نوادگان بهرام چوبین بوده اند.گروهی از تاریخ نگاران ، سبکتکین ، پدر سلطان محمود غزنوی را نیز از نوادگان فیروز ، پسر بزرگ یزدگرد سوم دانسته اند ولی این مطلب صحیح نیست.
منبع: ۱-تاریخ اجتماعی ایران ، از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان ، سعید نفیسی ۲- مطالب رنگارنگ تاریخ ایران،انتشارات دافوس

با کانال همای خبر همراه باشید.http://@homaygilanir