خاور میانه و جامعه امنیتی

خاورمیانه و جامعه امنیتی

یادداشت از امیرحسین تقی زاده
دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی دانشگاه گیلان

همای خبر) گیلان)

جامعه امنیتی به معنای اجتماعی است که مردم این احساس را داشته باشند که از طریق نهاد های مختلف در درون کشور می‌توان به تغییر و تحولات تدریجی(نشانه انباشت سرمایه) و مسالمت آمیز دست یافت
این فرایند نوعی احساس اجتماع بودگی را در مردم یک کشور بوجود می آورد .
چنین جامعه ای را جامعه امنیتی می‌گویند
ویژگی مذکور را می‌شود از سطح ملی به منطقه ای و فراملی گسترش داد .

میتوان گفت هرچقدر نهاد سازی بیشتری در کشور ها انجام شود و دولت (state) ها بیشتر به سمت بستر ، نهاد و فرایند های قانونی و دموکراتیک در جهت احقاق حقوق طبیعی مردم بروند احتمال بالا رفتن امنیت منطقه و درنتیجه همگرایی افزایش خواهد یافت .
در سطح منطقه برای همگرایی بین واحد های سیاسی نیازمند اصولی مانند پیش بینی پذیر بودن و سازگاری ارزش های بازیگران منطقه ای هستیم که با ارتباطات مستمر به همراه کمک نهاد های منطقه ای و بین المللی ، همگرایی بین واحد های سیاسی منطقه شکل گرفته و تحکیم می یابد .
در مورد منطقه خاورمیانه نیز آنچنان که شایسته است همگرایی و ارزشمند شمردن حقوق طبیعی ملت های مختلف دیده نمی‌شود
چند نکته در باب علل عدم وجود جامعه امنیتی و همگرایی در خاورمیانه قابل ذکر است:
۱_ منطقه خاورمیانه ، منطقه ای است که از نظر فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی نامتجانس بوده و در بُعد دینی نیز بجای تلاش برای همگرایی دینی و پذیرفتن شاخه های کلامی فقهی مختلف در قالب امت واحده اسلام تلاش بر تکفیر تفاوت ها ، یکسان سازی گسترده و خشونت آمیز تفکر دینی و درنتیجه واگرایی بوده است .
واکنش سلفی گری ، وهابیت و تبعیض بین پیروان مذاهب مختلف اسلام در کشور های خاورمیانه مصداق بارز این امر می‌باشند.

۲_مشکلات جدی در باب ملت و هویت در خاورمیانه وجود دارد که می‌توان مسئله حق استقلال اکراد ، اسلام گرایی افراطی و وجود مشکلات جدی سیاسی در کشور هایی همچون لبنان ، سوریه و عراق را نمونه بارز این امر دانست .
در واقع روند دولت ملت سازی در بین کشور های کرانه خلیج فارس طبیعی نبوده و بیشتر از اینکه بخاطر عوامل داخلی باشد حاصل فشار خارجی و معاهده سایکس پیکو بوده است که بدون توجه به حق استقلال قومیت های مختلف آن ها را بصورت یک دولت ملت نا متوازن و مصنوعی در آوردند .
از طرفی پیدایش و شیوع اسلام گرایی افراطی علاوه بر مسئله فقر حاصل احساس خطر و در نتیجه دفاع از هویت اصیل اسلامی در قالب بازگشت به دوران با شکوه اسلام و سلف صالح می باشد ، تفکری که توسط ابن تیمه برای مشروعیت دادن به حکومت سلطنتی وقت مصر در عصر فروپاشی خلافت _که به عقیده ایشان بخاطر مغول ها، ایرانیان ، شیعیان و گروه های دیگر بود _ ایجاد شده ، بواسطه ابن قیم جوزیه و سپس محمد عبدالوهاب ادامه داده شده و سپس در طی فرایند تکاملی همانطور که یک اندیشه فاشیستی ریشه های قوی تری از فاشیسم را گرفته و رادیکال میشود ، این تفکر نیز توسط علمای بعدی مانند عبدالله الشیخ و حمد علی ابن عتیق رادیکالیزه شده و به طرد ، تکفیر و حذف مسلمانانی که مبتنی بر سلف صالح ( با تفسیر و گلچین آنان توسط ابن تیمیه) عمل نمی‌کنند میپردازد .
۳_ نکته آخر درباب حکومت و دولت های حاضر در خاورمیانه است که تعدادی از این دولت ها مانند کشور های عضو سازمان همکاری خلیج بشدت با تحزب مشکل داشته و حاکمیت محافظه کار مبتنی بر مشروعیت سنتی را حفظ کردند .
برخی دیگر مانند عراق سوریه و لبنان دارای مشکلات حاد سیستماتیک در دولت خود بوده و از بنیان های بسیار لرزان و سست حاکمیت خود رنج برده و بصورت قانونی یا عرفی بسیار تحت اراده و دخالت قومیت های مختلف قرار گرفته اند .
در کشور های دیگر مانند جمهوری اسلامی ایران نیز شاهد مشکلات فراوانی هستیم بصورتی که در ایران پس از تجربه دوران پوپولیسم ایرانی شاهد شکاف و جدایی بین دولت و ملت بوده ایم .

با توجه به نکات مذکور میتوان گفت منطقه خاور میانه با وجود چنین موانع جدی کار زیادی برای ایجاد جوامع امنیتی در آینده در پیش دارد.

انتهای پیام / همای خبر